Zakrzepica żył to może być cichy zabójca. Tworzenie się zakrzepów w żyłach głębokich utrudnia przepływ krwi w naczyniach, zaś fragmenty tych skrzeplin mogą się odrywać i wraz z biegiem krwi dostać do serca lub płuc, co stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia. Przeczytaj, jak rozwija się zakrzepica i w jaki sposób można tej chorobie zapobiec lub nie dopuszczać do jej rozwoju.
Zakrzepica jest bardzo groźnym schorzeniem, dlatego trzeba zrobić wszystko, by się nie rozwinęła i aby nie doszło do jej powikłań. W zdrowym układzie krwionośnym krew płynie żyłami do serca. Tłoczenie krwi z nóg w kierunku przeciwnym do siły ciężkości ułatwiają pracujące mięśnie. Zaś spływanie krwi w dół uniemożliwiają zastawki znajdujące się w naczyniach żylnych. Jeżeli któryś z elementów tego mechanizmu zawodzi, krew zalega w żyłach, co prowadzi do uszkodzenia warstwy nabłonka wyścielającego naczynie.
W jaki sposób tworzy się zakrzep w żyłach i czym to grozi?
W miejscach uszkodzenia warstwy nabłonka wyścielającego naczynie płytki krwi przyklejają się do niego i siebie nawzajem, tworząc skrzeplinę (zakrzep). Zmniejsza ona średnicę naczyń krwionośnych, utrudniając odpływ krwi do serca. Reakcja organizmu na zakrzep jest różna. Bywa, że zostaje wchłonięty – wtedy jednak ulegają uszkodzeniu znajdujące się w pobliżu zastawki i wewnętrzne ściany żyły, a powstanie nowych skrzeplin jest kwestią czasu. Niekiedy robią się już w trakcie wchłaniania zakrzepliny, choć zdarza się, że pojawiają się po miesiącach lub latach. Gdy organizm nie wchłonie skrzepliny, może się ona tak rozrosnąć, że zatka żyłę jak korek.
Czasem zakrzep odrywa się od ściany naczynia i płynie z krwią przez serce do tętnicy płucnej. Jeśli skrzepliny są małe, zatykają naczynie częściowo. Duży zakrzep powoduje zator tętnicy płucnej, co grozi ostrą niewydolnością krążenia i nagłą śmiercią.
O zatkaniu tętnicy płucnej mogą świadczyć:
- kłujący ból w klatce piersiowej,
- duszność, kaszel (czasem z odkrztuszaniem krwi),
- zaburzenia równowagi,
- utrata przytomności.
Wystąpienie zatoru często jednak nie poprzedzają żadne objawy.
Które obszary ciała są narażone na zakrzepicę żył?
Zakrzepica, czyli zakrzepowe zapalenie żył głębokich (potocznie zapalenie żył) lub żylna choroba zakrzepowo-zatorowa, zazwyczaj występuje w żyłach podudzia (łydki), znacznie rzadziej w udach czy miednicy. Sporadycznie rozwija się w innym fragmencie układu żylnego. Samo powstanie zakrzepu nie jest niebezpieczne, ale oderwanie się go od ściany żyły (zwłaszcza gdy jest duży) może spowodować zator tętnicy płucnej i śmierć w ciągu kilku sekund. Statystyki podają, że w Polsce co roku z powodu tej choroby umiera 30–40 tys. osób, czyli średniej wielkości miasto.
U kogo występuje zakrzepowe zapalenie żył i jakie są grupy podwyższonego ryzyka?
Zakrzepica może wystąpić w każdym wieku. Zazwyczaj jednak ta choroba atakuje osoby po sześćdziesiątce. Częściej kobiety niż mężczyzn. Bywa, że bardzo długo nie daje żadnych objawów. I w tym tkwi problem. Bo jeśli nie zacznie się zakrzepicy w porę leczyć, może być niebezpieczna dla życia.
Zakrzepica może zaatakować każdego. Istnieją jednak grupy podwyższonego ryzyka. Należą do nich osoby:
- po 40. roku życia
- otyłe
- z trombofilią (wrodzoną predyspozycją do powstawania skrzeplin żylnych lub nabytą np. w wyniku przebytej choroby)
- długotrwale unieruchomione
- z żylakami i uszkodzonymi naczyniami żylnymi
- z chorobą nowotworową
- z niewydolnością krążenia l ze zdiagnozowaną chorobą płuc czy przewlekłymi stanami zapalnymi
- odbywające częste, długotrwałe podróże (samochodem, samolotem)
- po urazach i zabiegach chirurgicznych
- palące papierosy
- prowadzące stojący lub siedzący tryb życia
- kobiety w ciąży
- kobiety stosujące hormonalną antykoncepcję i łagodzącą objawy menopauzy
Jakie objawy daje żylna choroba zakrzepowo-zatorowa?
