Kolendrę łatwo pomylić z natką pietruszki. Liście kolendry są bardzo zbliżone wyglądem do liści natki pietruszki, mają bardzo podobny kształt, są tylko minimalnie większe. Gdy jednak powąchamy listki kolendry, nie będziemy mieli wątpliwości, o jaką roślinę chodzi. Tego zapachu nie da się pomylić z żadnym innym.
Co to jest kolendra i do czego się ją dodaje?
Kolendra jest uprawiana od co najmniej 3 tysięcy lat, wywodzi się z krajów Bliskiego Wschodu i Morza Śródziemnego. Obecnie jest jednak niemal wszędzie, w kuchniach azjatyckich, latynoamerykańskich, bliskowschodnich i europejskich. Uprawia się ją m.in. w Chinach, Indiach (są kolendrowym potentatem, tu uprawia się najwięcej tej rośliny), Pakistanie, Gruzji, Armenii, Argentynie, Europie Środkowej, Maroko, Etiopii i Syrii.
W kuchni indyjskiej na przykład nasiona kolendry są składnikiem mieszanki curry, zaś w meksykańskiej liście kolendry są wykorzystywane do przygotowania sosu guacamole. Wielbiciele kuchni wietnamskiej odnajdą wyrazisty aromat i smak kolendry na przykład w zupie pho. W kuchni gruzińskiej czy ormiańskiej kolendra jest nazywana królową przypraw. Aromat kolendry, jej smak jest w tym rejonie świata wszechobecny. Można odnieść wrażenie, że bez tej rośliny nie byłoby tamtejszej kuchni.
W Polsce kolendra jest hodowana na plantacjach, można ją spotkać również rosnąc dziko.
Najpopularniejszym gatunkiem tej rośliny jest kolendra siewna (łacińska nazwa to Coriandrum sativum L.). W zależności od regionu uprawy owoce kolendry różnią się rozmiarem i kształtem, a zielone liście smakiem. Na przykład gruzińskie są ostre w smaku, bardzo wyraziste, a syryjskie łagodne. Wszystkie mają unikatowy, pikantny smak i wyrazisty aromat. Nasiona zaś mają subtelny, lekko cytrusowy smak.
Czym się różni kolendra od pietruszki?
Porównanie kolendry z pietruszką ma pewne uzasadnienia. Ze względu na podobieństwo nazywana jest niekiedy chińską lub meksykańską pietruszką.
W smaku obu roślin dadzą się wyczuć świeże nuty. Podczas obróbki termicznej (np. gotowania, smażenia czy pieczenia) tracą one wiele z tej intensywności, ale za to oddają swój aromat i smak potrawom.
Liście kolendry, w przeciwieństwie do gorzkawej natki pietruszki, mają lekko anyżowy, cytrusowy smak i zapach.
Historycznie rzecz biorąc natka pietruszki królowała w Europie i Ameryce Północnej. Kolenda natomiast była w tym czasie ulubionym ziołem w Ameryce Południowej, Azji, Afryce Północnej. Teraz te geograficzne granice się zacierają. Kuchnia azjatycka, bliskowschodnia, gruzińska, czy ormiańska stały się popularne w Europie, a wraz z nimi także kolendra.
Do czego dodawać kolendrę?
-
Zupy. Idealnie pasuje do tradycyjnego rosołu, czy też jego dalekowschodnich odpowiedników, takich jak jak ramen, czy zupa pho.
-
Sosy. Kolendra sprawdza się zwłaszcza w sosach przygotowanych na bazie jogurtu, podawanych na zimno. Takie sosy dodaje się do m.in. do grillowanych i pieczonych mięs, kebabów. Można nią przyprawić także hummus.
-
Sałatki. Tu najchętniej stosuje się ziarna kolendry, ale też do sałatek dodaje się posiekane liście.
-
Krewetki. Do smażonych krewetek pasuje posiekana natka pietruszki, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby zastąpiła ją kolendra. Podobnie jest z potrawami z kurczakiem – można go przyprawiać zarówno natką pietruszki, jak i posiekaną kolendrą.
-
Ogórki konserwowe. Kolendra, jej nasiona, jest tu popularnym dodatkiem, podkręca smak samych ogórków.
-
Makaron. Posiekaną kolendrą można posypać makaron z dowolnym sosem lub taki przygotowany tylko z oliwą i posypany serem.
-
Koktajle. Kolendra zawiera dużo witamin, chętnie jest więc dodawana do zdrowych koktajli, warzywnych, ale także owocowych.
Zdrowotne właściwości kolendry. Na co pomaga?
