Złocień maruna pomaga nie tylko na migreny. Jakie ma właściwości i jak go stosować?

Złocień maruna działa przeciwzapalnie, lekko przeciwgorączkowo, łagodzi migrenowe bóle głowy (także te związane z ciśnieniem). Na pierwszy rzut oka przypomina nasz polski rumianek. Choć jest stosunkowo mało znany i stosowany w Polsce, to jego właściwości lecznicze znane są od tysiącleci. Do dziś jest jednym z najskuteczniejszych ziół na migrenę, bóle miesiączkowe i gorączkę. 

Czym jest złocień maruna? Charakterystyka i występowanie

Złocień maruna, inaczej wrotycz maruna (Tanacetum parthenium (L.) Sch.Bip.) to roślina z rodziny astrowatych pierwotnie pochodząca z wschodniej części basenu Morza Śródziemnego. Obecnie rozprzestrzeniona na świecie występuje jako roślina uprawna lub dziko rosnąca. Rośnie niemal w całej Europie, w Azji północnej, środkowej i na Dalekim Wschodzie, w Ameryce Północnej i w Chile. W Polsce dość często uprawiana, głównie jako roślina ozdobna. Na terenie naszego kraju występuje też dziko w górskich zaroślach, miejscach kamienistych, nad strumieniami, na przydrożach, przypłociach oraz na nieużytkach. Szczególnie lubi stanowiska słoneczne i suchą, przepuszczalną glebę.

Patrząc na złocień maruna, na pierwszy rzut oka może się wydawać, że mamy do czynienia z rumiankiem z powodu łudząco podobnych małych kwiatów z białymi płatkami i żółtym środkiem. Przyglądając się jednak dokładnie widzimy, że roślina ta nieco się różni od pospolitego rumianku. Kwiaty wrotyczu maruna są zebrane w 5-20 koszyczków. Mają płaski żółty środek, co odróżnia je od rumianku, którego środkowa część na stożkowaty kształt. Ponadto białe płatki złocienia maruna są zazwyczaj krótsze i szersze od płatków rumianku. Wrotycz maruna osiąga ok. 30-60 cm wysokości i ma gładki pęd rozgałęziony w górnej części. Liście złocienia są ułożone skrętolegle, mają cienką blaszkę do 10 cm długą i zwykle do 3,5, czasem do 6 cm szeroką. Liście w zarysie są szeroko jajowate, podwójnie lub potrójnie pierzasto sieczne lub dzielne i nieco przypominają kształtem liście pietruszki. Mają też intensywny zapach.

W przeciwieństwie do rumianku, surowcem zielarskim jest ziele wrotyczu maruna – głównie liście. Kwiaty nie posiadają zbyt wielu wartościowych składników i właściwości leczniczych, więc nie ma zwyczaju ich zbierania. Czasem wykorzystuje się je do odstraszania owadów ze względu na bardzo intensywny ostry zapach. 

Kiedy zbierać i jak suszyć złocień maruna?

Liście złocienia maruna najlepiej zbierać w czasie kwitnienia rośliny. Przypada on na okres od czerwca do września. Do zbiorów wybieraj okazy rosnące z dala od miast, ruchliwych dróg i zanieczyszczeń. Liście zrywaj lub odcinaj od pędu w suchy dzień. Zerwane liście układaj w koszyczku, nie władaj ich do plastikowej reklamówki. 

Zebrane liście złocienia maruna susz w zacienionym, przewiewnym miejscu w temperaturze nie przekraczającej 35 stopni. Może to potrwać kilka dni. Potem ususzone ziele przełóż do papierowych torebek. Przechowuj z dala od innych ziół, bo suszone liście złocienia wydzielają bardzo intensywny zapach. Ususzone ziele możesz przechowywać maksymalnie przez rok. Po tym czasie olejki eteryczne zawarte w roślinie tracą swoje lecznicze właściwości. 

Właściwości i zastosowanie złocienia maruna

Właściwości lecznicze złocienia maruna są znane od co najmniej 2 tysięcy lat, szczególnie jeśli chodzi o jego przeciwbólowe i przeciwgorączkowe właściwości. Z tego powodu często jest nazywany nawet „średniowieczną aspiryną”. 

