Blok przedsionkowo-komorowy – jak się objawia i jakie są stopnie tej choroby

Bloki przedsionkowo-komorowe to zaburzenia w przepływie bodźców elektrycznych w obrębie mięśnia sercowego, co prowadzi do zaburzenia pracy tego narządu. Choroba ma trzy stopnie, które mówią o zaawansowaniu zaburzeń.

Na czym polega praca serca?

Serce jest zbudowane z dwóch przedsionków i dwóch komór. W cyklu jego pracy najpierw kurczą się przedsionki, tłocząc krew do komór, następnie dochodzi do skurczu komór, wypychających krew do tętnic. W tym czasie rozkurczają się przedsionki, zasysając kolejną porcję krwi. Przepływ w jednym kierunku, z przedsionków do komór, zapewniają zastawki.

Skurcz mięśnia serca pobudza bodziec elektryczny. Jest on wytwarzany przez specjalny system naturalnych „stymulatorów”. Pierwszym z nich jest węzeł zatokowy. Jego rytmiczne wyładowania są przekazywane do przedsionków, wywołując ich skurcz. Następnie przebiegający przez przedsionki bodziec jest przekazywany do węzła przedsionkowo-komorowego, a potem z pomocą specjalnego pasma przewodzącego, zwanego pęczkiem Hisa, rozprzestrzenia się na mięsień komór. Dzięki temu zachowana jest synchronizacja i kolejność skurczów poszczególnych części serca.

Na każdym etapie tego cyklu może jednak dojść do zaburzenia przewodzenia. Aby uchronić pracę serca w takiej sytuacji, każde z „pięter” tego układu wyposażone jest we własny automatyzm. Gdy wszystko działa sprawnie, niższe „piętra” pozostają pod kontrolą wyższych i działają w synchronizacji.

Czym jest blok przedsionkowo-komorowy?

O bloku przedsionkowo-komorowym mówimy, gdy dochodzi do zablokowania przewodzenia bodźców w węźle przedsionkowo-komorowym, a sterowanie czynnością komór zostaje przejęte przez komórki „niższego” piętra układu.

W skrajnych przypadkach praca komór staje się niezależna od czynności przedsionków. Ponieważ szybkość wytwarzania bodźców w komórkach pęczka Hisa jest mniejsza niż w węźle zatokowym, komory kurczą się wolniej niż przedsionki.

Co może być przyczyną bloku przedsionkowo-komorowego?

• wrodzone wady serca – choroba zwykle ujawnia się już we wczesnym dzieciństwie, a nawet jeszcze przed urodzeniem
• choroby genetyczne prowadzące do wczesnego uszkodzenia układu bodźco-przewodzącego – zwykle objawy pojawiają się w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
• nabyte uszkodzenie mięśnia serca: zawał serca, zapalenie mięśnia serca, kardiomiopatia,
• choroby układowe, np. toczeń układowy, łuszczyca, sarkoidoza
• niedoczynność tarczycy
• uszkodzenia po interwencjach wewnątrznaczyniowych
• niektóre leki: beta blokery, werapamil, digoksyna, amiodaron
• hiperkalemia, czyli zbyt wysoki poziom potasu

Stopnie bloku przedsionkowo-komorowego

Blok przedsionkowo-komorowy dzielimy na stopnie, w zależności od uszkodzenia komórek węzła:

• stopień I – niewielkie uszkodzenie, które powoduje zwolnienie przewodzenia impulsów w węźle; zwykle bezobjawowe, widoczne w zapisie EKG jako wydłużenie odcinka PQ (czasu między skurczem przedsionków a początkiem skurczu komórek),
• stopień II – uszkodzenie jest na tyle poważne, że część bodźców może nie być „przepuszczona” przez węzeł; w EKG to „wypadnięcie” pojedynczych pobudzeń komór (zespołów QRS) przy zachowanych pobudzeniach przedsionków (załamkach P)
• stopień III – komórki węzła nie przewodzą impulsów, komory pracują niezależnie od przedsionków, we własnym, wolnym rytmie.

Jak objawia się blok przedsionkowo-komorowy?

• W przypadku bloku I stopnia objawy praktycznie nie występują, a choroba jest rozpoznawana przypadkowo w czasie badania EKG.
• W blokach II, a szczególnie III stopnia mogą pojawić się: zawroty głowy, zasłabnięcia, utraty przytomności, czasem kołatania serca. Dlatego każdy pacjent skarżący się na takie dolegliwości powinien być skierowany do poradni kardiologicznej.

Jak przeprowadza się rozpoznanie bloku przedsionkowo-komorowego?

• Podstawą jest stwierdzenie charakterystycznych zmian w zapisie EKG. Niestety, jeśli mamy blok napadowy lub okresowy (krótkotrwałe pogłębianie się stopnia bloku, któremu towarzyszą przejściowe objawy), nie zawsze udaje się wyłapać zaburzenia rytmu w rutynowym badaniu EKG.
• Holter EKG też może nie przynieść rozpoznania – trzeba trafić na odpowiedni moment, a to czasem nie jest możliwe.
• Z pomocą może przyjść telekardiologia. Dzięki specjalnemu urządzeniu można rozpocząć zapis EKG w dowolnym momencie, gdy odczuwamy objawy. Połączenie z centrum monitorowania pozwala na natychmiastową analizę zapisu przez specjalistę.

Postępowanie w przypadku wykrycia bloku przedsionkowo-komorowego

Nie istnieją leki na blok przedsionkowo-komorowy.

• Blok I stopnia uważa się za niegroźne znalezisko w EKG i nie wymaga szczególnego leczenia, zaleca się tylko obserwację i okresową kontrolę. Oczywiście w przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów mogących sugerować blok wyższego stopnia, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza.
• W przypadku bloku II i III stopnia konieczne może być wszczepienie stymulatora serca, szczególnie jeśli towarzyszą im objawy. O kwalifikacji do takiego zabiegu decyduje kardiolog.

Jak działa stymulator serca?

Rozrusznik to niewielkie urządzenie, które wszczepia się pod skórę na klatce piersiowej.

Do stymulatora podłączone są kable, które przez naczynia krwionośne wprowadzone są do jam serca. Na ich końcu znajdują się elektrody pobudzające pracę serca. Jeśli masz wszczepiony stymulator, musisz pamiętać o kilku zasadach:

• nie wykonuj forsownych ruchów kończyną górną po stronie wszczepionego stymulatora; nie obciążaj tej kończyny
• kontroluj stymulator zgodnie z zaleceniami kardiologa; konieczna może być wymiana baterii lub okresowa regulacja
• stymulator to ciało obce – zaczerwienienie, obrzęk, ból w miejscu jego wszczepienia oraz objawy ogólne, jak gorączka czy dreszcze, mogą sugerować stan zapalny; w takiej sytuacji jak najszybciej zgłoś się do lekarza
• stymulator serca jest wrażliwy na pole magnetyczne, dlatego nie można z nim wykonywać rezonansu magnetycznego; w wyjątkowych sytuacjach, gdy badanie z jakiegoś powodu jest konieczne, można czasowo wyłączyć stymulator, ale po badaniu trzeba go jak najszybciej włączyć.