Zakażenia układu moczowego u osób starszych leżących. Jak im zapobiegać?

Unieruchomienie zwiększa ryzyko wystąpienia wielu powikłań, które mogą zagrażać zdrowiu – szczególnie u osób w podeszłym wieku. Jednym z najczęściej występujących problemów jest zakażenia układu moczowego (ZUM).

Mogą o nim świadczyć objawy, których nie wiążemy bezpośrednio z układem moczowym, np. gorączka, pogorszenie stanu ogólnego lub zaburzenia świadomości. Dlatego tak ważne, by zapobiegać chorobie, a także być wyczulonym na jej symptomy.

Infekcje dróg moczowych u osób leżących w podeszłym wieku

W prawidłowych warunkach, u zdrowego człowieka, drogi moczowe powyżej zwieracza pęcherza moczowego są jałowe. W niektórych sytuacjach dochodzi jednak do wnikania drobnoustrojów i ich namnażania w drogach moczowych i to właśnie staje się przyczyną stanu zapalnego. Mówimy wówczas o zakażeniu układu moczowego.

Nie tylko sam fakt leżenia zwiększa jego ryzyko. Dużą rolę odgrywają też inne czynniki. Przerostu gruczołu krokowego, kamica układu moczowego, wady anatomiczne cewki moczowej utrudniają odpływ moczu, prowadzą do jego zalegania w pęcherzu i namnażania się bakterii. Z kolei nietrzymanie moczu i stolca może poważnie utrudniać zachowanie czystości okolic intymnych. Szczególnie ważna jest wtedy higiena tych miejsc.

Zakażenie układu moczowego częściej występuje też przy chorobach przewlekłych, takich jak cukrzyca, nowotwory, niewydolność nerek, nadciśnienie tętnicze. Sprzyja mu stosowane leczenie w postaci chemioterapii, leków steroidowych czy długotrwałej antybiotykoterapii.

Co możemy zrobić, by zmniejszyć ryzyko zakażenia układu moczowego?

1. Okolice intymne myjmy jednorazowymi myjkami. Nie używajmy gąbek. Długo schną, utrzymują wilgoć i fragmenty zmytego naskórka. Przez to stanowią idealne siedlisko dla rozwoju grzybów i bakterii. Najlepiej sprawdzą się specjalne jednorazowe myjki przeznaczone do higieny osób leżących (zapytaj o nie w aptece), niektóre są już nasączone specjalnym środkiem myjącym. Sprawdzą się też bezzapachowe chusteczki dla niemowląt. Do osuszania skóry używajmy ręcznika jednorazowego, a nie zwykłego, na którym gromadzą się bakterie. Okolice intymne, myjemy wykonując ruchy zawsze w kierunku do odbytu. Konieczne jest wykonanie toalety każdorazowo po oddaniu przez chorego moczu lub stolca.
2. Codziennie zmieniajmy bieliznę chorego, a zawsze, gdy jest wilgotna. Dbajmy o utrzymanie w cieple okolic podbrzusza i nerek.
3. W przypadku chorego z nietrzymaniem moczu. Stosujmy specjalne wkładki higieniczne lub pieluchomajtki i regularnie je zmieniajmy.
4. Dbajmy o właściwe odżywianie i nawodnienie chorego. Posiłki powinny zawierać odpowiednią ilość kalorii i białka, a także witamin i minerałów. Zachęcajmy chorego do picia co najmniej 2 litrów na dobę. Niedostateczna ilości płynów powoduje brak efektu spłukiwania i namnażanie bakterii w drogach moczowych
5. Podawajmy choremu kaczkę lub basen natychmiast po zasygnalizowaniu przez niego potrzeby. Starajmy się też samemu zachęcać seniora do częstego oddawania moczu (jeśli pozostaje w pęcherzu przez dłuższy czas może powodować namnażanie się bakterii).
6. Zapewnijmy podopiecznemu spokój i warunki do snu przez co najmniej 7−8 godzin. Sam fakt, że leży i nic nie robi, nie oznacza, że wypoczywa. Dla chorego bardzo duże znaczenie ma przyjazna atmosfera wokół niego. Stres i napięcie pogarszają stan ogólny i zwiększają podatność na zakażenia.
7. Dokładnie myjmy ręce przed kontaktem z chorym. Stosujmy rękawiczki ochronne w trakcie wykonywania czynności higienicznych, aby nie dopuścić do przenoszenia bakterii z rąk na podopiecznego. Prośmy o to samo osoby, które odwiedzają seniora.
8. Obserwujmy podopiecznego i zgłaszajmy lekarzowi wszelkie niepokojące objawy, jakie zauważysz. O zakażeniu mogą świadczyć m.in.: ból lub pieczenie w trakcie oddawania moczu, utrudnione oddawanie moczu, częsta i nagła potrzeba siusiania, czasami nietrzymanie moczu, przykry zapach, zmętnienie lub zmiana zabarwienia moczu (kolor czerwony – obecność krwi w moczu), bóle pleców.

Jakie są metody leczenia ZUM?

U pacjentów z objawami zakażenia układu moczowego najczęściej wykonuje się badanie ogólne moczu (wystarcza metoda paskowa) oraz posiew moczu. W poważniejszych postaciach (u chorych z odmiedniczkowym zapaleniem nerek) przeprowadza się badanie białka C-reaktywnego, stężenia kreatyniny we krwi oraz USG. Podstawową metodą leczenia jest zastosowanie antybiotyków lub chemioterapeutyków. Temperaturę najbezpieczniej zbijać stosując paracetamol (najmniejsze ryzyko interakcji z innymi lekami).

O tym należy pamiętać przy cewniku

Chociaż jego założeniem zajmuje się lekarz lub pielęgniarka, to dbanie o jego czystość oraz zapewnienie choremu wygody to już nasze zadanie. Jest kilka zasad, których musimy przestrzegać:

• pilnujemy, by worek na mocz znajdował się zawsze poniżej pęcherza moczowego - cofanie się płynu zebranego w rurce cewnika lub worku może prowadzić do zakażenia układu moczowego,
• co kilka godzin kontrolujemy i opróżniamy worek na płyn – zapobiegamy w ten sposób cofaniu się moczu, i codziennie go wymieniamy,
• kontrolujemy prawidłowe podłączenie worka do cewnika (jeśli po kilku godzinach worek jest pusty, może oznaczać to niedrożność jednego z elementów),
• codziennie myjemy zewnętrzne części cewnika,
• czynności higieniczne wykonujemy ostrożnie, by nie wyrwać cewnika,
• często zmieniamy pościel podopiecznego,
• podczas wykonywania jakichkolwiek czynności związanych z cewnikiem nosimy jednorazowe rękawiczki.