Przyprawy od A do Z – jak działają na zdrowie i do jakich dań je stosować

Przyprawy są w kuchni niezastąpione – nadają potrawom smak i aromat, ale mają też dobroczynny wpływ na zdrowie. Odpowiednio zastosowane często wspomagają trawienie i przyswajanie składników pokarmowych, a także przyspieszają przemianę materii, co ułatwia schudnięcie. Przyprawy mogą również leczyć:

• zapobiegają procesom miażdżycowym,
• działają przeciwnowotworowo,
• przeciwdziałają bezsenności,
• łagodzą dolegliwości górnych dróg oddechowych.

Anyż do przyprawiania drobiu, jarzyn i dziczyzny

Ta roślina pochodzi z Azji Południowej. Do Europy przywędrowała w XVI wieku. Anyż ma charakterystyczny zapach podobny nieco do zapachu kminku, ale ostrzejszy i bardziej słodki, oraz ostry, gorzkawy smak. Anyż pobudza apetyt, reguluje pracę żołądka i zapobiega wzdęciom.

Anyż najlepiej stosować do:

• dań z gotowanych jarzyn (kapusta, buraki)
• potraw z drobiu i dziczyzny 
• jako dodatek do ciastek, pierników i napojów alkoholowych, np. ponczów i likierów

Chili przyspiesza proces przemiany materii

Ta pochodząca z Ameryki Południowej przyprawa jest bardzo ostra. Stosuje się ją do potraw kuchni meksykańskiej, węgierskiej oraz chińskiej. Chili to roślina bogata w witaminę C. Ma również właściwości antyrakowe, antymiażdżycowe i przyspieszające proces przemiany materii.

 

Chili doskonale pasuje do:

• dań z roślinami strączkowymi, kukurydzą i cebulą
• do potraw mięsnych
• ostrych zup
• sosów 

Curry nie tylko do barwienia ryżu

Jest mieszanką wielu przypraw. W jej skład może wchodzić ponad dwadzieścia ziół i dodatków, m.in.: kurkuma, kolendra, czarny i biały pieprz, kmin azjatycki, chili, cynamon, kardamon, goździki, gałka muszkatołowa. Przyprawa ta ułatwia trawienie i działa żółciopędnie. Curry szczególnie często używa się do barwienia ryżu, któremu nadaje ładny żółty kolor, ale nie tylko.

 

Curry stosuje się do:

• potraw mięsnych, zwłaszcza drobiu, wieprzowiny i baraniny
• sosów 
• orientalnych dań z ryżu

Cynamon wspomaga trawienie, reguluje perystaltykę jelit

Przyprawa ta pochodzi z Cejlonu, a uzyskiwana jest z wysuszonej kory cynamonowców. Cynamon ma działanie bakteriobójcze i przeciwgrzybicze. Ponadto wspomaga trawienie, reguluje perystaltykę jelit. 
Cynamon charakteryzuje się słodkawym, korzennym smakiem.

 

Cynamon najczęściej stosuje się do:

• przyprawiania dań słodkich: ciast, deserów, puddingów, kompotów
• niektórych napojów alkoholowych (jest doskonała do grzanego wina) 
• niewielką ilość cynamonu dodaje się też do potraw z ryżu, mięsa i ryb

 

Cząber – przyprawa do zup jarzynowych, dań z wieprzowiny i cielęciny

Cząber ma silnie korzenny zapach, a w smaku przypomina nieco pieprz. Cząber działa wiatropędnie, pomaga też  w przyswajaniu i trawieniu tłustych potraw. Ponadto ma działanie antybakteryjne i przeciwgnilne. 

 

Cząber dodaje się do: 

• potraw z roślin strączkowych
• zup jarzynowych
• dań z wieprzowiny i cielęciny 

Czosnek działa bakteriobójczo i bakteriostatycznie

Czosnek zawiera m.in. białko, węglowodany, składniki mineralne i witaminy. Ze względu na wysoką zawartość wapnia odznacza się też właściwościami odkwaszającymi. Przyprawa ta ma bardzo szerokie zastosowanie w kuchni. Należy pamiętać, że smak czosnku łagodnieje pod wpływem wysokiej temperatury, dlatego do potraw gotowanych trzeba dodawać go nieco więcej niż do potraw podawanych na zimno.

