Chłodnik litewski najlepszą zimną zupą świata! Przygotuj go na 3 sposoby

Zupy, jak mało które potrawy, łączą się z porami roku, a ściślej z klimatem i temperaturami na zewnątrz. W naszym klimacie zimą lubimy bardziej sycące i gorące potrawy, bo wówczas potrzebujemy najwięcej energii. Latem jest odwrotnie, zwłaszcza w środku upalnego dnia najchętniej zjedlibyśmy coś delikatnego, chłodnego. Mieszkańcy krajów, gdzie jest lub bywa gorąco, wymyślili chłodniki, a niektóre z nich weszły nawet do światowego kanonu kulinarnego, tak jak hiszpańskie gazpacho. 

W Polsce jest jeden chłodnik nad chłodniki. Jest on znakomitym reprezentantem kuchni narodowej, choć nazywa się litewski. To pamiątka wspólnej przeszłości obu państw i narodów. Przenikały się zwyczaje, kultura i kulinaria.

Chłodnik: polski czy litewski? Skąd pochodzi ta zupa?

Chołodziec „milczkiem żwawo jedli” w „Panu Tadeuszu” Mickiewicza. To potwierdzenie, że już wówczas potrawa ta cieszyła się dużą popularnością. Dużo wcześniej jednak, bo już za panowania Jagiellonów, tradycje, zwyczaje, moda i - oczywiście - kulinaria krążyły między Litwą a Koroną. Z kraju Giedymina i Jagiełły przywędrował między innymi chłodnik z botwinki i zsiadłego mleka. 

Chłodnik, jako danie łączące Polaków i Litwinów, uhonorowano w Lublinie i Wilnie, miastach partnerskich. Na symbolicznym, wirtualnym stole łączącym oba miasta królował właśnie chłodnik. Wydarzenia podkreślało przyjaźń, która łączy Polskę i Litwę oraz Lublin z Wilnem. Chłodnik, który uwielbiają także Litwini, stał się symbolem reprezentującym wspólną historię, tradycyjne danie kuchni polsko-litewskiej. 

Wydarzenie lubelskie łączy się z wileńskim festiwalem Pink Soup Fest (Festiwalem Różowej Zupy), który w tym roku odbył się 1 czerwca. Chłodnik litewski został właśnie uznany przez Taste Atlas za najlepszą zimną zupę na świecie. Pokonał m.in. takich konkurentów jak gazpacho czy bułgarski tarator. 

Czy chłodnik litewski jest zdrowy?

Chłodnik jest nie tylko smaczny, ale też bardzo zdrowy. Jego podstawą są przecież surowe, świeże warzywa i nabiał. Dzięki zawartym w nich witaminom i minerałom chłodniki wzmacniają odporność organizmu, regenerują i utrzymują w świetnej kondycji fizycznej.

Chłodniki są dobrym źródłem białka. Jogurt, często stosowany do przyrządzenia chłodnika zawiera fosfor, magnez, witaminy A, C, B1, B2, niacynę. Ma także wapń, który chroni przed osteoporozą. Chłodnik mleczny sprawdza się po przyjmowaniu antybiotyków, ponieważ  pomaga odtworzyć florę bakteryjną organizmu. 

Składniki zawarte w chłodnikach poprawiają stan cery, włosów, zębów i paznokci. 

Napoje pochodzące z fermentacji mleka, używane do przygotowania chłodnika zawierają także żywe kultury bakterii, które usprawniają trawienie i ułatwiają przyswajanie cennych składników odżywczych.

Jak zrobić chłodnik litewski?

Chłodnik jest zupą sezonową, nie tylko z powodu temperatur powietrza. Do jego przygotowania wykorzystuje się bowiem łodygi młodych buraków. Podstawą jest też nabiał, czyli jogurt, kefir czy zsiadłe mleko oraz jajka. To banalnie proste połączenie łatwo dostępnych składników, wywodzące się z tradycyjnej kuchni ludowej. Chłodnik to prawdziwy slow food. Jest smaczny, zdrowy. Jego przygotowanie jest dość proste, a ryzyko, że się nie uda - niewielkie. Trzeba tylko próbować zupy w trakcie przygotowania i odpowiednio doprawiać.

Jest również niskokaloryczny, talerz chłodnika litewskiego o wadze 320 g i dostarcza 205 kcal.

Dzisiejszy chłodnik różni się jednak od tego, który podawano dawniej. Zmieniają się po prostu kulinarne gusta i smaki. Na przykład wg przepisów kulinarnych sprzed stu lat, a także dawniejszych, chłodnik powstawał na bazie rosołu. Dodawano też zakwas z mąki. W późniejszych przepisach nie ma już rosołu, jest śmietana zmieszana z kwaśnym mlekiem.  

