Dieta bogatoresztkowa na problemy z jelitami. Na czym polega?

Dieta bogatoresztkowa, nazywana także dieta wysokobłonnikową to dieta przede wszystkim lecznicza stosowana w profilaktyce wielu schorzeń układu pokarmowego, zwłaszcza jelit, ponieważ pobudza ich perystaltykę. Uchodzi, obok diety DASH, za jedną z najzdrowszych diet na świecie.

Na czym polega dieta bogatoresztkowa i jak działa?

Wysokobłonnikowa dieta opiera się na racjonalnym i zbilansowanym żywieniu i nie wyklucza z jadłospisu wielu produktów. Jest drobną modyfikacją klasycznej piramidy żywieniowej. Głównym założeniem diety bogatoresztkowej jest wprowadzenie do jadłospisu większej ilości polisacharydów, przede wszystkim błonnika i płynów. Błonnik pęcznieje zwiększając zawartość treści pokarmowej oraz masy stolca, powoduje skrócenie czasu potrzebnego do przemieszczenia się zjedzonego pokarmu przez cały przewód pokarmowy i zwiększenie częstotliwości wypróżnień. Stosując ten plan żywieniowy usprawniamy perystaltykę jelit, oczyszczamy organizm i przyspieszamy metabolizm. W diecie bogatoresztkowej zwiększa się ilość błonnika pokarmowego (>40g na dzień) oraz zwiększa się ilość wypijanych płynów (> 2l na dobę). W diecie tej należy pamiętać o stopniowym zwiększaniu błonnika tak aby przewód pokarmowy mógł się zaadaptować. 

Dieta bogatoresztkowa zalecana jest osobom cierpiącym na schorzenia jelit, np. przewlekłe zaparcia, uchyłki jelita grubego, zaburzenia wypróżniania oraz w profilaktyce chorób takich jak: zespół jelita drażliwego, rak jelita grubego, kamica żółciowa, otyłość a nawet cukrzyca i miażdżyca. 

W zależności od potrzeb i dolegliwości pacjenta dieta ulega drobnym modyfikacjom, np., osoby z niestrawnością nie mogą jeść musztardy, natomiast przy innych schorzeniach ta przyprawa jest dopuszczalna. 

Dieta bogatoresztkowa – wskazania zdrowotne

Dieta wysokobłonnikowa została stworzona z myślą o osobach cierpiących na problemy trawienne.  Błonnik zawarty w  przyjmowanych pokarmach zwiększa bowiem masy kałowe, w niewielkim stopniu wiąże wodę, poprzez mechaniczne drażnienie przyspiesza perystaltykę jelit, zmniejsza wartość energetyczną diety i pęczniejąc w jelitach daje uczucie sytości na długo. 

Stosowanie diety bogatoresztkowej pomoże uregulować pracę jelit oraz wypróżnianie, dlatego doskonale sprawdza się u pacjentów cierpiących na zaparcia. Dieta ta jest też często stosowana w doraźnym leczeniu uchyłków jelita grubego – jej długotrwałe przestrzeganie zapobiega nawrotom dolegliwości przez długi czas. Dieta jest stosowana także w profilaktyce chorób układu pokarmowego, takich jak: zespół jelita drażliwego, rak jelita grubego, kamica żółciowa.

„Resztkowy” program żywieniowy jest polecany również przy cukrzycy, ponieważ większość produktów z wysoką zawartością błonnika jednocześnie ma niski indeks glikemiczny. Dzięki temu zapobiega się gwałtownym skokom poziomu glukozy we krwi oraz hiperglikemii. 

Lekarze bardzo często polecają też dietę bogatoresztkową w profilaktyce miażdżycy oraz otyłości. Błonnik daje uczucie sytości na długo, zmniejsza apetyt na słodycze oraz zapobiega napadom głodu, co sprzyja zdrowemu odchudzaniu. 

Przeciwwskazania w stosowaniu diety wysokobłonnikowej

Choć dieta bogatoresztkowa została opracowania w celu leczenia i profilaktyki chorób układu trawiennego, to niektórym z tych schorzeń nie może towarzyszyć wysokobłonnikowy jadłospis.

Diety bogatoresztkowej nie można stosować przy:

• stanach zapalnych żołądka
• stanach zapalnych trzustki
• stanach zapalnych dróg żółciowych
• stanach zapalnych jelit
• nieżycie przewodu pokarmowego
• chorobie wrzodowej żołądka
• chorobie wrzodowej dwunastnicy

Bez konsultacji z lekarzem tej diety nie powinny stosować dzieci, osoby w bardzo podeszłym wieku z chorobami przewlekłymi oraz kobiety w ciąży i karmiące piersią. 

