Rwa kulszowa – co to jest za choroba, jak ją rozpoznać i leczyć

Rwa kulszowa to silny ból, którego przyczyną jest ucisk na nerw kulszowy. Nerw kulszowy to najgrubszy nerw w naszym ciele. Powstaje z połączenia korzeni L5 do S3 i części korzenia L4, które tworzą splot krzyżowy. Rwa kulszowa powstaje wskutek nadmiernego obciążenia tego odcinka kręgosłupa.

Rwa kulszowa – co to za choroba?

Rwa kulszowa to rodzaj ostrego bólu kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego promieniującego do pośladka i tylnej powierzchni uda, wzdłuż przebiegu nerwu kulszowego – stąd nazwa.

Ból jest zwykle spowodowany przez ucisk na ten nerw lub tworzące go korzenie wychodzące z kanału kręgowego (dlatego często mówi się o nim „korzonki”).

Nerw kulszowy podąża między mięśniami pośladka, a następnie uda, wzdłuż jego tylnej powierzchni i dzieli się na gałęzie końcowe na poziomie kolana. Unerwia ruchowo i czuciowo tylną część uda i podudzie.

Przyczyny rwy kulszowej

• Najczęściej: ucisk na korzenie nerwu przez uszkodzony krążek międzykręgowy (potocznie określany jako wypadnięty dysk).
• Rzadziej: przesunięcie trzonów kręgów względem siebie, zwane kręgozmykiem.
• Najrzadziej: zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, w wyniku których na krawędziach trzonów kręgów tworzą się narośla kostne uciskające sąsiednie struktury.

Rozpoznanie rwy kulszowej?

W odróżnieniu od przewlekłego bólu kręgosłupa, wynikającego z choroby zwyrodnieniowej, rwa kulszowa jest bólem ostrym, pojawiającym się nagle lub narastającym w ciągu kilku dni.

Zwykle jest związana ze schyleniem się, dźwignięciem ciężaru, gwałtownym ruchem skrętnym tułowia. Może też wystąpić w czasie nieostrożnego wstawania z pozycji siedzącej.

Ból zaczyna się w dolnej części pleców, lekko z boku i promieniuje do pośladka oraz tylnej powierzchni uda. Czasem sięga do podudzia i stopy. Niekiedy obejmuje tylko część obszaru unerwienia nerwu kulszowego, np. pośladek, udo czy podudzie.

Dolegliwości powodują zwiększenie napięcia mięśni przykręgosłupowych, dlatego cechą charakterystyczną rwy kulszowej jest zmniejszenie ruchomości kręgosłupa.

Bólowi mogą towarzyszyć drętwienia i zaburzenia czucia w okolicy unerwianej przez nerw kulszowy, a czasem także osłabienie siły niektórych grup mięśniowych, najczęściej podudzia.

Rwa kulszowa – co pomaga na ból?

Oto, co należy zrobić, gdy wystąpi rwa kulszowa

• ograniczyć ruchy kręgosłupa i unikać jego obciążania. W przypadku silnych dolegliwości ulgę przynosi pozycja leżąca na boku z podkurczonymi nogami lub na plecach z podłożoną poduszką pod kolana i łydki. Takie postępowanie często jest wystarczające, by dolegliwości wyraźnie się zmniejszyły w ciągu 1-2 dni.
• Zastosować dostępne bez recepty leki przeciwbólowe, jak ibuprofen czy paracetamol. Dobre efekty przynosi też smarowanie bolącej okolicy żelami przeciwzapalnymi (z ketoprofenem lub diklofenakiem).

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Do specjalisty trzeba zgłosić się, jeśli ból nie ustępuje po 2-3 dniach i towarzyszą mu inne objawy: drętwienie lub osłabienie nogi. Niepokojącymi objawami są zaburzenia oddawania moczu i stolca, nasilanie się bólu przy delikatnym opukiwaniu kręgosłupa.

Dlaczego warto zgłosić się do lekarza, gdy masz podejrzenie, że wystąpiła rwa kulszowa?

Objawy podobne do tych, jakie daje rwa kulszowa mogą być związane z innymi schorzeniami, także bardziej niebezpiecznymi niż rwa kulszowa. 

Objawy przypominające rwę mogą świadczyć o:

• pękającym tętniaku aorty brzusznej, szczególnie gdy obejmuje tętnicę udową – ostry ból zlokalizowany jest w głębi brzucha, czasem odczuwany jako ból pleców, z promieniowaniem do pachwiny i nogi; odczuwany bardziej z przodu
• ataku kamicy nerkowej – ból zlokalizowany w okolicy lędźwiowej, zwykle z boku, z promieniowaniem do dołu,
• zapaleniu przydatków, pękającej torbieli jajnika
• guzie kręgosłupa lub jego okolicy
• pęknięciu trzonu kręgu z przemieszczeniem fragmentu kostnego do kanału kręgowego
• endometriozie – czasem fragmenty śluzówki macicy wszczepiają się w miednicy w okolicy nerwu kulszowego;
• charakterystyczne jest występowanie bólu tylko w określonej fazie cyklu miesiączkowego

Co zleca lekarz w przypadku rwy kulszowej?

W przypadku skutecznego leczenia rwy kulszowej ból powinien zacząć ustępować już po 2-3 dniach, jeśli nie zmniejszy się po 7, lekarz zmieni leczenie lub pogłębi diagnostykę. 

• Specjalista zaordynuje leki z grupy NLPZ (ból w rwie kulszowej związany jest z miejscowym stanem zapalnym), np.: naproksen, nimesulid, ketoprofen, diklofenak. 
• Wspomagająco ekspert może przepisać paracetamol w połączeniu z tramadolem oraz leki rozluźniające mięśnie, np. tyzanidynę, baklofen czy tolperyzon.
• Można też dostać skierowanie na rehabilitację – w ostrej fazie bólu możliwa jest tylko fizykoterapia (jonoforeza, pole magnetyczne, krioterapia).
• W ostrej fazie rwy lekarz skieruje na prześwietlenie kręgosłupa lędźwiowego, by wykluczyć uszkodzenia i przemieszczenia trzonów kręgów.
• Następnie zleci rezonans magnetyczny kręgosłupa lędźwiowego. Badanie ma sens nawet po ustąpieniu bólu, by ocenić stan kręgosłupa i zaplanować dalsze postępowanie, np. rehabilitację lub leczenie operacyjne.

Jak uniknąć rwy kulszowej?

• Dbaj o właściwą wagę – nadwaga to najczęstsza przyczyna przeciążenia kręgosłupa.
• Jeśli masz siedzącą pracę, rób przerwy co 30 minut; rozruszaj kręgosłup, wykonując delikatne skłony, skręty tułowia; zadbaj o właściwe krzesło i pozycję.
• Nie dźwigaj ciężarów, nie podnoś nic z ziemi w pozycji schylonej; jeśli już musisz, kucnij, weź to w ręce i wstań, utrzymując kręgosłup w miarę prosty.
• Nie wstawaj gwałtownie z pozycji siedzącej, wykonując szybki ruch tułowiem do przodu.
• Wystrzegaj się gwałtownych skrętów tułowia.