Bóle piersi – czy to coś groźnego? Posłuchaj ekspertów!

Na bóle piersi uskarżają się kobiety w każdym wieku. Niekiedy bywają one tak uciążliwe, że konieczne są leki. Jakie rodzaje bólów piersi wyróżniają eksperci i w jaki sposób poradzić sobie z dolegliwościami?

–  Istnieje kilka różnych terminów na określenie dolegliwości bólowych piersi, m.in.: mastalgia, mastodynia i mastopatia – mówi dr n. med. Jacek Tulimowski, ginekolog, położnik. 

Specjaliści wyróżniają 3 rodzaje bólów piersi. Są to:  

1. mastalgiea cykliczna 
2. mastalgia niecykliczna 
3. bóle klatki piersiowej niezwiązane z piersią. 

Bóle piersi. Mastalgia – jak często występuje?

Ból piersi jest dolegliwością bardzo powszechną. Ze statystyk wynika, że uskarża się na nią aż 50-70 proc. kobiet w wieku 18-44 lat. Ponad połowa z nich określa te bóle piersi jako łagodne. Na silne dolegliwości skarży się co 6. kobieta. Ból piersi spowodowany mastalgią trwa najczęściej dłużej niż 5 dni. Z powodu uciążliwych dolegliwości leczenia wymaga 15 proc. kobiet. 

Bóle piersi. Mastalgia cykliczna – charakterystyka

• Bóle piersi zwykle są obustronne i rozsiane, często zlokalizowane w górnych zewnętrznych kwadrantach piersi. 
• Ten rodzaj bólów piersi pojawia się u 40 proc. kobiet przed menopauzą, najczęściej w 3. dekadzie życia. 
• Dolegliwości nie pojawiają się podczas ciąży, ani w okresie laktacji, czyli karmienia piersią. 
• Bóle piersi spowodowane mastalgią cykliczną mogą się utrzymywać przez wiele lat i ustąpić dopiero po menopauzie. 
• Ten rodzaj bólów piersi nie jest także ściśle związany z zespołem napięcia przedmiesiączkowego - PMS. 82 proc. kobiet z mastalgią nie ma tego zespołu. 
• Mastalgia cykliczna występuje częściej niż niecykliczna. 
• Jest bardziej uciążliwa i ma niekorzystny wpływ na codzienne życie. Zaburza sen i życie seksualne. 
• Schorzeniu towarzyszą: przeszywające, kłujące, rwące bóle wywołujące uczucie ciężkości, z promieniowaniem do barku lub łopatki. Może też wystąpić uczucie tkliwości i ból brodawek, czasem pojawia się niewielki mlekotok. 

Mastalgia cykliczna może też stanowić objaw mastopatii – łagodnej choroby piersi, w której dochodzi do zmian w tkankach piersi. 

Bóle piersi. Mastalgia niecykliczna – charakterystyka

• W wypadku mastalgii niecyklicznej bóle mogą być jednostronne lub zlokalizowane w konkretnej części piersi, często  jest to tylko jeden kwadrant. 
• Bóle piersi mogą trwać dłuższy czas, bądź nawracać, z krótszymi lub dłuższymi przerwami. 
• Są ostre, piekące, towarzyszy im uczuciem lęku. 
• Nasilenie bólów piersi u kobiet z mastalgią niecykliczną zależy od powierzchni objętej bólem oraz od czasu jego trwania. 

Mastalgia niecykliczna może się pojawiać podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej, menopauzalnej terapii hormonalnej w okresie menopauzy, pod wpływem leków antydepresyjnych i psychotropowych. 

Bóle piersi. Co wywołuje mastalgię?

Przyczyna tych bólów piersi jest nie do końca poznana. Na rozwój mastalgii ma wpływ wiele czynników.

– Oba typy mastalgii mają kilka cech wspólnych. Jest to m.in. silny związek bólów piersi  ze stresem, zwłaszcza pourazowym, wysiłkiem fizycznym, depresją, zaburzeniami lękowymi, nadużywaniem alkoholu oraz innymi zespołami bólowymi o niewyjaśnionej etiologii – wyjaśnia dr n. med. Jacek Tulimowski, ginekolog, położnik. 

Zdaniem lekarza warto zwrócić uwagę, że istotnym czynnikiem ryzyka może być źle dopasowany biustonosz. Kobiety, które nosiły za małe biustonosze, 3 razy częściej skarżyły się na bóle piersi w porównaniu z tymi, które miały dobrze dobrany rozmiar stanika. 

Nasz ekspert dr n. med. Jacek Tulimowski wymienia kolejne czynniki ryzyka rozwoju bólów piersi. Są to:

1. otyłość - BMI powyżej 30 kg/m2),
2. nadmierne spożycie soli 
3. pewną rolę może też odgrywać prolaktyna, która stymuluje produkcję pokarmu. 