Zasady diety bogatoresztkowej

Wysokobłonnikowy plan żywieniowy oparty jest na bardzo prostych zasadach. Dieta bogatoresztkowa to modyfikacja klasycznej piramidy żywienia polegająca na wprowadzeniu do jadłospisu większej ilości błonnika roślinnego oraz płynów, aby usprawnić pracę jelit. Co ważne, błonnik do diety wprowadzamy stopniowo, co kilka dni zwiększając jego ilość w jadłospisie. 

W diecie tej jemy 4-5 posiłków, z czego trzy główne i jedną lub dwie przekąski. Do każdego posiłku warto włączyć produkt lub produkty o wysokiej zawartości błonnika. W tradycyjnej diecie dorosłego zdrowego człowieka nie powinno znajdować się 30-40 gramów roślinnych polisacharydów, natomiast dieta bogatoresztkowa zakłada podaż 50-70 gramów tych substancji w jadłospisie dnia codziennego. Szczególny nacisk należy kłaść na owoce i warzywa w formie surowej lub suszonej, przede wszystkim warzywa strączkowe. W jadłospisie diety wysokobłonnikowej zaleca się spożywanie przynajmniej 1 kg owoców i warzyw z przewagą tych drugich. Warto też jeść 2–3 razy dziennie po łyżce otrąb, które mogą być podawane z surówkami, jogurtem, pastami do pieczywa, potrawami mielonymi. 

Potrawy przygotowujemy na półtwardo, czyli al dente. Mocno ugotowane warzywa, makaron i kasze tracą większą część swoich właściwości, w tym błonnik, przez co działanie diety jest słabsze. 

W diecie bogatoresztkowej należy przyjmować co najmniej 2 litry płynów, ponieważ błonnik ma zdolność wiązania wody. Jeszcze więcej płynów należy przyjmować jedząc otręby pszenne oraz w trakcie posiłków. Najbardziej polecane są woda i herbaty ziołowe. Wykluczyć należy słodzone napoje oraz ograniczyć soki ze względu na ich kaloryczność. Korzystnie działa wypicie na czczo mleka zsiadłego lub kefiru albo wody z miodem (o temperaturze pokojowej), gdyż zwiększa to procesy fermentacyjne w jelitach. Wskazane są jogurt, kefir, mleko zsiadłe z dodatkiem żywych kultur bakterii. Często pomocne jest wypicie na czczo szklanki chłodnej wody i wody mineralnej (np. gorzkiej solanki inowrocławskiej) przed snem. Między posiłkami popijamy co około pół godziny małą porcję wody.

W przeciwdziałaniu zaparciom ważną rolę odgrywają: suszone owoce (śliwki, rodzynki, figi) papryka surowa oraz buraki. Korzystnie działanie na perystaltykę jelit mają fermentowane napoje mleczne (jogurt, świeży kefir), kawa, miód, kompoty z suszonych śliwek, soki, masło, oliwa z oliwek, surówki, siemię lniane, buliony, buliony, rosoły, potrawy ostro przyprawione. 

Jeżeli dieta będzie miała zastosowanie w niestrawnościach czynnościowych jelit z występującymi zaparciami, ograniczyć należy węglowodany wywołujące procesy fermentacyjne w jelitach. Należą do nich: sok jabłkowy, mleko słodkie, sorbitol dodawany do produktów takich jak: słodycze w postaci galaretek, guma do żucia bez cukru, dżemy i czekolady dietetyczne, słodziki sorbitolowe, tłuszcze zwierzęce: smalec, słonina, boczek, masło , śmietana, kawa, mocna herbata, alkohol, ostre przyprawy, napoje gazowane, potrawy wzdymające, potrawy ciężkostrawne smażone.

Z diety całkowicie należy wykluczyć produkty wysokotłuszczowe, słodycze oraz produkty wysokoprzetworzone. Należy zrezygnować też ze smażonych potraw.

Produkty w diecie bogatoresztkowej

Jadłospis diety bogatoresztkowej jest odzwierciedleniem klasycznej piramidy żywienia, jednak z naciskiem na pokarmy o wysokiej zawartości błonnika. Według zaleceń lekarzy, w klasycznej diecie zdrowego człowieka powinno znajdować się 30-40 gramów polisacharydów. Natomiast dieta wysokobłonnikowa zakłada, że codziennie należy dostarczyć organizmowi aż 50-70 gramów tych substancji.