Kolendra jest ceniona nie tylko za swój oryginalny smak i aromat. Ma także długą historię zastosowania w medycynie ludowej.
Olejki eteryczne obecne w kolendrze mają działanie przeciwzapalne, hamują reakcje zapalne w tkankach. Działają także na układ nerwowy, uspokajają. Dlatego w wielu krajach na różnych kontynentach wykorzystuje kolendrę do leczenia różnego rodzaju dolegliwości, takich jak problemy trawienne, infekcje bakteryjne i grzybicze, cukrzyca, a nawet jako środek uspokajający i przeciwlękowy.
Kolendra jest niskokaloryczna i dostarcza dużo antyoksydantów, czyli przeciwutleniaczy. Pomaga tym samym zapobiegać chorobom cywilizacyjnym.
W olejku eterycznym w kolendrze znajdziemy m.in. linalool, limonen czy estragol. Substancje te poprawiają procesy trawienne w organizmie, łagodzą bóle brzucha i nudności po jedzeniu, redukują wzdęcia. Najsilniej działa linalol. Wykazuje działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. Po zlikwidowaniu napięcia mięśniowego, poprawia się perystaltyka jelit. Olejek sprawdzi się więc w bólach brzucha powodowanych wzdęciami.
Ponadto olejek z kolendry znalazł zastosowanie w leczeniu zapalenia błony śluzowej żołądka i biegunek.
Olejek eteryczny pozyskiwany z nasion kolendry jest znany również ze swoich właściwości przeciwbakteryjnych. Pomaga zwalczać szkodliwe drobnoustroje, takie jak na przykład gronkowiec złocisty, bakterie salmonella czy E. Coli odpowiedzialne m.in. za zatrucia pokarmowe.
Kolendra może być również wsparciem dla osób z zaburzeniami metabolicznymi. Pozytywnie oddziałuje na poziom glukozy we krwi, a także lipidów. Zalecana jest więc diabetykom oraz osobom mającym problemy z wysokim poziomem cholesterolu.
Nasiona kolendry są źródłem witamin C i A oraz kwasów tłuszczowych: petroselinowego i linolowego.
Kolendra jest bogata w błonnik (100 g nasion dostarcza 41,9 g błonnika), który wspomaga trawienie. Roślina chroni także błony śluzowe jelita grubego przed nowotworami.
Kolendra poprawia również apetyt. Nasiona kolendry są doskonałym źródłem składników mineralnych, takich jak żelazo, miedź, potas, wapń, mangan, cynk i magnez.
Kolendra na kaszel, rany i nerwy
- Napar z nasion działa wykrztuśnie, pomaga w wypadku kaszlu towarzyszącego przeziębieniu i innym stanom zapalnym dróg oddechowych.
- W medycynie naturalnej stosuje się napary w nerwicy wegetatywnej z dolegliwościami serca oraz w stanach ogólnego pobudzenia nerwowego z trudnościami w zasypianiu.
- Napar stosowany zewnętrznie, w postaci okładów i kompresów, przyśpiesza gojenie ran i łagodzi stany zapalne skóry.
- Działa miejscowo przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo, w związku z tym stosuje się go w niektórych chorobach skórnych na tle bakteryjnym i grzybiczym oraz w trudno gojących się ranach pooparzeniowych.
Kolendra w kosmetyce
W kosmetyce wykorzystuje się chętnie olejek z kolendry. W połączeniu z olejkiem z szałwii, bergamotki, bzu oraz kwiatu jabłoni jest wykorzystywany do wyrobu kompozycji zapachowych i perfum. Używa się go także jako środka zapachowego do produkcji mydeł, kremów lub balsamów oraz w peelingach, ponieważ świetnie złuszcza zrogowaciałą warstwę skóry, usuwając martwe komórki naskórka.
Kolendra w aromaterapii
Olejek z nasion kolendry ma właściwości przeciwbólowe i przeciwskurczowe. Rozpylony w powietrzu poprawia nastrój, relaksuje. Można go stosować w kominku aromaterapeutycznym lub w inhalatorze, aby złagodzić stres i napięcie oraz zwiększyć pewność siebie.
Kto powinien unikać kolendry?
Nie ma jakichś specjalnych przeciwwskazań do stosowania kolendry w kuchni, czy kosmetyce. Wystarczy zachować pewien umiar, tak jak w wypadku innych ziół. Zbyt częste stosowanie świeżych i suszonych owoców kolendry może bowiem wywołać nudności, senność i bóle głowy. Nasiona kolendry mają czynnik przeciw witaminowy (anty B1), który jest odporny na temperaturę. Dlatego nadmiar kolendry przy długotrwałym stosowaniu może być przyczyną niedoboru witaminy B1.