 

Czosnek dodaje się do:

• różnych rodzajów mięs – zarówno tłustej baraniny i wieprzowiny, jak i do chudego drobiu, królika, dziczyzny
• zup
• sosów
• warzyw
• grzybów
• serów

Estragon do przyprawiania potraw mięsnych, dań rybnych, zup i sałatek

Estragon ma aromatyczny korzenny zapach oraz pikantny, lekko gorzkawy smak.  Estragon ma działanie wzmacniające i moczopędne. Ponadto wspomaga trawienie i pobudza apetyt.

Estragon dodaje się do:

• potraw mięsnych
• dań rybnych
• zup (szczególnie rosołu)
• jaj
• dań warzywnych
• sałatek
• sosów, np. pomidorowych czy pieczeniowych
• galaretek z drobiu

Gałka muszkatołowa przeciwdziała bezsenności

Przyprawa ta uzyskiwana jest z nasion drzewa muszkatołowca. Gałka muszkatołowa wpływa pozytywnie na procesy trawienne i zapobiega wzdęciom. Przeciwdziała też bezsenności i łagodzi dolegliwości górnych dróg oddechowych.

Gałkę muszkatołową stosuje się do przyprawiania:

• ciast (zwłaszcza pierników)
• potraw mlecznych
• mięsa
• ryb
• zupy ziemniaczanej
• potraw ze szpinaku

Gorczyca – przyprawa, która ułatwia trawienie i obniża ciśnienie krwi

Jej nazwa związana jest z charakterystycznym gorzkim smakiem nasion. Gorczyca pobudza wydzielanie soku żołądkowego i trzustkowego. Ponadto ułatwia trawienie i obniża ciśnienie krwi.

 

Mieloną gorczycę dodajemy do:

• tłustych mięs
• ryb
• sosów

Całe ziarna gorczycy są nieocenionym składnikiem marynat. 

Goździki do przyprawiania pasztetów, pieczeni, marynat, sosów

Goździki są bardzo silną przyprawą o korzennym, nieco palącym smaku i należy je stosować z umiarem, by nie zdominowały smaku potrawy. Zawierają one substancje antyrakowe, mają działanie przeciwbólowe i są pomocne w leczeniu podrażnionego żołądka.

 

Goździki dodaje się do:

• pasztetów
• pieczeni
• marynat
• sosów (zwłaszcza do sosu pomidorowego)
• potraw z białej i czerwonej kapusty
• ciast
• kompotów 
• grzanego wina i piwa
  

Imbir do przyprawiania kompotów, grzanego wina i piwa

Imbir ma przyjemny, lekko cytrynowy zapach i korzenny, palący smak. Imbir działa moczopędnie, zapobiega gromadzeniu się gazów w jelitach, zmniejsza wydzielanie kwasów żołądkowych i wspomaga pracę serca.

 

Imbir dodaje się do:

• pasztetów
• wieprzowiny
• dziczyzny
• baraniny
• flaczków
• sosów
• potraw z jajek
• dań z ryżu 
•  kompotów
• grzanego wina i piwa
• słodkich deserów

Jałowiec pomaga w leczeniu depresji, reumatyzmu i zatruć

Owoce jałowca regulują pracę nerek, łagodzą dolegliwości żołądkowe. Pomagają w leczeniu depresji, reumatyzmu i zatruć. Dobrze się komponują z tymiankiem, liściem laurowym, czosnkiem i czerwonym winem.

 

Jałowiec dodaje się do:

• potraw mięsnych (jest wręcz niezbędny do dziczyzny)
• kiszenia kapusty
• marynat rybnych
• pasztetów 

Kardamon – przyprawa do potraw mięsnych, sosów, sałatek owocowych i kawy

To bardzo aromatyczna przyprawa, nie należy jej więc używać w dużych ilościach. Kardamon wspomaga trawienie i niweluje nieprzyjemny zapach z ust (np. po zjedzeniu szczypiorku lub czosnku). Bywa także używany jako afrodyzjak.

 

Kardamon dodaje się m.in. do:

• potraw mięsnych,
• sosów i sałatek owocowych
• kruchych ciasteczek
• kawy

Kminek ma właściwości bakterio- i grzybobójcze

Kminek wspomaga trawienie, poprawia krążenie krwi, pobudza apetyt, działa rozkurczowo i dobroczynnie wpływa na serce. Warto pamiętać, że kminku nie powinno się łączyć z innymi przyprawami, bo wtedy traci swoje właściwości. 