Chłodnik litewski - klasyczny przepis

Składniki:

• litr kefiru, zsiadłego mleka lub jogurtu 
• szklanka gęstej, kwaśnej śmietany
• dwa pęczki botwiny
• łyżka soku z cytryny
• 3 jajka
• 2 świeże ogórki
• pęczek szczypiorku
• pęczek koperku
• koncentrat z buraków
• maggi, pieprz i sól, ewentualnie czosnek

Przygotowanie:

1. Obcinamy korzenie z botwiny i liście. Jeśli uformowały się już buraczki, obieramy je i kroimy na ćwiartki. Myjemy i kroimy pędy na 2-3 cm kawałki. Wkładamy botwinę go garnka, zalewamy niewielką ilością wrzątku, ok. 3/4 szklanki, dodajemy sok z cytryny (aby buraki zachowały kolor) i gotujemy, a raczej dusimy, 5-8 minut. Warzywa po ugotowaniu powinny być jędrne, nie rozgotowane. 
2. W tym samym czasie gotujemy jajka na twardo. Po wyjęciu z lodówki zalewamy je zimną wodą i gotujemy 10 minut. Jajka przechowywane w temperaturze pokojowej zalewamy wrzątkiem i gotujemy ok. 8 minut.
3. Następnie do dużego garnka wlewamy wyjęty z lodówki kefir lub zsiadłe mleko, dodajemy śmietanę i dokładnie roztrzepujemy.
4. Opłukany koperek i szczypiorek drobno siekamy. Dodajemy do kefiru. 
5. Obieramy ogórki i kroimy je na plasterki, a plasterki na 4 części i wkładamy do garnka. 
6. Dokładamy pokrojone w kostkę jajko, wlewamy botwinę (ostygniętą), dodajemy łyżkę maggi i dwie łyżki koncentratu buraczanego, lekko solimy i pieprzymy. Można dodać trochę czosnku. Mieszamy i próbujemy. Jeśli smak jest mało wyrazisty, dodajemy łyżkę koncentratu buraczanego.
7. Garnek przykrywamy i wstawiamy na godzinę do lodówki, aby smaki się przegryzły. 
8. Przed podaniem obieramy pozostałe jajka, kroimy je w ćwiartki i wkładamy do talerzy.

Tradycyjny chłodnik litewski - przepis Wincenty Zawadzkiej

Przepis na chłodnik litewski według Wincenty Zawadzkiej, autorki słynnej książki kucharskiej "Kuchnia Litewska" oraz uznanej specjalistki w kwestii chłodnika, jest klasycznym i tradycyjnym sposobem przygotowania tej zupy. Przepis pochodzi z XIX w.!

Składniki:

• 1 litr kwasu burakowego
• 1 litr rosołu
• 1 pęczek botwiny z młodymi buraczkami
• 2-3 świeże ogórki
• 1 pęczek rzodkiewek
• 4 jajka ugotowane na twardo
• 1 pęczek koperku
• 1 pęczek szczypiorku
• 500 ml kwaśnej śmietany
• Sól do smaku
• Cukier do smaku
• Ocet do smaku (opcjonalnie)

Przygotowanie:

1. Botwinę dokładnie umyj i drobno posiekaj wraz z młodymi buraczkami.
2. Ogórki i rzodkiewki umyj i pokrój w drobną kostkę lub plasterki.
3. Jajka ugotuj na twardo, obierz i pokrój na ćwiartki lub drobniej, według uznania.
4. Koperek i szczypiorek drobno posiekaj.
5. Botwinę wraz z buraczkami wrzuć do rosołu i gotuj przez około 10-15 minut, aż zmiękną. Następnie wystudź.
6. Do wystudzonego rosołu z botwiną dodaj kwas burakowy. Dodaj pokrojone ogórki, rzodkiewki, jajka oraz posiekane zioła. Dodaj kwaśną śmietanę i dokładnie wymieszaj.
7. Dopraw solą, cukrem i octem do smaku. Smaki powinny się dobrze zbalansować, więc próbuj i doprawiaj według własnych upodobań.
8. Wstaw chłodnik do lodówki na co najmniej 2 godziny, aby się dobrze schłodził i smaki się przegryzły.

Podanie:

Podawaj chłodnik litewski dobrze schłodzony, udekorowany dodatkowym posiekanym koperkiem i szczypiorkiem. Możesz również podać go z młodymi ziemniakami z koperkiem jako dodatek.

Chłodnik litewski z szynką

Składniki:

• 1 pęczek botwinki
• 1 łyżka octu jabłkowego lub soku z cytryny
• 1 ogórek sałatkowy
• 1 pęczek rzodkiewek
• 1/2 pęczka szczypioru i kopru
• 800 g jogurtu naturalnego
• kilka plasterków szynki
• 2 jajka ugotowane na twardo
• sól, pieprz

Przygotowanie:

1. Buraczki obierz i razem z liśćmi drobno pokrój. Włóż do garnka, zalej wodą i gotuj ok. 15 minut, aż botwinka zmięknie. Wystudź. Zakwaś octem jabłkowym.
2. Ogórek, rzodkiewkę i szczypior drobno pokrój. Dodaj do botwiny. Zalej jogurtem i wymieszaj. Dopraw do smaku solą i pieprzem.
3. Schłodź w lodówce. Chłodnik podawaj z koprem, pokrojonym w ćwiartki jajkiem oraz kawałkami szynki.