Kurkuma – naturalny lek prosto z Indii. Poznaj właściwości zdrowotne kurkumy i sprawdź, jak je wykorzystać

Kurkuma pochodzi z Indii, gdzie jest bardzo ceniona dzięki swoim licznym właściwościom leczniczym. W Polsce kurkuma jest znana głównie jako przyprawa do potraw o intensywnym, żółtym kolorze. A warto docenić ją bardziej, bo może pomóc w leczeniu wielu dolegliwości oraz jako profilaktyka groźnych chorób. 

Czym jest kurkuma? Opis i występowanie ostryżu długiego

Na początku warto podkreślić, że według polskiej nomenklatury, kurkuma to przyprawa, a konkretnie wysuszona i sproszkowana bulwa rośliny o nazwie ostryż długi (Curcuma longa). Potocznie jednak ostryż często nazywany jest kurkumą. 

Ostryż długi jest byliną z rodziny imbirowatych. Dziko rośnie jedynie w Indiach, ale jest uprawiany także w innych krajach o tropikalnym klimacie. Ostryż lubi ciepłe, nasłonecznione miejsca o dużej wilgotności. W Polsce, ze względu na zbyt zimny dla rośliny klimat, nie jest ona uprawiana. Pojawia się jednak jako pokojowa roślina ozdobna ze względu na ciekawy kwiat o egzotycznym wyglądzie.

Ostryż osiąga wysokość do 1 metra. Ma prostą, nierozgałęzioną łodygę. Z jej dolnej części wyrasta naprzemiennie 4-6 liści o długości dochodzącej nawet do 50 cm. Pęd kwiatowy ostryżu nie ma liści i jest zakończony dużym kłosem kwiatowym najczęściej o żółtym kolorze, ale także białym i różowym. Najcenniejszą z punktu widzenia kuchni i ziołolecznictwa częścią rośliny jest jednak kłącze kurkumy. Z wyglądu bardzo przypomina korzeń imbiru. Ma podłużny jajowaty kształt o długości ok. 6 cm. Od zewnątrz brązowa kora, w przekroju poprzecznym kłącze jest intensywnie pomarańczowożółte. 

W kuchni i w ziołolecznictwie używa się najczęściej wysuszonego i sproszkowanego kłącza kurkumy.

Właściwości lecznicze kurkumy

W indyjskiej medycynie naturalnej kurkuma jest stosowana od wielu wieków. Hindusi leczą nią trudno gojące się rany oraz niestrawność żołądka. Co więcej, uważają, że długotrwałe stosowanie kurkumy chroni przed nowotworami, szczególnie układu pokarmowego. Skąd takie właściwości w korzeniu ostryżu?

Kurkuma na przeziębienie i stany zapalne

Główną substancją aktywną odpowiedzialną za lecznicze właściwości kurkumy jest kurkumina. Jest bardzo łatwo przyswajalna – aż 65% substancji przenika z jelit do krwi o ile łączy się z tłuszczami. Przypisuje się jej silne działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe a jednocześnie jest bezpieczna i nie powoduje skutków ubocznych w przeciwieństwie do niektórych leków (wyjątkiem jest przedawkowanie kurkuminy, które może wywołać działanie niepożądane).

Dzięki przeciwzapalnemu i odkażającemu działaniu kurkumina pomaga w leczeniu trudno gojących się ran, oparzeń i innych dolegliwości skórnych oraz niektórych chorób rozpoczynających się od stanów zapalnych, takich jak gruźlica, zapalenie zatok czy zapalenie płuc. Wpiera leczenie także stanów zapalnych jamy ustnej. Działa również przeciwgorączkowo, łagodzi kaszel i katar.