Kminkiem przyprawia się:

• ciężkostrawne dania – pieczone, smażone, duszone tłuste mięsa
• potrawy z roślin strączkowych
• dania z ziemniaków i kiszonej kapusty
• biały sera

Kolendra do dań wytrawnych i słodkich

Kolendra pochodzi z obszaru Morza Śródziemnego. Ma aromatyczny słodkawy pomarańczowo-lawendowy zapach. Kolendra ma właściwości bakteriobójcze i grzybobójcze, działa przeciwskurczowo, likwiduje wzdęcia i leczy biegunkę. 

 

Kolendrą przyprawia się:

• dziczyznę
• baraninę
• pieczeń wieprzową
• sosy
• pasztety
• zupę fasolową i grochową,
• dania z soczewicy, czerwonych buraków i grzybów
• ciasta
• konfiturę śliwkową 

Kurkuma do mięs i warzyw

Kurkuma ma dobroczynny wpływ na wątrobę, układ nerwowy oraz serce. Działa także rozkurczowo i antybakteryjnie. 

Mielonej kurkumy używa się do:

• barwienia ryżu i makaronu
• przyprawiania mięsa drobiowego, sosów oraz zup z warzyw strączkowych

Liście laurowe na apetyt i trawienie

Liście laurowe pobudzają apetyt i ułatwiają trawienie. Nie powinny ich jednak stosować osoby cierpiące na nadciśnienie. Warto pamiętać, że przyprawę tę należy dodawać na początku gotowania. Dobrze też wiedzieć, że liście laurowe można przechowywać tylko rok, bo potem tracą swoje właściwości.

 

Liści laurowych używa się do;

• zup
• mięs
• drobiu
• ryb
• warzyw
• przyrządzania galaret, marynat i zalew

Majeranek przyprawa do tłustych pieczeni, flaków, ziemniaków i żurku

Majeranek poprawia trawienie, działa wiatropędnie i przeciwskurczowo. Łagodzi też dolegliwości żołądkowe, wspomaga pracę woreczka żółciowego. 

 

Majeranku używa się do:

• tłustych pieczeni (zwłaszcza z gęsi)
• flaków
• ziemniaków
• żurku
• zup jarzynowych
• farszów i pasztetów

Oregano zapobiega wzdęciom i ułatwia trawienie

Oregano działa przeciwzapalnie i odkażająco. Ponadto zapobiega wzdęciom i ułatwia trawienie. 

 

Oregano dodaje się do:

• pizzy
• pieczonych mięs, ryb, drobiu
• zawiesistych zup
• pieczonych ziemniaków 
• sałatek
• duszonych warzyw i sosów pomidorowych 

Papryka zaostrza apetyt, wspomaga krążenie i odporność organizmu

Papryka ma wiele odmian, ale najprościej podzielić je na ostre i słodkie. Papryka ostra bywa nazywana także pieprzem tureckim. Ma ona intensywnie czerwony kolor i bardzo ostry smak. Przyprawa ta zaostrza apetyt, wspomaga krążenie i odporność organizmu. 

Sproszkowaną papryką przyprawia się:

• potrawy egzotyczne,
• gulasz,
• zupy,
• dania rybne
• sosy

Papryka słodka ma łagodniejszy smak i mniej intensywny kolor. Dodaje się ją do potraw warzywnych i drobiowych, past serowych i zapiekanek. 

Pieprz do przyprawiania potraw z białym mięsem, ryb i warzyw

 

Pieprzu mamy trzy rodzaje: czarny, biały i zielony. Czarny to wysuszone na słońcu niedojrzałe owoce. Ma on najostrzejszy smak. Pieprz działa moczopędnie, ułatwia trawienie i zapobiega wzdęciom. Biały powstaje z całkowicie dojrzałych owoców, z których po wysuszeniu ściągana jest zewnętrzna osłonka. Ten rodzaj pieprzu ma delikatniejszy smak i doskonale komponuje się z białym mięsem, rybami i warzywami. Zielony otrzymywany jest z niedojrzałych owoców pieprzu czarnego, dodaje się go do masła, sosów i farszów. 