Produkty zalecane w diecie bogatoresztkowej

• mleko 2% tłuszczu
• jogurt
• kefir
• mleko ukwaszone 1-dniowe
• maślanka
• serwatka
• kawa zbożowa
• soki owocowe i warzywne
• napoje owocowo-mleczne
• herbata owocowa
• ziołowa
• wody mineralne
• woda gotowana z miodem
• pieczywo pełnoziarniste
• bułka grahamka
• pieczywo chrupkie 
• pumpernikiel
• twaróg
• chude wędliny drobiowe
• chuda szynka
• dżem
• marmolada
• miód 
• serek sojowy
• pasztet
• masło
• margaryna miękka
• ryby wędzone chude
• zupy mleczne
• zupy owocowe
• krupnik
• zupy czyste na wywarach mięsnych i grzybowych
• kasze
• ziemniaki 
• makaron
• cielęcina
• konina
• schab
• królik
• indyk
• kurczak
• sandacz
• szczupak
• karp
• flądra
• dorsz
• pstrąg
• mintaj
• makrela
• tuńczyk
• pulpety
• olej słonecznikowy
• olej sojowy
• olej kukurydziany
• olej rzepakowy
• oliwa z oliwek
• masło
• margaryny miękkie
• buraki
• papryka
• pomidory
• marchew 
• dynia
• szpinak
• sałata
• pietruszka
• seler
• rabarbar
• orzechy włoskie
• orzechy laskowe
• wszystkie owoce z wyjątkiem czereśni

Produkty, które należy ograniczyć

• Kawa naturalna,
• mleko pełne, jogurt
• tłusty, napary z ziół
• pobudzające pracę
• przewodu
• pokarmowego,
• słaba herbata
• Pieczywo jasne,
• chleb żytni
• Sery podpuszczkowe,
• salceson, 
• ryby wędzone tłuste,
• śledzie, 
• konserwy rybne
• soczewica
• Średnio tłuste gatunki mięs
• wieprzowina,
• wołowina,
• dziczyzna,
• wątroba, 
• ozorki,
• nerki, 
• serca, 
• mózg,
• flaki, 
• gęsi, 
• kaczki,
• śledzie,
• halibut niebieski,
• łosoś, 
• Kalafior, 
• kiszona kapusta, 
• cebula,
• czosnek, 
• pory.
• Fasolka szparagowa,
• groszek zielony,
• ogórki kiszone
• Gruszki, 
• orzechy solone, 
• orzechy kokosowe, 
• orzechy arachidowe.
• Ostra papryka,
• pieprz, 
• chili,
• musztarda (zabroniona w niestrawnościach)

Produkty, które należy wykluczyć:

• mocna herbata, 
• alkohol,
• zbyt kwaśne mleko,
• napoje czekoladowe,
• napar z czarnych suszonych jagód, 
• kawa naturalna, 
• kawa żołędziowa,
• pieczywo świeże,
• pieczywo cukiernicze,
• wędliny tłuste, 
• tłuste konserwy mięsne
• ryż,
• groch,
• kapusta,
• bardzo tłuste mięsa,
• baranina,
• mięsa smażone,
• malec, 
• słonina,
• boczek, 
• margaryny twarde, 
• olej palmowy,
• suche nasiona roślin strączkowych, 
• warzywa kapustne wyżej niewymienione
• ogórki świeże,
• frytki,
• czereśnie,
• kisiele, 
• czekolada,
• kakao, 
• batony, 
• ciasta z dodatkiem kakao

Dieta bogatoresztkowa – przykładowy jadłospis na 7 dni

Dzień 1

I śniadanie: płatki owsiane na mleku z otrębami, rodzynkami i bananem; herbata ziołowa.

II śniadanie: kanapka z szynką i warzywami (chleb żytni pełnoziarnisty, szynka chuda, rzodkiewka, sałata, cebula); herbata.

0biad: zupa kalafiorowa z ziemniakami, pieczeń wołowa, surówka z selera, jabłka i marchwi z olejem, kasza gryczana, kompot z jabłek.

Podwieczorek: jogurt naturalny z suszonymi śliwkami, woda mineralna z cytryną

Kolacja: sałatka grecka (sałata, pomidor, ogórek, papryka, cebula, oliwki, ser feta), Grzanki z chleba żytniego pełnoziarnistego posmarowane awokado z ziołami, herbata.