Najczęściej nie wysyła żadnych sygnałów. Gdy jednak zaatakuje, może być za późno na ratunek.
- Pierwszy sygnał zakrzepicy jest odczuwany jako skurcz mięśni. Ale w odróżnieniu od niego ból nie ustępuje, tylko nasila się przy zginaniu stopy i naciskaniu na podeszwę. To utrudnia wykonanie najmniejszego ruchu.
- Bólowi zwykle towarzyszy obrzęk. Opuchlizna pojawia się zazwyczaj w okolicy kostki, czasem na całym podudziu lub udzie, ale zawsze poniżej zakrzepu. Skóra jest ciepła i zaczerwieniona. Czasem pojawia się stan podgorączkowy lub gorączka.
- Niektórzy skarżą się na szybsze bicie serca.
Jakie powikłania wywołuje zapalenie żył?
Jednak zakrzepica (np. naczyń w obrębie miednicy) może przebiegać też bezobjawowo. Dowiadujemy się o niej przez przypadek albo w wyniku powikłań.
Do najczęstszych powikłań należy tzw. zespół pozakrzepowy, który rozwija się jako konsekwencja znacznego uszkodzenia zastawek układu żylnego. Może on być następstwem zarówno bezobjawowego, jak objawowego, leczonego i nieleczonego zapalenia żył głębokich podudzia.
Napięta skóra z brunatnymi przebarwieniami na podudziu to typowe symptomy. Zdarza się, że na nodze powstają trudno gojące się owrzodzenia, które mają tendencję do nawrotów.
Na czym polega diagnozowanie i leczenie zakrzepicy żył?
Stawianie diagnozy
- Lekarz może podejrzewać zakrzepicę już na podstawie wywiadu i oględzin nogi.
- Aby potwierdzić diagnozę, skieruje cię do specjalisty, chirurga naczyniowego lub angiologa (zajmuje się leczeniem naczyń krwionośnych), bo tylko oni mogą zalecić badania, które potrafią potwierdzić chorobę, m.in. USG żył głębokich z przystawką Dopplera.
- Ponadto robi się koagulogram, który pozwala ocenić krzepnięcie krwi. Leczenie zależy od zaawansowania choroby i miejsca zakrzepu.
Leczenie
- Zwykle stosuje się leczenie ambulatoryjne (żyły podudzia) lub w szpitalu (żyły miednicy). Polega na podawaniu leków przeciwzakrzepowych, które zmniejszają ryzyko zatoru płucnego, hamują powiększanie się istniejących zakrzeplin, a także zapobiegają powstawaniu nowych.
Jak zapobiegać powstawaniu skrzepliny? Staraj się przestrzegać tych zasad!
- Jeśli długo siedzisz lub stoisz, co jakiś czas napinaj mięśnie łydek, poruszaj stopami, stawaj na palcach i piętach, pomaszeruj w miejscu.
- Nie krzyżuj nóg, gdy siedzisz.
- Podróżując autokarem czy samolotem, zdejmij buty, pij dużo wody, od czasu do czasu wykonaj kilka ćwiczeń nogami, przejdź się.
- Rób przerwę na rozprostowanie nóg podczas jazdy samochodem.
- Odpoczywaj z uniesionymi nogami.
- Utrzymuj prawidłową masę ciała.
- Stosuj dietę ubogą w sól, która zatrzymuje wodę w organizmie.
- Pij dużo płynów (minimum 2 l dziennie), aby nie dopuścić do odwodnienia powodującego zagęszczenie krwi.
- Jeśli masz żylaki, skłonności do obrzęków i uczucie ciężkich nóg, noś uciskowe podkolanówki lub rajstopy, które poprawiają krążenie krwi. Duże żylaki trzeba operować.
- Pamiętaj o codziennych spacerach i aktywności fizycznej. Dobre efekty dają pływanie, jazda na rowerze, nordic walking.
- Jeżeli jesteś skazana na długie leżenie, często napinaj i rozluźniaj mięśnie łydek, zginaj nogi w kolanach, ruszaj stopami (trzymać je ok. 15 cm wyżej niż serce).
- Rozważ badania, jeśli w twojej rodzinie wystąpiła zakrzepica, sprawdź, czy i ty nie masz predyspozycji do tej choroby, która też jest uwarunkowana genetycznie.