Pieprz można dodać niemal do każdej potrawy.

Rozmaryn do przyprawiania mięs, zup, sosów, makaronów oraz ziemniaków

Rozmarynsilny zapach i korzenny lekko gorzkawy smak. Służy do przyprawiania mięs, zup, sosów, makaronów oraz ziemniaków. Przyprawa ta nadaje charakterystyczny zapach marynatom, dobrze się komponuje z czosnkiem. Rozmaryn ułatwia trawienie tłuszczów, łagodzi dolegliwości żołądkowe, poprawia pracę wątroby.

Szafran reguluje pracę wielu enzymów i obniża poziom cholesterolu

Otrzymuje się go z dzikiego krokusa. Ma silny zapach i gorzki smak. Bardzo intensywnie barwi potrawy na żółto, dlatego trzeba go używać oszczędnie. Szafranem przyprawia się ryż, baraninę, jagnięcinę, ryby i niektóre owoce morza, zwłaszcza małże. Bywa on również dodatkiem do ciast i deserów. Szafran wpływa korzystnie na trawienie białek, reguluje pracę wielu enzymów, obniża poziom cholesterolu i łagodzi dolegliwości żołądkowe.

Szałwia poprawia trawienie i zapobiega wzdęciom 

Szałwia zawiera flawonoidy, duże ilości witamin B1 i C oraz witaminę PP. Pobudza wydzielanie soków trawiennych, poprawia perystaltykę jelit, zapobiega wzdęciom, reguluje apetyt. Działa antybakteryjnie, przeciwzapalnie i przeciwgrzybiczo. W kuchni szałwii używa się w postaci świeżej i suszonej.

 

Szałwią przyprawia się:

• tłuste mięsa
• potrawy z dodatkiem roślin strączkowych 
• potrawy warzywne i drobiowe
• zupy i sosy
• marynaty

Tymianek do przyprawiania mięs, ryb, pasztetów i farszów

Tymianek ma właściwości bakteriobójcze i konserwujące. Ponadto hamuje rozwój procesów gnilnych w przewodzie pokarmowym. Jest przyprawą charakterystyczną dla kuchni francuskiej i włoskiej.

Tymianek dodaje się do:

• zup
• sosów
• potraw warzywnych
• dań ze słodkiej i kiszonej kapusty

Tymiankiem przyprawia się  też różne gatunki mięs i ryb. Ziele to w połączeniu z czosnkiem i cebulą doskonale wzbogaca smak pasztetów i farszów. 

Wanilia – przyprawa do potraw słodkich

 

Przyprawa ta pochodzi z Meksyku, Ameryki Środkowej i Południowej. Do Europy została sprowadzona w XVI wieku. Ma ona słodki kwiatowy zapach i korzenny smak. Wanilia ma właściwości przeciwgorączkowe. Możemy ją kupić w postaci lasek lub sproszkowaną z dodatkiem cukru (cukier waniliowy). W kuchni znalazła zastosowanie jako przyprawa do potraw słodkich. 

 

Wanilię dodaje się ją do:

• ciast
• kremów
• puddingów
• jogurtów, twarożków, lodów
• koktajli
• bitej śmietany

Ziele angielskie na lepsze trawienie

 

Ziele angielskie zapobiega wzdęciom, pobudza apetyt, leczy zaburzenia żołądkowe i przeciwdziała biegunkom. Przyprawa ma intensywny korzenny aromat.

 

Ziele angielskie dodaje się do:

• dań z podrobów i dziczyzny
• potraw z kapusty
• zup
• sosów
• ryb
• wędlin
• dań z roślin strączkowych
• kompotów i grzanego wina

Zielem angielskim przyprawia się również szpinak. Jest ono też niezbędnym dodatkiem do konserwowania i kiszenia ogórków. 

Jak dodawać przyprawy, żeby zachowały właściwości

• Aby przyprawy nie straciły swych właściwości, do potraw gotowanych powinno się je dodawać na trzy minuty przed końcem gotowania.
• Cały aromat suszonych przypraw wydobędziemy, gdy tuż przed dodaniem do potrawy rozetrzemy je w dłoniach.
• Przyprawom szkodzi światło, wysoka temperatura i duża wilgotność. Powinny być one przechowywane w szczelnie zamkniętych, najlepiej ceramicznych pojemnikach.