Jak pielęgnować leżącego pacjenta, by zapobiec odleżynom? Sposoby leczenia owrzodzeń martwiczych

Odleżyna to martwica tkanek, która powstaje w wyniku miejscowego niedokrwienia spowodowanego zbyt długim uciskiem lub tarciem. Trudno się goi i wymaga specjalnego traktowania. Ciało warto oglądać 2-3 razy na dobę, a gdy tylko zauważymy zmianę skórną, trzeba działać.

Czym są odleżyny i jak je rozpoznać?

Odleżyny (czyli martwicze owrzodzenie) powstają przez długotrwały ucisk na tkanki, co powoduje zaburzenia ukrwienia. Najszybciej tworzą się tam, gdzie nie ma tłuszczu lub jest go niewiele, a skóra przylega do kości. U osoby leżącej na plecach będą to okolice kości krzyżowej, wzdłuż kręgosłupa, łopatki, miednica, potylica i pięty. U leżących na boku najbardziej narażone są rejony stawu biodrowego i kostek, skóra za uszami i wewnętrzna strona kolan.

Jak rozpoznać odleżyny?

Pierwsze objawy wyglądają niepozornie. Na ogół jest to lekkie zaczerwienienie, któremu może towarzyszyć zwiększenie wrażliwości na dotyk. Gdy je uciśniesz, blednie. To oznacza, że zostało uszkodzone mikrokrążenie. Chory zaczyna odczuwać w tym miejscu ból, czasami pieczenie. To moment, w którym zaczyna powstawać odleżyna. Z czasem dochodzi w tym miejscu do otarć, później pęcherzy, skóra w końcu zaczyna się łuszczyć i powstają płytkie owrzodzenia. Lepiej nie dopuścić do ich dalszego rozwoju, gdyż staną się bolesne i rozległe.

Jak zapobiegać odleżynom?

W przypadku odleżyn najlepszym rozwiązaniem jest zapobieganie ich powstawaniu. Zatem gdy tylko wiesz, że chory będzie pozostawał w pozycji leżącej przez dłuższy czas, od początku zadbaj o częstą zmianę pozycji leżenia, odpowiedni materac oraz dobre nawodnienie organizmu. 

Zmiana pozycji

Jeśli chory jest w miarę sprawny, trzeba zachęcać go do poruszania się. Osobom całkowicie unieruchomionym należy zmieniać ułożenie ciała nie rzadziej niż co 2 godziny. Z pozycji na wznak przejść na lewy bok, potem na prawy i znów na plecy. Chory nie powinien leżeć zbyt wysoko, bo będzie się zsuwał, co zwiększy nacisk na pięty, łokcie i krzyż. W ciągu dnia warto oklepywać ciało, aby poprawić mikrokrążenie.

Poduszeczki z łuską gryczaną

Sprawdzą się też minipoduszeczki. Uszyj je z kawałków bawełny (15x40 cm). Wypełnij łuską gryczaną. Podkładaj pod miejsca narażone na odleżyny. Łuska odciąga wilgoć od ciała.

Materac

Najlepszy jest taki specjalistyczny, przeciwodleżynowy. Przy jego wyborze warto skorzystać z rady doświadczonego konsultanta, który pomoże dopasować sprzęt do stanu pacjenta, jego warunków fizycznych i stopnia odleżyny. Materac powinien leżeć na łóżku ortopedycznym (można je wypożyczyć). Można też ubiegać się o refundację materaca w ramach NFZ. Zlecenie na kupno wystawia lekarz POZ lub specjalista, np. geriatra czy neurolog. 

Nawodnienie

Ważną rolę w utrzymaniu dobrej kondycji skóry ma nawodnienie. Należy pilnować, aby senior wypijał ok. 2 l płynów na dobę i zadbać o dietę bogatą w makro i mikroelementy.

Leczenie odleżyn. Jak przyspieszyć gojenie ran?

Leczenie odleżyn zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania ran. Odleżyny I stopnia to zmiany skórne z niewielkim obrzękiem, przebiegające bez uszkodzenia tkanek. W tej fazie ważna jest właściwa pielęgnacja skóry chorego. Pomogą też opatrunki i ziołowa kuracja do przemywania zmian. 

W przypadku odleżyn II i III stopnia leczenie powinno przebiegać zgodnie z zaleceniami lekarza. Konieczne będą specjalistyczne opatrunki. Trzeba je dobrać indywidualnie, wziąć pod uwagę rozległość i głębokość odleżyny, obecność wysięku czy też występowanie infekcji w ranie. Lekarz może też zalecić stosowanie maści z antybiotykiem pod jałowe opatrunki.

Pielęgnacja skóry z odleżynami

Starannie oczyszczaj skórę podopiecznego – najwygodniejsze w użyciu będą wilgotne chusteczki pielęgnacyjne, np. z alantoiną i witaminą E, które przy okazji złagodzą podrażnienia. Zaczerwienione miejsca możesz też przemywać roztworem soli fizjologicznej, a jeśli powstały rany, dezynfekuj je środkiem antyseptycznym.

Po umyciu, osusz delikatnie skórę, nie pocierając jej, a jedynie dotykając. Następnie zabezpiecz środkami nawilżającymi i natłuszczającymi. Nie jest istotna ich forma, to może być maść, żel, krem bądź pianka, ważne, by w składzie znalazły się: pantenol, alantoina, cynk, betaina i witaminy A, E, F - substancje te złagodzą podrażnienia, zabezpieczą ranę przed rozwojem owrzodzenia.

Opatrunki

Odleżynę zabezpiecz opatrunkiem chroniącym przed zakażeniem. Trzeba go dobrać do fazy leczenia: gdy zmiana ma kolor czarny, potrzebuje nawilżenia – opatrunku hydrożelowego, żółta z wysiękiem – chłonnego z jonami srebra, a czerwona, która już nie sączy się - hydrokoloidowego.

Możesz zastosować opatrunek z folii poliuteranowej, który chroni delikatne tkanki i zabezpiecza przed pogłębianiem się groźnych zmian. Ważne, by skóra mogła oddychać, dbaj więc o wietrzenie pomieszczenia, w którym znajduje się chory.

Ziołowa kuracja

Płyn do przemywania o działaniu kojącym i regenerującym przygotujesz sama. Do garnka wlej 2 szklanki wody. Dodaj 5 ml oleju z rokitnika, 75 ml oliwy, 15 g wosku pszczelego. Gotuj na małym ogniu, mieszając. Wlej jeszcze łyżeczkę olejku z oregano. Wcieraj miksturę w skórę 2 razy dziennie.

Dieta przy odleżynach

Leczenie odleżyn, jak i zapobieganie ich powstawaniu, wspomaga odpowiednia dieta, bogata w składniki o właściwościach regenerujących skórę i przyspieszających gojenie ran. Co warto jeść i pić?

• Arginina. Jest aminokwasem wspomagającym naprawę włókien kolagenowych w skórze i regeneracje tkanek. Przyspiesza gojenie. Znajdziesz ją w pestkach dyni, słonecznika i orzechach włoskich, soczewicy, kaszy gryczanej, drobiu i rybach.
• Białko. Niezbędne w regeneracji i odbudowie tkanek. Jego najzdrowsze źródła to: chude mięso, ryby, jajka oraz nabiał. Pomocne są także Nutridrinki – bogate w składniki odżywcze i łatwe do spożycia.
• Płyny. Nawodnienie też jest ważne w procesach naprawy skóry. Ważne, aby pić minimum 2-2,5 litra dziennie.