Kurkuma wyleczy dolegliwości pokarmowe

Kurkumina wykazuje też działanie wpływające na układ trawienny. Badania udowodniły, że ma właściwości żółciopędne i żółciotwórcze i rozkurczowe. Tym samym kurkuma usprawnia proces trawienia i wchłaniania składników pokarmowych. Wyciągi z kurkumy przywracają natomiast prawidłową kurczliwość pęcherzyka żółciowego, pobudzają wydzielanie śliny, soku żołądkowego, jelitowego i trzustkowego oraz żółci. Kurkuma przyspiesza trawienie tłuszczów i zapobiega ich odkładaniu się w formie tkanki tłuszczowej, wspomagając proces odchudzania. Kurkumina ułatwia także rozpuszczenie i usunięcie złogów żółciowych z układu żółciowego oraz odkaża drogi żółciowe. Liczne badania udowodniły również, że kurkumina ochrania miąższ wątroby zapobiegając chorobom i uszkodzeniom tego narządu. 

Kurkumina ma także zdolność obniżania poziomu glukozy we krwi, co jest ważne dla chorych na cukrzycę, a dodatkowo chroni przed neuropatią i nefropatią cukrzycową. 

Utrzymując sprawny i zdrowy układ pokarmowy, kurkuma zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby nowotworowej narządów biorących udział w procesie trawienia. 

Rozkurczowe działanie kurkuminy sprawdza się również przy łagodzeniu dolegliwości towarzyszących miesiączce. W tym celu kurkumę stosowano nawet 2 tysiące lat temu. 

Działanie kurkumy na serce i układ krążenia

W kurkumie jest kilka substancji aktywnych, które wspierają układ krążenia i zapobiegają chorobom serca. Kurkumina poprawia funkcjonowanie śródbłonka i działa antyoksydacyjne, co również ma bardzo duże znaczenie w zapobieganiu chorobom serca. Kurkumina działa również przeciwmiażdżycowo zmniejszając poziom cholesterolu. Zawarty w kurkumie magnez odpowiada natomiast za sprawne działanie układu sercowo-naczyniowego. W kurkumie znajduje się też sporo wapnia, który reguluje krzepliwość krwi zapobiegając powstawaniu niebezpiecznych zakrzepów. Kurkuma jest też bogatym źródłem żelaza, przez co zapobiega anemii. 

Kurkuma na choroby układu nerwowego

Za zbawienne działanie kurkumy na układ nerwowy odpowiada kilka składników aktywnych. Obok kurkuminy skutecznie działają tu także magnez, wapń i tumeron. Ten ostatni pobudza namnażanie i różnicowanie komórek nerwowych w mózgu oraz może wspomóc naprawę mózgu po chorobie lub urazie. Magnez i wapń regulują pracę układu nerwowego i usprawniają pracę szarych komórek. Magnez zmniejsza nadpobudliwość komórek nerwowych działając uspokajająco, poprawiając pamięć, myślenie i koncentrację. 

Badania wykazały, że kurkumina stymuluje układ immunologiczny do usuwania złogów białkowych wywołując zaburzenia osobowości i pamięci oraz obumieranie neuronów. Tym samym kurkuma może zapobiegać i wspomagać leczenie wielu chorób układu nerwowego, takich jak choroba Parkinsona, Alzheimera, demencja i depresja.

Przeciwnowotworowe działanie kurkumy

Kurkumina wykazuje silne działanie przeciwnowotworowe i antyoksydacyjne. Neutralizuje działanie i hamuje namnażanie się wolnych rodników odpowiedzialnych za rozwijanie się wielu chorób cywilizacyjnych, w tym nowotworów. Posiada też niezwykłą właściwość, która polega na wywoływaniu samozniszczenia komórek rakowych. Badania naukowe dowiodły, że kurkumina potrafi wyszukiwać komórki nowotworowe w organizmie i niszczyć je. Tym samym jest najpotężniejszym znanym naturalnym składnikiem aktywnym o działaniu przeciwnowotworowym. 