Bóle klatki piersiowej niezwiązane z piersią 

• Uczucie bólu piersi może być pochodzenia mięśniowego, naczyniowo-sercowego, nerwowego (półpasiec) lub psychogennego. Mogą również być spowodowane zmianami w kręgosłupie piersiowym. 
• Bóle piersi o różnym nasileniu mogą też stanowić działanie niepożądane terapii hormonalnej w okresie menopauzy. W takim przypadku najczęściej zaleca się podanie leku o mniejszej zawartości hormonów. 
• Bóle piersi bywają również jednym z powikłań antykoncepcji hormonalnej. Intensywność dolegliwości zależy od dawki przyjmowanych hormonów. Zmniejszenie bólów piersi można uzyskać, stosując niskodawkowe tabletki dwuskładnikowe lub progesteron w zastrzyku. W razie utrzymywania się dolegliwości należy rozważyć zmianę metody antykoncepcji 

Bóle piersi. Związek między mastalgią niecykliczną a rakiem piersi 

Zmiany podejrzane o nowotwór wykrywano w badaniach mammograficznych i ultrasonograficznych u 1-2% kobiet z mastalgią. 

Bóle piersi – mastalgia. Jak ją rozpoznać?

W przypadku bólu piersi najważniejsza jest rozmowa lekarza z pacjentką. 

– W wywiadzie należy uwzględnić: nasilenie dolegliwości, długość ich trwania, związek z cyklem miesiączkowym, lokalizację i promieniowanie bólu, przebyte urazy, stosowane leki oraz aktywność fizyczną - przypomina dr n. med. Jacek Tulimowski, ginekolog, położnik.  Ekspert wyjaśnia, że bólom piersi, często również związanym z cyklem miesiączkowym, mogą towarzyszyć uczucie tkliwości i bolesności brodawek sutkowych oraz wyczuwalne zgrubienia. – W takim przypadku u pacjentek zawsze należy przeprowadzić dokładny wywiad rodzinny, badanie palpacyjne i – jeśli są wskazania – badania obrazowe w celu wykluczenia zmian nowotworowych – dodaje.

Podstawowym badaniem w tym wypadku jest mammografia. Jeśli zostaną wykryte podejrzane zmiany, konieczna jest biopsja i zbadanie pobranych tkanek histopatologicznie. 

Uwaga! Mastalgia nie stanowi czynnika ryzyka raka piersi ani nie jest objawem wskazującym na rozwój choroby nowotworowej. 

Gdy cierpisz na bóle piersi, badania cię uspokoją

– Okazuje się, że badania obrazowe (USG piersi, mammografia) u kobiet, które uskarżają się na mastalgię mają znaczenie nie tylko diagnostyczne, ale również terapeutyczne. Bóle piersi ustępują u około 70 proc. kobiet, które podczas przeprowadzonych badań upewniły się, że są zdrowe. Widzimy tu  ogromne znaczenie aspektu psychologicznego. W przypadku znacznego nasilenia dolegliwości i związanego z tym obniżenia jakości życia wskazana jest konsultacja psychologa lub psychiatry – podkreśla dr n. med. Jacek Tulimowski, ginekolog, położnik. 

Jak leczyć bóle piersi?

Zdaniem dr Jacka Tulimowskiego, warto zwrócić uwagę, by prawidłowo dobierać biustonosz. Podczas badań porównywano skuteczność terapii danazolem ze skutecznością zmiany biustonosza na lepiej dopasowany. Zmniejszenie bólów piersi stwierdzono u 85 proc. kobiet, które zmieniły biustonosz na wygodniejszy, oraz u 58 proc. kobiet leczonych danazolem, z tym że u 42 proc. z nich wystąpiły działania niepożądane. 

Lekami pierwszego rzutu w przypadku bólu piersi – zarówno mastalgii cyklicznej, jak i niecyklicznej – są leki przeciwbólowe, paracetamol oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), np. diklofenak. Specjaliści zalecają także miejscowe używanie żelu zawierającego diklofenak – działania niepożądane występują wtedy rzadko i jest to najczęściej podrażnienie skóry lub wysypka. 

Jeśli chodzi o mastalgię cykliczną, wykazano korzystne działanie nasion lnu (siemię lniane) i owoców niepokalanka (Vitex agnus-castus). Dodatek nasion lnu do jadłospisu traktuje się jak leczenie pierwszego rzutu. Są one bowiem bogatym źródłem lignanów należących do fitoestrogenów. 

– Nasiona lnu działają przeciwutleniaczowe oraz są agonistami i antagonistami receptora estrogenowego. Mają silne działanie przeciwestrogenowe. Jak wykazały badania, spożywanie dziennie 25 g mielonych ziaren siemienia oraz tabletek zawierających 3,2-4,8 mg suszonych owoców V. agnus przez 2 miesiące łagodziło bóle piersi – mówi dr Tulimowski. – Niepokalanek wykorzystuje się w leczeniu mastalgii, w tym bólów piersi, którym towarzyszy uczucie obrzęku i występujące w PMS – dodaje ekspert. 

