Jak sprawdzić, czy masz osteoporozę? Densytometria to badanie, które pomoże ją wykryć

Osteoporoza nie jest przypadłością rzadką – w  Polsce choruje około 2 miliony osób, w tym co trzecia kobieta i co piąty mężczyzna po pięćdziesiątce! Chorobę pomaga wykryć badanie o nazwie densytometria. Jakie są wskazania? Na czym polega badanie i jak się do niego przygotować? Jak interpretować jego wyniki? Sprawdź koniecznie!

Densytometria – co to za badanie? 

Densytometria jest to badanie rentgenowskie, które koniecznie powinna zrobić każda kobieta po menopauzie oraz każdy mężczyzna po ukończeniu 60 lat. Dzięki niej można wykryć osteoporozę we wczesnym etapie i określić stopień jej zaawansowania oraz monitorować leczenie i wprowadzić działania profilaktyczne. Badanie wykonuje się, aby sprawdzić gęstość mineralną kości, czyli poznać swoje ryzyko rozwoju osteoporozy. Od początku czwartej dekady życia nasze kości zaczynają tracić ok. 1 procent swojej masy rocznie. I jest to norma, tym przejmować się nie należy. Jednak zdarzają się osoby, którym ubywa znacznie więcej – tempo utraty gęstości kości zależy od wielu czynników, m.in. predyspozycji genetycznych, trybu życia i przyjmowanych leków.

U kobiet najtrudniejszy moment to okres po menopauzie, gdy kończy się ochronne działanie naszych hormonów. Wówczas właśnie u wielu z nas, zaczyna rozwijać się osteoporoza. Istotę tej choroby najlepiej oddaje jej potoczna nazwa – cichy złodziej kości. Cichy, to znaczy, że bardzo długo możesz o niej nie wiedzieć, często aż do momentu, gdy po niewielkim upadku doznasz poważnego złamania. A „złodziej”, ponieważ z każdym miesiącem tracisz bezpowrotnie część masy kostnej, co sprawia, że kości stają się coraz bardziej kruche.

Kto powinien się zgłosić na densytometrię? Wskazania

Badanie densytometryczne niezwłocznie powinny wykonać zwłaszcza panie, które doznały złamania nadgarstka (częste są tzw. ciche złamania kości nadgarstka) lub uszkodzenia kręgosłupa (np. po upadku na śliskiej nawierzchni). Szczególnie jeśli wcześnie przeszły menopauzę, a ich rodzice mają za sobą złamanie „biodra” (czyli szyjki kości udowej).

Na densytometrię kieruje się osoby, które często miały złamania kości, o niskiej masie ciała (poniżej 57 kg) i z czynnikami ryzyka (m.in. przypadkami wczesnej osteoporozy w rodzinie). Zgodnie z kalendarzem badań profilaktycznych pierwszy raz badanie powinny wykonać kobiety po 50. r.ż. i mężczyźni po 60 r.ż. Pomoże ono dobrać odpowiednie leczenie w przypadku wystąpienia osteoporozy.

Densytometria na NFZ i prywatnie. Kto może wystawić skierowanie?

Złamanie po 50-tce jest często pierwszym symptomem osteoporozy – podstępnej choroby, która nie daje innych objawów. Trzeba wtedy jak najszybciej rozpocząć leczenie! Niestety lekarze nie zawsze pamiętają o tym, by kierować na densytometrię pacjentki po złamaniach. Czasami ograniczają się do badań krwi i moczu. Jeśli twojemu lekarzowi też wypadło to z głowy, sama poproś o skierowanie. 

Skierowanie wystawia lekarz specjalista z poradni leczenia osteoporozy (skierowanie do poradni wystawi lekarz POZ). Badanie wykonuje się w tej placówce, z którą poradnia ma umowę w ramach NFZ. Czas oczekiwania wynosi obecnie od kilku do kilkunastu dni. Jakie jeszcze badania warto poprosić? Badania krwi (morfologia i oznaczenie poziomu wapnia, fosforu, fosfatazy kwaśnej i alkalicznej, stężenie kreatyniny) oraz badanie moczu (poziom wapnia, fosforu i kreatyniny).

W programie profilaktycznym NFZ można wykonać kompleksową diagnostykę osteoporozy, w tym densytometrię. Obecnie trwający program przeznaczony jest dla kobiet w wieku 50-70 lat. Informacje, jak się do niego zgłosić, są na stronie pacjent.gov.pl/programy-profilaktyczne/profilaktyka-osteoporozy . Można też zadzwonić do Telefonicznej Informacji Pacjenta pod nr 800 190 590.

Prywatnie koszt badania pojedynczego elementu szkieletu (np. kości udowej) to 40-100 zł (w zależności od regionu Polski i cennika placówki). Trzeba dodać do tego cenę konsultacji u specjalisty.

Densytometria – jak wygląda badanie?

Densytometria to nic innego jak rodzaj zdjęć rentgenowskich. Badanie jest bezbolesne. Nie obawiaj się jednak promieniowania – to badanie wykonuje się za pomocą aparatu emitującego bardzo małą ilość, zaledwie jedną trzydziestą dawki stosowanej zwykle do prześwietlenia klatki piersiowej. Do badania nie musimy się rozbierać (ale trzeba zdjąć metalowe rzeczy).

Densytometria wykonywana jest na leżąco lub stojąco. Trwa ok. 10 min. W trakcie nie wolno się poruszać, zajmij więc wygodną pozycję. 