Badania i doświadczenie zielarzy na przestrzeni setek lat dowiodły, że roślina ta ma bardzo szerokie działanie lecznicze, które zawdzięcza przede wszystkim obecności ponad 30 laktonów seskwiterpenowych. Są to związki chemiczne naturalnie występujące w liściach i łodygach niektórych roślin wykazujące działanie przeciwnowotworowe, przeciwzapalne, przeciwcukrzycowe, przeciwbólowe, przeciwpasożytnicze, przeciwgrzybicze i bakteriostatyczne. Spośród tych obecnych w zielu wrotyczu maruna najsilniejszy jest partenolid. Ponadto wrotycz maruna jest bogatym źródłem olejków eterycznych, flawonoidów oraz niewielkich ilości melatoniny. Dzięki nim wykazuje działanie przeciwalergiczne i rozkurczowe, a także regulujące procesy trawienne. Melatonina działa natomiast uspokajająco oraz ułatwia zasypianie. 

Złocień maruna na bóle i gorączkę

W roślinie występuje wiele składników odpowiedzialnych za przeciwbólowe, przeciwzapalne, antybakteryjne i przeciwwirusowe działanie. Przede wszystkim należy do nich partenolid, ale też olejki eteryczne i flawonoidy. Dzięki temu ziele wrotyczu maruna skutecznie łagodzi wszelkie bóle głowy – zarówno napięciowe, jak i migrenowe. Pomocny jest także przy bólu o innym podłożu, np. reumatycznym, urazowym, bólu zębów i dziąseł, a nawet bólu po ukąszeniu owadów. 

Dzięki działaniu przeciwwirusowemu, przeciwzapalnemu, przeciwbakteryjnemu i przeciwgorączkowego, złocień maruna pomaga leczyć przeziębienia i grypę oraz zbija gorączkę. Z tych właściwości roślina jest znana na świecie od setek lat.

Przeciwzapalne i przeciwgrzybicze właściwości rośliny pomagają także uporać się z trudno gojącymi się ranami i uszkodzeniami naskórka, a działanie przeczyszczające złagodzi problemy trawienne, mdłości i wymioty. 

Wrotycz maruna na kobiece dolegliwości

Z tych właściwości złocień maruna był znany już w starożytności. Istnieje teoria mówiąca, że jego nazwa gatunkowa „Tanacetum parthenium” pochodzi od greckiego „parthenos”, czyli „dziewica”, gdyż roślina była stosowana do leczenia bólów miesiączkowych u dziewic. Ziele złocienia maruna dzięki obecności partenolidu działa bowiem rozkurczowo i regulująco na kobiecy układ rozrodczy. Dzięki temu złagodzi bóle i skurcze miesiączkowe oraz PMS. Pomaga także przy nieregularnych menstruacjach.

Złocień maruna przeciwko nowotworom i starzeniu

Badania wykazały, że główny składnik złocienia maruna – partenolid – wykazuje działanie przeciwnowotworowe poprzez oddziaływanie na białka biorące udział w procesach powstawania i progresji nowotworów. Substancja ta blokuje mechanizmy antyapoptotyczne i jednocześnie zmniejsza odporność komórek nowotworowych na działanie klasycznych leków i radioterapii. Partenolid działa również cytotoksycznie lub cytostatycznie, zależnie od rodzaju komórek nowotworowych i stosowanych stężeń leku. Co ciekawe, nie jest toksyczny, więc w przyszłości może się okazać ważną substancją w leczeniu trudnych przypadków nowotworu, np. raka płuc, jelita grubego, czerniaka skóry czy jednego z najgroźniejszych nowotworów – glejaka mózgu. 

Wrotycz maruna zawiera także flawonoidy, które są silnymi przeciwutleniaczami. Zapobiegają powstawaniu i neutralizują działanie wolnych rodników, przez co zmniejszają ryzyko wystąpienia nowotworów, a także opóźniają starzenie się komórek. 