Dzień 2

I Śniadanie: Zupa mleczna z płatkami owsianymi pieczywo razowe z masłem, ser twarogowy, pomidor, herbata owocowa

II Śniadanie: Kawa naturalna ( słaba ) ze śmietanką, pieczywo chrupkie z margaryna miękką i powidłami, pomarańcza.

Obiad : barszcz czerwony czysty w filiżance, boeuf Strogonow, ziemniaki puree, warzywa gotowane, woszczyzna bez kapusty, sałata zielona z sosem vinegret, jogurt,

Podwieczorek: siemię lniane z mlekiem

Kolacja: Kurczak w galarecie, chleb graham z masłem, surówka z papryki, herbata z mięty.

Dzień 3

I śniadanie: płatki owsiane na mleku albo musli na mleku, ser twarogowy ziarnisty i otręby pszenne, kanapki z pieczenią (chleb żytni pełnoziarnisty, schab pieczony, pomidor, sałata), surówka z papryki, rzodkiewki oraz oliwa z oliwek.

II śniadanie: kanapka z pastą twarogową (chleb żytni pełnoziarnisty, ser twarogowy półtłusty, rzodkiewka), surówka z pomidorów i cebuli, herbata.

Obiad: zupa kalafiorowa z ziemniakami, zabielana śmietaną, pieczeń wołowa, brokuły z wody, surówka z selera, jabłka i marchwi, kasza gryczana, kompot z jabłek.

Podwieczorek: jogurt ze śliwkami, woda mineralna.

Na kolację: sałatka jarzynowa, chleb żytni pełnoziarnisty, pomarańcza, herbata.

Dzień 4

I Śniadanie: pieczywo razowe z masłem, ser twarogowy, pomidor, herbata zielona,

II śniadanie: kawa naturalna (słaba), pomarańcza

Obiad: mięso z piersi kurczaka z kaszą gryczaną, jogurt naturalny z ogórkiem,

Podwieczorek: kefir

Kolacja: sałatka warzywna z gotowanym jajkiem, herbata czarna (słaba)

Dzień 5

I Śniadanie: Kasza jęczmienna na mleku

II Śniadanie: Chleb litewski, dorsz wędzony, rzodkiewki, słaba herbata

Obiad: Zupa krem z selera na wywarze z włoszczyzny, kurczak duszony w sosie koperkowym, ziemniaki z wody, surówka z pomidorów i cebuli, pieczone jabłko

Podwieczorek: Morele

Kolacja: Chleb sitkowy, pasta z białego sera z czosnkiem i oliwą, napar z rumianku

Dzień 6

I Śniadanie: płatki owsiane na mleku roślinnym, twaróg i łyżeczka otrębów pszennych, kromka pieczywa razowego z szynką z indyka, pół pomidora, liść sałaty, kilka kropel oliwy z oliwek, kawa zbożowa.

II śniadanie: bułka pełnoziarnista z hummusem, sałatka z rzodkiewki, pomidora i rukoli, zielona herbata.

Obiad: Krem z brokuła, pieczeń z wołowiny i marchewki, surówka z kapusty pekińskiej, kasza gryczana, woda mineralna.

Podwieczorek: jogurt z suszonymi owocami, ulubione zioła do picia.

Kolacja: chleb pełnoziarnisty, sałatka z dodatkiem sera feta (papryka, ogórek surowy, cebula, oliwki), pomarańcza i herbata lub ciepła woda.

Dzień 7

I śniadanie: serek wiejski, otręby pszenne, chleb pełnoziarnisty, surówka z papryki, rzodkiewek i sałaty, oliwa z oliwek

II śniadanie: makrela wędzona, chleb żytni pełnoziarnisty, papryka

Obiad: barszcz z boćwiną, filet z drobiu: mięso z piersi kurczaka, olej rzepakowy, surówka z porów i jabłka: por i jabłko, jogurt naturalny, fasola szparagowa, ryż brązowy

Podwieczorek: jogurt ze śliwkami: jogurt naturalny 2% tłuszczu, śliwki suszone, siemię lniane

Kolacja: sałatka jarzynowa, chleb żytni pełnoziarnisty, herbata bez cukru

Przepisy na dania w diecie bogatoresztkowej

Gęsty krupnik

Składniki:

• 1 szklanka kaszy jęczmiennej wiejskiej
• 3 ziemniaki
• 2 ząbki czosnku
• 1 cebula
• 1 seler
• 2 pietruszki
• 3 marchewki
• 1 szyja indyka
• 40 g śmietany 12%
• olej
• 4 ziarna ziela angielskiego
• 2 liście laurowe
• sól
• świeżo mielony pieprz

