Słoneczne dni kuszą, aby spędzać jak najwięcej czasu na świeżym powietrzu, ciesząc się ciepłem i słońcem. Wielu z nas marzy o zdrowej, brązowej opaleniźnie, ale obawia się skutków nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV. Inni wykorzystują każda chwilę, aby poleżeć na słońcu. Rozkładają leżaki i koce na plaży, na łące, na trawniku i balkonach. Im ostrzejsze słońce, im większy upał, tym lepiej. Czasem nawet nie smarują ciała preparatami z filtrami UV, ponieważ uważają, że wtedy nie uzyskają pięknej, złocistej opalenizny. W ogóle nie biorą pod uwagę, że mogą się opalić także... w cieniu! Tymczasem prawda jest taka, że wcale nie musimy leżeć w pełnym słońcu, aby osiągnąć wymarzony efekt. Jak to działa i czy opalanie się w cieniu jest bezpieczniejsze niż skwierczenie na słońcu? Promienie UV przenikają przez chmury, a także mają zdolność odbijania się od powierzchni takich jak piasek, woda czy nawet budynki. Wszystko to sprawia, że opalanie w cieniu jest jak najbardziej możliwe. Jak więc zadbać o skórę, aby cieszyć się bezpieczną opalenizną? Poznaj ważne fakty na temat opalania się w cieniu.
Na czym polega opalanie?
Czy wiesz, czym tak naprawdę jest opalenizna? Tak naprawdę jest to mechanizm obronny skóry. W ten sposób broni się przed uszkodzeniami spowodowanymi przez silne promieniowanie UV. Promienie te powodują, że melanocyty, czyli komórki barwnikowe znajdujące się m.in. w skórze, wytwarzają substancję o nazwie melanina. To właśnie melanina nadaje barwę naszej skórze, włosom i tęczówkom. Działa podobnie jak filtry UV stosowane w kosmetykach. Kiedy wystawiamy się na działanie promieni słonecznych (dermatolodzy mówią o ekspozycji na promieniowanie UV), cząsteczki melaniny pochłaniają (czyli fachowo - absorbują) promieniowanie i dzięki temu chronią skórę lub włosy przed negatywnym działaniem promieni słonecznych.
Jak powstaje opalenizna?
Opalenizna powstaje dwuetapowo. Pod wpływem UVA do komórek naskórka uwalniana jest istniejąca już melanina, jest to tzw. opalenizna natychmiastowa. Efekt przyciemnienia skóry najlepiej widoczny jest u osób z ciemniejszą karnacją, na jasnej skórze efekt przyciemnienia skóry często nie jest widoczny. Opalenizna powstająca pod wpływem promieni UVB pojawia się z opóźnieniem - po około 3 dniach od ekspozycji na słońce. Promieniowanie UVB wpływa na powstawanie nowych komórek - melanocytów, które produkują melaninę, UVB aktywuje również istniejące już melanocyty do wytworzenia nowej melaniny. To wszystko wymaga czasu, dlatego opalenizna pojawia się z opóźnieniem.
Podsumowując: promienie UVB są odpowiedzialne za trwałą opaleniznę, a promienie UVA powodują natychmiastowe ciemnienie skóry, choć jest to efekt bardzo krótkotrwały. Warto przypomnieć, że promieniowanie UVA powoduje starzenie się skóry, ale jest również odpowiedzialne za produkcję witaminy D3.
Melanina w skórze: jak wpływa na opalanie?
Ilość melaniny faktycznie wyprodukowanej podczas opalania zależy od typu skóry. Po tym można poznać, jaką mieszankę melaniny mamy w naszej skórze, ponieważ tak naprawdę każdy ma taką samą liczbę melanocytów.
U ludzi wyróżnia się trzy różne pigmenty należące do grupy melanin. Są to:
- eumelanina - ma ona czarnobrązowy kolor i jej posiadamy w organizmie najwięcej,
- feomelanina - to barwnik o zabarwieniu żółtawo-czerwonym,
- neuromelanina: ta postać naturalnego pigmentu występuje w obrębie układu nerwowego - spotkać ją można m.in. w tzw. miejscu sinawym czy substancji czarnej - produkowana jest ona przez komórki nerwowe i obecnie jej funkcja nadal pozostaje nie do końca jasna.
Feomelanina jest szczególnie rozpowszechniona u osób o rudych włosach, czyli jaśniejszych typach skóry, takich jak fototyp skóry I. Im ciemniejsza karnacja (tzw. wyższy fototyp skóry), tym więcej znajduje się w niej eumelaniny.
Czy opalanie się może być zdrowe?