Jakie dolegliwości pomaga leczyć złocień maruna?

• Migreny
• bóle głowy
• nerwobóle
• bóle zębów
• bóle i skurcze menstruacyjne
• stany zapalne
• gorączka
• przeziębienie
• artretyzm
• reumatoidalne zapalenie stawów
• trudno gojące się rany
• obrzęki
• stłuczenia
• bóle i obrzęki po ukąszeniu owadów
• astma
• alergie
• infekcje skóry
• infekcje pasożytnicze
• łuszczyca
• PMS
• rozregulowany cykl miesiączkowy
• zaburzenia trawienia
• mdłości
• wymioty
• szumy w uszach
• problemy ze snem
• niepokój
• nadmierna krzepliwość krwi
• infekcje intymne

Złocień maruna na migrenę. Badania

Mechanizm działania złocienia maruna nie jest do końca znany, a badania na ten temat trwają. Wiadomo jednak, że głównym składnikiem aktywnym rośliny jest partenolid o silnych właściwościach przeciwbólowych. Ale to nie jedyna właściwość, która wpływa na lecznicze działanie ziela na bóle migrenowe. 

Partenolid hamuje także uwalnianie serotoniny i histaminy, a właśnie takie zjawisko ma miejsce podczas ataku migreny i jest jego najważniejszy punktem zapalnym. Pozostałe składniki aktywne wrotyczu maruna hamują produkcję prostaglandyn oraz działają spazmolitycznie na mięśnie gładkie, co również dotyczy zaburzeń, które występują podczas napadów migreny. Nie bez znaczenia są także właściwości regulujące pracę układu trawiennego i zapobiegające nudnościom i wymiotom, gdyż te dolegliwości również występują podczas ataków migrenowych. Dzięki temu złocień maruna nie tylko łagodzi silny ból głowy i dolegliwości towarzyszące migrenie, ale też zmniejsza częstotliwość remisji choroby.

Takie działanie złocienia maruna potwierdzają badania przeprowadzanie na przestrzeni stuleci. Jako pierwszy badaniem właściwości rośliny i jej skuteczności w leczeniu migreny zajął się angielski uczony Thomas Hill już w roku 1772 roku. Wtedy na łamach pisma „The Family Herbal” przekonywał, że ziele wrotyczu maruna pomaga w leczeniu silnego bólu głowy. Nie przedstawił dokładnych informacji z przeprowadzonych przez siebie badań, ale w ówczesnym czasie cieszył się ogromnym autorytetem w zakresie ziołolecznictwa, więc jego opinia była uznawana za wiarygodną. 

Dokładniejsze badania na ludziach zaczęto wykonywać w Anglii w latach 80. XX wieku. Początkowo działanie złocienia maruna testowano na wąskiej grupie osób, w kolejnych brało udział coraz więcej osób. W pierwszym badaniu wzięło udział 17 osób cierpiących okresowo na migrenę, które podzielono na dwie grupy. Pierwsza grupa przez pół roku przyjmowała suszone ziele złocienia, druga – placebo. W przypadku tego badania stwierdzono, że w grupie osób przyjmujących placebo częstotliwość ataków migreny i jej bolesność była większa niż u osób przyjmujących ziele złocienia maruna. W kolejnych dwóch badaniach wzięło udział po 59 osób podzielonych na dwie grupy, które przez 9 miesięcy przyjmowały placebo lub większą niż w pierwszym badaniu dawkę suszonego wrotyczu maruna. Oba badania wykazały zmniejszenie częstotliwości i intensywności napadów migreny bez nadmiernych objawów ubocznych. 

Naukowcy zebrali także wszystkie badania na temat działania złocienia maruna na bóle migrenowe przeprowadzone do stycznia 2015 roku. W sumie wzięło w nich udział 561 osób. Na tej podstawie wysnuto ogólne wnioski, że przyjmowanie wrotyczu maruny zmniejsza częstość występowania migren o nieco więcej niż połowę (o 0,6 przypadku/miesiąc), w porównaniu z przyjmowaniem placebo. Nie odnotowano natomiast różnicy w zakresie siły odczuwanego bólu oraz czasu trwania ataku migrenowego. Naukowcy nadal sprawdzają właściwości i skuteczność ziela złocienia maruna w leczeniu migreny. Kolejne badania trwają lub są w planach.  