Kurkuma na choroby oczu

Kurkuma, a konkretnie zawarta w niej kurkumina, ma także pozytywny wpływ na nasze oczy. Naukowcy sądzą, że substancja ta może się okazać bardzo przydatna przy leczeniu takich chorób wzroku jak zapalenie spojówek, zespół suchego oka, jaskra i zaćma. Stosowanie kurkumy polecane jest osobom, które spędzają dużo czasu przed ekranem komputera, telewizora, tabletu lub smartfona. Szczegółowe badania potwierdzające te właściwości nadal trwają. 

Kurkuma zapobiega starzeniu 

Kurkuma często jest stosowana w przemyśle kosmetycznym, gdyż skutecznie opóźnia starzenie się skóry, zapobiega powstawaniu zmarszczek oraz wygładza te istniejące. Kurkumina powoduje, że skóra jest miękka, gładka oraz ma wyrównany koloryt. 

Na jakie dolegliwości pomoże kurkuma?

• Przeziębienie
• obniżona odporność
• kaszel
• katar
• gorączka
• stany zapalne jamy ustnej
• zapalenie zatok
• zapalenie płuc
• gruźlica
• depresja
• choroba Alzheimera
• choroba Parkinsona
• zaburzenia osobowości
• zaburzenia pamięci
• demencja
• anemia
• miażdżyca
• cukrzyca
• bóle menstruacyjne
• trudno gojące się rany
• oparzenia
• zaczerwienienia
• trądzik
• łuszczyca
• egzemy
• podwyższony poziom cholesterolu
• skurcze mięśni
• choroby pasożytnicze
• wrzody żołądka i dwunastnicy
• niedrożność wątroby
• niestrawność
• zakrzepica
• reumatoidalne zapalenie stawów
• stwardnienie rozsiane
• zaćma
• zwłóknienie płuc
• jaskra
• zapalenie spojówek
• zespół suchego oka

Jak stosować kurkumę? Dawkowanie

Skoro już znamy szeroki zakres leczniczego działania kurkumy, aż chce się jak najszybciej wykorzystać te cenne właściwości. Jak to zrobić? 

Najlepiej dodając kurkumę do posiłków. Choć znajdziemy ją w popularnej mieszance przypraw curry, to skuteczniejsza będzie wtedy, gdy będziemy stosować ją samodzielnie. W sklepach z łatwością znajdziemy torebki przypraw z kurkumą, więc nic nie stoi na przeszkodzie, by włączyć ją do codziennego jadłospisu. 

W krajach azjatyckich bardzo popularnym sposobem na przyjmowanie kurkumy jest picie tzw. złotego mleka. Przygotowujemy je z pasty z suszonej kurkumy oraz mleka. 

Kurkumę możemy też jeść na surowo. Wystarczy obrane z kory kłącze utrzeć na tarce i jeść. Korzystnie na organizm wpływa popijanie kurkumy mlekiem. Ponadto pokrojone w plasterki kłącze kurkumy możemy dodawać do herbaty jak imbir. Dobrym pomysłem jest także picie soku z kurkumy.

Jeśli chcemy skorzystać z dobroczynnego wpływu kurkumy na skórę, możemy przygotować pastę, którą nakładamy jak maseczkę.

Do czego dodawać kurkumę? 

Kurkuma ma intensywny żółty kolor i orientalny posmak. Świetnie sprawdzi się do przyprawiania nie tylko potraw kuchni indyjskiej i azjatyckiej. Pasuje do mięs (szczególnie drobiu i wieprzowiny), zup, sałatek warzywnych, duszonych warzyw i ryżu. 

Jak dawkować kurkumę? 

Zalecana dawka kurkumy dziennie, aby uzyskać efekt terapeutyczny, to 2 g suszonej przyprawy dodawanej do posiłków. W przypadku suplementacji należy przyjmować 1 g dziennie.