Najpierw zostaniesz zważona i zmierzona, a następnie położysz się na specjalnym stole pomiarowym, nad którym umieszczone jest ramię aparatu rentgenowskiego. Najczęściej badana jest gęstość kości udowej i odcinka lędźwiowego kręgosłupa, w wyjątkowych przypadkach prześwietla się inne okolice (np. przedramię). Wszystko, co musisz teraz zrobić, to leżeć nieruchomo przez kilka minut – technik wykonujący badanie powie ci dokładnie, w którym momencie powinnaś przestać się ruszać. Nie musisz też czekać na wynik, bo otrzymasz go od razu!

Densytometria – jak się przygotować do badania?

Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania – nie musisz być na czczo, na dzień przedtem nie przyjmuj tylko żadnych leków ani suplementów zawierających wapń. Nie możesz też mieć na sobie żadnych metalowych przedmiotów (łańcuszki, pierścionki, pasek ze sprzączką itp.).

Ani zabiegi laserowe ani te z użyciem pola magnetycznego nie są przeciwwskazaniem do wykonania tego badania. Jedyne o czym trzeba pamiętać to, żeby w okresie poprzedzającym densytometrię nie były robione badania obrazowe z kontrastem. Lekarze zlecają je w tomografii komputerowej, rezonansie magnetycznym, badaniu RTG przełyku lub jamy brzusznej. Niewskazane jest też dożylne podawanie radioizotopów. W dniu badania densytometrycznego nie można też przyjmować żadnych suplementów wapnia czy preparatów wielowitaminowych.

Densytometria (badanie gęstości kości) - jak interpretować wyniki badania?

Wynik badania zwykle ma formę kolorowych wykresów, na których znajduje się zestawienie twoich pomiarów masy kostnej w stosunku do grupy kontrolnej (tzw wskaźnik T-score).

• Prawidłowy wynik to od +1.0 do -1.0.
• Jeśli uzyskasz pomiędzy -1,1 a -2,4, oznacza to osteopenię (obniżenie gęstości kości). Ten stan wymaga konsultacji z lekarzem.
• Poniżej -2,5 to już jest osteoporoza i konieczne jest leczenie

Gdy wynik wykaże zrzeszotnienie kości (czyli osteoporozę) lub jej początkowe stadium (osteopenię), odpowiednie leki mogą odbudować kości, zatrzymać lub spowolnić rozwój choroby (wiele zależy od wieku i stopnia zaawansowania osteoporozy). Uwaga! Dopytaj lekarza, jak je stosować (w przypadku tych leków są określone zasady, którymi trzeba ściśle się kierować). Przeczytaj także dokładnie ulotkę.

Pamiętaj, że preparaty z wapniem to nie leki! Choć zdarza się, że lekarze zapisują je pacjentkom z osteoporozą jako leczenie, jest to błąd! Wapń wprawdzie wspomaga leczenie, ale po 50-tce i przy osłabieniu kości jego preparaty to za mało. 

Przeciwwskazania do densytometrii

Głównym przeciwwskazaniem, jak w przypadku większości badań, jest ciąża.

Densytometrii nie powinno się wykonywać bezpośrednio po podaniu środka kontrastowego (np. w tomografii). Trzeba odczekać co najmniej 2 dni.

Jeśli w miejscu, które ma być prześwietlone (zwykle kość biodrowa i okolice lędźwiowe kręgosłupa), pacjent ma duże zmiany zwyrodnieniowe lub obcy materiał (np. zespolenie po złamaniu), wybiera się inną lokalizację, aby wynik można było prawidłowo zinterpretować.

Nie wolno przeprowadzać przed nią badań wymagających użycia kontrastu (m.in. gastroskopii, tomografii, rezonansu). Zakaz obejmuje 7 lub 30 dni – to zależy od rodzaju aparatu densytometrycznego. Umawiając się na densytometrię upewnij się więc, czy nie masz zaplanowanych takich zabiegów lub zapytaj w poradni, czy możesz je wykonać.

Trzy sposoby na wzmocnienie kości

Kości można wzmocnić dobrymi codziennymi nawykami. Pomoże odpowiednia dieta, aktywność fizyczna oraz przyjmowanie probiotyków.

Zdrowa dieta

Najważniejsze są trzy składniki. Po pierwsze wapń – kobiety powyżej 50. r. ż. powinny dostarczać sobie dziennie 1200 mg. Dobrze przyswajalne źródła tego składnika to: mleko i jego przetwory, ryby z puszki (jedzone z ośćmi).

Po drugie witamina D, która jest niezbędna do prawidłowej mineralizacji kości. Warto ją suplementować przez cały rok (ok. 2000 j.m. dziennie).

I po trzecie witamina K, gdyż jej niski poziom wiąże się z gorszą jakością masy kostnej. Warto jeść więcej kapusty, brokułów, brukselki lub przyjmować suplementy.

Aktywność fizyczna

Gdy poddajesz kości obciążeniom, lepiej odkładają się w nich składniki mineralne. Najskuteczniejsze są ćwiczenia z obciążeniem (np. z hantlami) oraz wchodzenie po schodach, biegi, marsze.

Probiotyki

To metoda, który polecana jest zwłaszcza kobietom po menopauzie (właśnie w tej grupie przeprowadzone zostały badania naukowe). Naukowcy ze Szwecji odkryli, że regularne przyjmowanie probiotyków z rodzaju Lactobacillus przez co najmniej kilka miesięcy (a nawet dłużej), może znacząco spowolnić utratę gęstości kości.