Olejku kolendrowego nie powinny stosować kobiety w ciąży i dzieci.
Napar z kolendry na lepsze trawienie
Reguluje trawienie, działa rozkurczowo, zwiększa wydzielanie kwasu żołądkowego.
Składniki:
- 1 łyżeczka rozgniecionych owoców kolendry
- 1 szklanka wrzącej wody
Przygotowanie:
- Nasiona zalewamy wrzątkiem.
- Zaparzamy pod przykryciem 30 minut.
- Następnie odstawiamy na 15 minut i przecedzamy.
- Pijemy 1/2 szklanki 2-3 razy dziennie przed jedzeniem.
Nalewka z kolendry
Składniki:
- 1/2 szklanki nasion kolendry
- 1/2 szklanki alkohol – wódki 40 proc. lub spirytus rozcieńczonego pół na pół z wodą
- szczelnie zamykany szklany pojemnik, np. słój
Przygotowanie:
- Płuczemy nasiona kolendry i osuszamy. Wsypujemy nasiona do słoja, tak aby zajęły około połowy pojemności. Następnie zalewamy je alkoholem, tak aby pokrył nasiona w całości. Szczelnie zamykamy pojemnik.
- Umieszczamy słoik w ciemnym i chłodnym miejscu. Pozostawiamy na co najmniej 4-6 tygodni. Po tym czasie przecedzamy. Można wykorzystać gazę, drobne sitko lub filtr do kawy. Zlewamy do butelek, najlepiej z ciemnego szkła.
- Gotową nalewkę z kolendry przechowujemy w chłodnym miejscu.
- Nalewkę można dodawać do sosów, napojów.
- Wypijana w czystej postaci (5-10 kropli rozcieńczone wodą) wspomaga trawienie, łagodzi wzdęcia, działa też uspokajająco.
Napar z kolendry i kopru włoskiego na trawienie
Właściwości zdrowotnych kolendry warto wzmocnić nasionami kopru włoskiego. Wspierają pracę jelit i pobudzają produkcję soków trawiennych. Dzięki temu łagodzą wzdęcia, zmniejszają uczucie pełności i dyskomfortu po ciężkich daniach oraz przyspieszają trawienie. Wspierają też leczenie biegunki.
Składniki:
- 1/2 łyżeczki świeżo zmielonych nasion kolendry
- 1/2 łyżeczki świeżo zmielonych nasion kopru
Przygotowanie:
- Mieszamy nasiona kopru i kolendry.
- Wsypujemy je do szklanki i zalewamy szklanką gorącej wody.
- Przykrywamy i odstawiamy na 10 minut. Po tym czasie napar z kolendry jest gotowy do picia.
- Pijemy ciepły, małymi łykami w razie niestrawności.
Jak uprawiać i przechowywać kolendrę?
Najlepsza jest świeża kolendra. Możemy ja kupić lub zapewnić sobie stały dostęp hodując kolendrę w doniczce lub w ogródku. Kolendrę wysiewa się do gruntu pod koniec marca i na początku kwietnia, natomiast zbiory odbywają się kolejnego roku od czerwca do sierpnia.
Roślina potrzebuje sporo słońca, ale najlepiej rośnie w dość niskich temperaturach, około 12–15 stopni C. Lubi żyzną glebę oraz dużo wody na podstawce, w przeciwnym razie może bardzo szybko zwiędnąć.
Liście kolendry są bardzo delikatne i szybko więdną, dlatego kolendra sprzedawana jest w doniczkach lub w formie suszonych liści.
Nasiona kolendry zbieramy dojrzałe, kiedy zaczynają brunatnieć. Obcinamy łodygi razem z nasionami i umieszczamy je w papierowej torbie w ciepłym, zacienionym miejscu do wyschnięcia. Gdy łodygi i nasiona wyschną, owoce oddzielamy i przechowujemy w szczelnie zamkniętym pojemniku.
Podczas suszenia zielone części kolendry tracą część swego oryginalnego aromatu. Jeśli mamy nadmiar świeżych, ściętych liści, zamiast suszyć lepiej je umyć, osuszyć, pokroić i zamrozić w szczelnie zamykanym pojemniczku.
Drugim sposobem na zamrożenie kolendry jest umieszczenie posiekanych listków w pojemniczkach na kostki lodu i zalanie jej oliwą z oliwek lub olejem rzepakowym.