W mastalgii cyklicznej specjaliści zalecają podawanie antyoksydantów, są alternatywą dla terapii hormonalnej lub stosuje się je razem z lekami hormonalnymi. 

Lekami drugiego rzutu są selektywne modulatory receptora estrogenowego (tamoksyfen, ormeloksyfen, toremifen). 

• Tamoksyfen w dawce 10 mg/24 h w istotny sposób łagodzi bóle piersi. Jest bardziej skuteczny w mastalgii cyklicznej w porównaniu z niecykliczną.  Ma jednak działania niepożądane: uderzenia gorąca (10 proc. kobiet), zaburzenia miesiączkowania (10 proc. kobiet), zwiększenie masy ciała, nudności, suchość pochwy i obrzęki. W przypadku długiego przyjmowania zwiększa się ryzyko zakrzepicy żylnej. 
• Danazol podawany w dawce 200 mg/24 h przez 6 miesięcy skutecznie łagodzi ból piersi w mastalgii cyklicznej. Lek też ma działania niepożądane. Są to często pojawiające się: zwiększenie masy ciała, pogrubienie głosu i krwawienia w środku cyklu. 

Ból piersi może towarzyszyć łagodnym zmianom w piersiach

Przyczynami bólu piersi, zarówno przy dotyku, jak i niezależnie od dotyku mogą być: 

• torbiel w piersi - wypełnione płynem otorebkowane torbiele mogą powiększać się przed miesiączką i powodować kłujący ból, 
• zmiany włóknisto-torbielowate, „mastopatyczne” powodują najczęściej ból w kwadrantach górnych-zewnętrznych przed miesiączką,
• zapalenie piersi występujące najczęściej u kobiet karmiących lub po laktacji z powodu zablokowania przewodów mlekowych. Widoczne są objawy stanu zapalnego na skórze w postaci zaczerwienienia, ucieplenia, obrzęku i bólu w piersi. 

Łagodne zmiany w piersiach – jak je diagnozować

– W obrębie gruczołu piersiowego obserwujemy wiele zmian.  Zwykle kojarzą się one nam z nowotworami. Tymczasem w specjalistycznych ośrodkach medycznych finalnie rozpoznajemy raka piersi tylko w 1/4 wszystkich przypadków, pozostałe to inne zmiany. Mogłyby one być wykrywane bez konieczności wizyty u onkologa – tłumaczy dr. n. med. Monika Nagadowska, onkolożka

Specjalistka podkreśla, że w ostatnich latach dokonał się znaczący postęp, jeśli chodzi o wykrywanie zmian w piersiach, dzięki dobrze rozwiniętej diagnostyce.  

1. Kobiety w wieku 50-70 lat mogą skorzystać z programu badań mammograficznych refundowanych przez NFZ. 
2. Kolejnym masowym badaniem jest tzw. screening oportunistyczny. W praktyce wygląda to tak, że podczas wizyty, w której lekarz ma przepisać, np. hormonalną antykoncepcję, przeprowadza też wywiad z pacjentką i podstawowe badania. 
3. Trzecim jest badanie grup podwyższonego ryzyka, gdy nowotwór piersi występował u członków rodziny. 

– Podczas badania pacjentki klinicysta powinien przede wszystkim umieć ocenić, czy konieczna jest biopsja zmiany, czy potrzebne będą dodatkowe badania. Czy jego narzędzia, umiejętności pozwalają właściwie ocenić, czy też powinien skierować pacjentkę do specjalistycznego ośrodka – wyjaśnia dr Nagadowska.

Najważniejsze narzędzia diagnostyczne to: 

• mammografie różnego rodzaju, 
• rezonans magnetyczny, 
• badania molekularna. 

Doktor Nagadowska wyjaśnia, że kluczowa jest umiejętność wykorzystania badań piersi i ich dostępność.

• Mammografia nie jest badaniem idealnym. Gęste utkanie gruczołowe może maskować raka. Niektóre raki są też „nieme” radiologicznie. Mammografia z zastosowaniem kontrastu jest najskuteczniejsza, jej czułość wynosi 94 proc. Ograniczeniem jest stosowania są wysokie koszty i dłuższy czas potrzebny na badania. Nowością jest mammografia spektralna, skuteczna zwłaszcza w wykrywaniu zmian niejednoznacznych w innych badaniach, oceny rozległości, monitorowania zmian po chemioterapii. 
• USG jest uzupełniającym badaniem, może być natomiast wiodące w bardzo młodej grupie wiekowej. Wynik badania zależy też od jakości sprzętu i umiejętności, doświadczenia badającego.
• Rezonans magnetyczny - narzędzie bardzo czułe, ma jednak niską swoistość. Rzadko stosuje się badania molekularne z zastosowaniem promieni gamma. Są one jednak potrzebne w badaniu trudno dostępnych miejsc dla innych narzędzi. 
• Biopsja cienkoigłowa okazała się mało skutecznym narzędziem diagnostycznym, około 1/3 przypadków było błędnie ujemnych. Odchodzi się od niej na rzecz skuteczniejszej biopsji tkankowej.