Sposób przygotowania:

1. Szyję indyka dokładnie umyć i zalać 2 l zimnej wody. Na małym ogniu doprowadzić do wrzenia, po czym zebrać zgromadzone na powierzchni szumowiny.
2. Wszystkie warzywa obrać i opłukać. Cebulę posiekać i zeszklić na oleju. Marchewki, seler oraz pietruszki zetrzeć na tarce o dużych oczkach. Wraz z cebulą oraz przeciśniętym przez praskę czosnkiem dodać do wywaru. Dorzucić ziele angielskie oraz liście laurowe i gotować ok. 40 min. Po tym czasie dołożyć pokrojone w kostkę ziemniaki oraz kaszę jęczmienną. Gotować ok. 20 min.
3. Zupę zabielić śmietaną i doprawić solą oraz świeżo mielonym pieprzem.

Krem z topinamburu

Składniki:

• 500 g topinamburu
• 2 ząbki czosnku
• 1 cebula
• 1 szklanka bulionu drobiowego
• 1 puszka mleczka kokosowego
• 2-centymetrowy kawałek imbiru
• 2 łyżki posiekanej natki pietruszki
• olej
• sól morska
• świeżo mielony pieprz

Sposób przygotowania:

1. Topinambur dokładnie umyć, osuszyć na ręczniku papierowym i umieścić na wyścielonej pergaminem blasze. Wstawić do piekarnika rozgrzanego do temp. 180°C i piec ok. 30 min. Bulwy wystudzić i obrać.
2. Cebulę posiekać i zeszklić na oleju. Dołożyć przeciśnięty przez praskę czosnek oraz drobno pokrojony imbir. Chwilę razem smażyć, po czym dodać upieczony topinambur. Całość zalać bulionem drobiowym oraz mleczkiem kokosowym i zagotować.
3. Następnie zmiksować za pomocą blendera na gładki, jednolity krem i połączyć z 2 łyżkami posiekanej natki pietruszki. Zupę doprawić solą morską oraz świeżo mielonym pieprzem.

Sałatka z pieczonych buraków z jogurtem

Składniki:

• 1 kg buraków
• 5 łyżek jogurtu greckiego
• 1 łyżka płynnego miodu
• sok z 1/2 cytryny
• 1 cebula
• 1 ząbek czosnku
• sól morska
• świeżo mielony pieprz kolorowy 

Sposób przygotowania:

1. Buraki dokładnie umyć pod bieżącą wodą, a następnie każdy z nich szczelnie owinąć folią aluminiową. Położyć na wyścielonej pergaminem blasze. Wstawić do piekarnika rozgrzanego do temp. 200°C i piec przez 60-80 min, aż będą miękkie (czas pieczenia zależy od wielkości warzyw). Wystudzić i obrać. 
2. Buraki pokroić w niewielką kostkę. Dodać 5 łyżek jogurtu greckiego, 1 łyżkę płynnego miodu, sok z cytryny oraz przeciśnięty przez praskę czosnek. Cebulę obrać, drobno posiekać i wmieszać do sałatki. Całość doprawić solą morską oraz świeżo mielonym pieprzem kolorowym.
3. Przykryć folią spożywczą i wstawić do lodówki na co najmniej 30 min.

Deser chia z mango

Składniki:

• 1 mango
• 1 szklanka mleka
• 3 łyżki nasion chia (szałwii hiszpańskiej)
• 2 łyżeczki miodu lipowego
• sok z 1/2 cytryny lub limonki
• kilka listków mięty do dekoracji

Sposób przygotowania:

1. Mleko połączyć z 1 łyżeczką miodu lipowego. Następnie dodać 3 łyżki nasion chia, dokładnie wymieszać, przykryć folią spożywczą i wstawić do lodówki na kilka godzin.
2. Mango umyć, osuszyć na ręczniku papierowym, przekroić na pół i usunąć z niego pestkę. Następnie owoc obrać i 1/2 zmiksować na gładką masę za pomocą blendera. Wymieszać z resztą miodu oraz sokiem z cytryny lub limonki, a następnie przełożyć do szklanek.
3. Na przygotowany mus wyłożyć mleko z nasionami chia oraz resztę pokrojonego w kostkę mango. Wierzch deseru udekorować kilkoma listkami mięty. Przed podaniem schłodzić.