Pamiętajmy, że kurkumina nie rozpuszcza się w wodzie, a jedynie w tłuszczach. Aby uzyskać jak najlepszy efekt terapeutyczny, należy więc łączyć kurkumę z tłuszczami. 

Przepis na złote mleko z kurkumą

Złote mleko z kurkumą z dodatkiem pieprzu cayenne i oleju kokosowego to jeden z najlepszych i najskuteczniejszych sposobów naturalnej suplementacji kurkumy. W tej formie zawarta w przyprawie kurkumina łatwo przenika z jelit do krwi i daje lepszy efekt leczniczy. 

Składniki:

• 250 ml mleka krowiego lub dowolnego roślinnego
• dwie łyżeczki miodu 
• 1-2 łyżeczki kurkumy
• pieprz cayenne
• łyżeczka cynamonu
• pół łyżeczki startego imbiru
• pół łyżeczki oleju kokosowego

Sposób przygotowania:

1. Wymieszaj miód z kurkumą i przypraw pieprzem cayenne, aby powstała gładka pasta.
2. Wszystkie składniki mieszaj w niewielkim rondelku i podgrzewaj nie doprowadzając do wrzenia mleka. 
3. Po podgrzaniu złote mleko pijemy ciepłe.

Jak zrobić pastę z kurkumy na twarz?

Pastę z kurkumy nakładamy na twarz jak maseczkę. Wygładzi ona skórę i zmarszczki oraz sprawi, że będzie miękka i wyrówna jej koloryt. 

Składniki:

• 2 łyżki sproszkowanej kurkumy
• pół szklanki wrzątku

Sposób przygotowania:

Kurkumę dodaj do wrzącej wody i gotuj około 8 minut aż powstanie gęsta pasta. Pastę można przechowywać w szklanym pojemniku w lodówce nawet do 3 tygodni.

Jak stosować?

Pastę z kurkumy nakładaj na skórę na 30 minut. Aby uniknąć żółtego zabarwienia skóry możesz umyć twarz mieszanką oliwy z mąką z ciecierzycy lub wodą różaną.

Kto nie powinien jeść kurkumy? Przeciwwskazania

Kurkuma jest bezpieczną substancją w stosowaniu, ale trzeba uważać z jej przedawkowaniem. Przekroczenie zalecanej porcji może powodować podrażnienie błon śluzowych żołądka i jelit. 

Kurkumy powinny unikać osoby, które chorują na :

• nadkwasotę
• chorobę wrzodową
• kamicę żółciową lub inne zaburzenia funkcjonowania woreczka żółciowego
• niedrożność dróg żółciowych

Stosowanie kurkumy jest bezwzględnie zakazane u kobiet w ciąży. Składniki aktywne rośliny silnie pobudzają macicę prowadząc do poronienia.

Ponadto kurkuma może znacznie wzmacniać działanie leków przeciwzakrzepowych, przeciwpłytkowych, przeciwcukrzycowych i trombolitycznych. Dlatego przed zastosowaniem kurkumy należy koniecznie skonsultować się z lekarzem prowadzącym.

Ciekawostki o kurkumie

• Europejczycy poznali kurkumę dzięki... Marco Polo. Słynny podróżnik w drodze odkrywał i opisywał różne zioła. W Indiach trafił na ostryż, który przypominał mu szafran i tak je opisał. Do dziś w wielu krajach ostryż długi nazywany jest indyjskim szafranem.
• Ostryż długi jest znany także pod nazwani: ostryż Zohary, kurkuma długa i ostryż indyjski
• Kurkuma ma intensywny żółty kolor, dlatego w starożytności używana była do barwienia tkanin. Pojawia się jako żółty barwnik stosowany przez Izraelitów nawet w biblijnej Pieśni nad Pieśniami (4,13-14).
• Ostryż długi używany jest także jako wskaźnik odczynu (pH) do wyrobu papierków wskaźnikowych, które w roztworach alkalicznych barwią się na czerwono, a w obojętnych są żółte.