Przyjmuje się, że feomelanina nie jest tak dobra w ochronie przed słońcem jak ciemniejsza eumelanina. Jaśniejsze fototypy skóry mają znacznie wyższe ryzyko zachorowania na raka skóry, szczególnie czerniaka, raka podstawnokomórkowego i rak płaskonabłonkowego. Ryzyko jest szczególnie wysokie po oparzeniu słonecznym - rak często rozwija się dopiero po latach. Zasadniczo jednak każda opalenizna zwiększa ryzyko zachorowania na raka skóry. Tak zwana zdrowa opalenizna jest, niestety, mitem.
Tak zwana zdrowa opalenizna to tak naprawdę wytworzony pod wpływem promieni UV tzw. modzel świetlny – promienie UVB mają zdolność wywoływania zgrubienia warstwy rogowej naskórka, aby zablokować działanie światła na skórę. Powtarzająca się ekspozycja na promieniowanie UVB powoduje zgrubienie warstwy rogowej (promienie UVA nie mają takiej zdolności), to jest właśnie ta „zdrowa opalenizna”. Niestety, nie chroni ona przed uszkodzeniami w głębszych warstwach. W rzeczywistości ochrona skóry pokrytej modzelem świetlnym (czyli - opalonej) podczas opalania się odpowiada współczynnikowi ochrony przeciwsłonecznej 4, czyli niższemu niż najniższy dopuszczalny filtr przeciwsłoneczny.
Jak się opalić w cieniu?
Opalenizna jest wywoływana przez promieniowanie słoneczne UVB, a starzenie się skóry oraz uszkodzenie jest głębszych warstw powodowane przez promienie UVA. Oba rodzaje promieni, aby dotrzeć do powierzchni Ziemi, muszą najpierw przejść przez pokrywę chmur i różne cząsteczki zawieszone w powietrzu. Podczas tej wędrówki promienie są załamywane i przekierowywane tak, że uderzają w Ziemię nie tylko pionowo, ale ze wszystkich stron. Dlatego opalenie się w cieniu (a nawet doznanie oparzeń słonecznych) jest jak najbardziej możliwe.
Latem często leżysz na plaży pod parasolem i myślisz, że jesteś chroniona przed promieniowaniem i żeby się opalić, musisz spod parasola wyjść. Tymczasem promienie UV nadal docierają do twojego ciała, nawet w cieniu. Większość parasoli wykonanych jest z materiałów, które nie zawierają filtrów UV i przepuszczają do 50 proc. promieniowania UV. Ponadto promienie UV są odbijane od powierzchni wody i innych powierzchni, a następnie uderzają bezpośrednio w skórę, pod parasolem. Powoduje to, że opalasz się nawet w cieniu - a jeśli nie zastosowałaś kremu do opalania, promienie UV padają na niczym niezabezpieczoną skórę i możesz się nie tylko opalić, ale nawet ulec poparzeniu.
Opalanie w cieniu. Jak działa „kąpiel słoneczna w cieniu”?
Wiele osób chce mieć ładną, opaloną skórę, ale ponieważ zdaje sobie sprawę, że promieniowanie UV jest szkodliwe, próbuje uzyskać swój cel, czyli opaleniznę - bez słońca. Można np. stosować specjalną dietę lub użyć samoopalacza. Niektórzy decydują się unikać słońca i opalać się w cieniu. Co na to eksperci? Ich zdaniem to oczywiste. Opalisz się nawet w cieniu, szybciej na dużym trawniku w parku, na plaży lub nad wodą (pod parasolem czy pod drzewami) niż w okolicy pełnej domów i krzewów lub opalając się w cieniu na balkonie. Nawet w cieniu co najmniej 30-40 procent promieniowania UV nadal dociera do otwartych przestrzeni - w zależności od zachmurzenia i pory dnia. Oczywiście, promienie UV są również obecne przy zachmurzonym niebie. Jednak im cieńsza pokrywa chmur, tym więcej promieni UV dociera do Ziemi i tym większe ryzyko poparzenia i zachorowania na raka skóry. Szczególnie powszechne są oparzenia słoneczne twarzy, skóry głowy i ust. Pod wpływem słońca możliwe jest nawet pojawienie się opryszczki.
O tym musisz pamiętać: im wyraźniejszy cień parasola, tym mocniej świeci słońce - i tym więcej promieniowania UV dociera również do cienia. Jeśli nasłonecznienie jest bardzo intensywne, światło może być nawet nieco oślepiające. Ze względu na silne promieniowanie UV, noszenie okularów przeciwsłonecznych z ochroną UV jest zawsze dobrym pomysłem.
Czy w pobliżu wody można się opalić nawet w cieniu?