Jak stosować złocień maruna? Dawkowanie

Z suszonego ziela wrotyczu maruna możesz przygotować leczniczy napar i nalewkę, które możesz stosować dziennie, ale w ograniczonej ilości. Nie pij więcej niż 3 filiżanki naparu lub 50 ml nalewki w ciągu doby. Przy skłonności do migren możesz też codziennie żuć 1-2 świeże listki, jednak nie połykaj nich.

W aptekach i sklepach zielarskim możesz znaleźć gotowe preparaty z zielem złocienia maruna. O tym, w jakiej dawce możesz je przyjmować, dowiesz się od farmaceuty lub ulotki dołączonej do opakowania. Pamiętaj jednak, że dawkowanie złocienia maruna podaje się w przeliczeniu na jego główny składnik aktywny – partenolid. Obecnie za bezpieczną dawkę uznaje się 0,6 mg dziennie, co przekłada się na ok. 50–250 mg suszonych liści.

Napar ze złocienia maruna

Przeznaczony jest zarówno do stosowania wewnętrznego, jak i zewnętrznego. Stosowany wewnętrznie działa rozkurczowo, reguluje trawienie i łagodzi bóle, szczególnie bóle głowy. Naparu możesz też używać zewnętrznie – do płukania gardła, okładów na zmiany skórne.

1-2 łyżeczki suszu zalej szklanką wrzątku. Po upływie kwadransa przecedź. W przypadku migreny lub bolesnych miesiączek pij 2-3 filiżanki dziennie (zapobiegawczo 1 filiżankę).

Nalewka ze złocienia maruna

Nalewka ma działanie przeciwbólowe, obniżające gorączkę i przeciwnieżytowe. Zażywaj 20 ml nalewki 1-2 razy dziennie w migrenowych bólach głowy (ale też przeziębieniu, grypie, gorączce, nieżytach przewodu pokarmowego i górnych dróg oddechowych). Możesz też ją stosować zewnętrznie do smarowania obrzęków, stłuczeń oraz gdy dokuczają ci bóle reumatyczne.

Przygotuj ją w proporcjach 1:1 lub 1:3. Rozdrobnione ziele złocienia maruny zalej 50-60-proc. alkoholem. Jeśli używasz ziół suszonych, wódka powinna być zimna, w przypadku świeżych – podgrzana. Odstaw słój na 14 dni. Codziennie nim wstrząsaj. Przefiltruj. 

Złocień maruna – skutki uboczne i przeciwwskazania

Złocień maruna jest dość bezpieczna roślina, o ile przyjmuje się ją w odpowiednich dawkach. W rzadkich przypadkach lub po przedawkowaniu może jednak wywołać dolegliwości gastryczne, nadmierne pobudzenie, bezsenność, owrzodzenia w jamie ustnej czy alergiczne reakcje skórne. Jeżeli takowe się pojawią, należy natychmiast odstawić kurację ziołową lub suplementy z wrotyczem maruna. Co więcej, po zakończeniu lub przerwaniu kuracji mogą się pojawić bóle głowy. 

Wrotyczu maruna nie mogą stosować osoby uczulone na zioła z rodziny astrowatych. Pod żadnym pozorem nie mogą go stosować kobiety w ciąży, gdyż ma działanie rozkurczowe, matki karmiące piersią, dzieci i młodzież. Złocieniu maruna nie wolno też łączyć z niektórymi lekami: przeciwzakrzepowymi, przeciwbólowymi, przeciwdepresyjnymi, antybiotykami oraz środkami przeciwhistaminowymi, ponieważ może wywoływać reakcje.

Przed zastosowaniem złocienia maruna należy poradzić się lekarza, szczególnie jeśli cierpimy na choroby przewlekłe i przyjmujemy na nie leki.