Jak już wspominaliśmy, opalisz się szybciej w pobliżu zbiorników wodnych i dotyczy to również kąpieli w cieniu. Jeziora, morza i baseny odbijają promienie słoneczne, zwiększając ich intensywność. Dlatego oprócz kremu do opalania z dobrym, najlepiej mineralnym filtrem UV ważne jest również, aby po wizycie nad jeziorem, odkrytym basenie lub plaży, po „kąpieli słonecznej w cieniu” nałożyć na skórę krem nawilżający lub balsam po opalaniu, np. z aloesem, pantenolem, alantoiną.
Zaletą opalania się w cieniu, w przeciwieństwie do bezpośredniego wystawiania się na działanie światła słonecznego, jest uzyskanie bardziej równomiernej opalenizny.
Chociaż opalanie się w cieniu mniej obciąża skórę niż zwykłe kąpiele słoneczne, nadal nie jest bezpieczne i zawsze należy nakładać na skórę krem przeciwsłoneczny.
Opalanie w cieniu: Czy ubranie chroni przed słońcem?
Wiadomo, że w cieniu można się opalić. Mało tego! Nawet ubranie nie będzie cię chronić, ponieważ biała bawełniana koszulka ma współczynnik ochrony przeciwsłonecznej jedynie 5-10. Tak samo cienkie, przewiewne bluzki lub koszule i lniane ubrania nie mają wysokiego współczynnika ochrony. Jeśli zamierzasz przebywać na słońcu przez dłuższy czas, nakładaj krem przeciwsłoneczny na całe ciało, aby uniknąć poparzeń słonecznych.
Szyby również przepuszczają promienie UV – ale tylko promienie UVA, a nie UVB. Jeśli więc spędzasz dużo czasu siedząc w przeszklonym pomieszczeniu, powinnaś także nakładać dużo kremu przeciwsłonecznego!
Opalanie: Jaki masz fototyp skóry i jaką ochronę powinnaś stosować?
Wyróżnia się 6 fototypów skóry. Od fototypu zależy, jaki sposób się opalasz i jaką ochronę UV powinnaś stosować.
Fototyp I
- Skóra jest bardzo jasna, bladoróżowa często pokryta piegami, włosy jasny blond lub rude, oczy niebieskie.
- Skóra reaguje rumieniem nawet po krótkim kontakcie ze słońcem, zawsze ulega poparzeniom.
- Opalenizna praktycznie nie występuje (brak pigmentacji).
- Najlepiej unikać kąpieli słonecznych i stosować na co dzień wysoką ochronę, filtr SPF 50.
Fototyp II
- Skóra jasna, włosy blond do jasno brązowych, oczy niebieskie, zielone lub szare.
- Skóra zazwyczaj ulega poparzeniom słonecznych, trudno się opala.
- Opalenizna jest słabo widoczna, o brzoskwiniowym odcieniu.
- Powinnaś korzystać z umiarem z kąpieli słonecznych, stosować wysoką ochronę, filtr SPF 50 i krótko przebywać na słońcu.
Fototyp III
- Skóra kremowa, jasna, ze złotym lub oliwkowym odcieniem, włosy ciemny blond lub brązowe, oczy szare, brązowe.
- Skóra sporadycznie ulega poparzeniom słonecznym.
- Opalenizna jest widoczna, stopniowo pogłębiająca się o jasnobrązowym odcieniu.
- Możesz korzystać z kąpieli słonecznych. Stosuj średnią ochronę, filtr SPF 30.
Fototyp IV
- Skóra jasnobrązowa, oliwkowa, włosy ciemnobrązowe lub czarne, oczy brązowe, ciemnobrązowe.
- Skóra rzadko ulega poparzeniom słonecznym.
- Opalenizna jest głęboka, o brązowym odcieniu.
- Możesz korzystać z kąpieli słonecznych, stosując średnią ochronę, filtr SPF 20-30.
Fototyp V
- Skóra brązowa, włosy ciemnobrązowe lub czarne, oczy ciemne.
- Skóra bardzo rzadko ulega poparzeniom słonecznym.
- Łatwo i mocno się opala.
- Możesz korzystać z kąpieli słonecznych, stosując niską ochronę, filtr SPF 15-10.
Fototyp VI
- Skóra jest ciemnobrązowa lub czarna, włosy czarne, oczy ciemnobrązowe.
- Twoja skóra nigdy nie ulega poparzeniom słonecznym.
- Opalenizna jest słabo widoczna z powodu naturalnie ciemnego zabarwienia skóry.
- Możesz korzystać z kąpieli słonecznych. Potrzebujesz niskiej ochrony, SPF 10-6.
Ochrona przed promieniowaniem UV jest zatem bardzo ważna również w rzekomo bezpiecznych, czyli zacienionych miejscach. Nie tylko parasole nie chronią całkowicie przed promieniami UV, dotyczy to także gęstych drzew. Z góry mogą nawet nie przepuszczać promieniowania UV, jeśli są bardzo gęste, ale z boku nadal jesteś na nie narażona.
