30 sprawdzonych patentów, by senior dłużej miał dobrą pamięć i sprawny umysł

Z upływem czasu komórki nerwowe mózgu powoli giną. Ale są sposoby, by spowolnić ten proces. Warto pomyśleć o gimnastyce dla mózgu, zmianie nawyków i korzystnej diecie. Według naukowców to najlepsza obrona przed chorobami neurologicznymi, w tym neurodegeneracyjnymi. Okazuje się, że mózg można odmłodzić! Wystarczy codziennie poświęcić na to kilka chwil. Trening umysłu nie jest ani czasochłonny, ani trudny, wręcz przeciwnie – sprawia dużo radości!

1. Układanie puzzli wspomaga myślenie

Badania dowodzą, że podczas układania puzzli aktywne są obie półkule mózgu – lewa odpowiada za logiczne myślenie, prawa – za emocje. Intensywnie pracują wszystkie szare komórki, co znacznie zwiększa ich pojemność oraz wydajność. Wybieraj specjalne puzzle dla seniorów. Mają duże kawałki, które łatwo chwycić. Zwróć uwagę, żeby obrazek nie był infantylny, przeznaczony dla dzieci.

2. Pisanie listów korzystnie wpłynie na mózg

Pisanie długopisem usprawnia nie tylko rękę, lecz także myślenie. Aktywuje rejony mózgu odpowiedzialne za pamięć i przyswajanie nowych informacji. Piszcie razem z rodzicem listy do przyjaciół. Możecie także spisywać wspomnienia, pisać opowiadania i bajki dla wnuków. 

3. Przemeblowanie zachęci mózg do wytężonej pracy

Nuda i rutyna to coś, czego mózg nie lubi. Dlatego od czasu do czasu wspólnie zmieńcie coś w otoczeniu rodzica. Np. kanapę postawcie na miejscu stołu, książki przenieście do innego pokoju. Uwaga! Nie rób tego, gdy senior ma już kłopoty z pamięcią. Zmiany w mieszkaniu, mogą wywoływać u niego niepokój i zagrażać jego bezpieczeństwu.

4. Glukoza to paliwo dla mózgu – dbaj o jej odpowiedni poziom

Mózg czerpie energię z glukozy. Jednak to nie biały cukier i słodycze są jej odpowiednim źródłem, tylko zdrowe węglowodany złożone, czyli pełnoziarniste pieczywo, np. razowy chleb, bułki graham, makaron z pełnego przemiału, brązowy ryż oraz grube kasze (np. pęczak, gryczana). Codziennie przygotuj rodzicowi 3 porcje zdrowej glukozy, np. owsiankę na śniadanie, na obiad kaszę, kanapki na kolację.

5. Jedzenie ryby wspomaga pamięć

Dzięki zawartości kwasów omega 3 ryby wspierają pamięć. Wybieraj dla rodzica gatunki dzikie i mniejsze: sardynki, śledzie. Duże i hodowlane zawierają toksyny, które szkodzą mózgowi. Podawaj ryby 1-2 razy w tygodniu. Najlepiej je piec bez tłuszczu lub gotować na parze.

6. Kiszonki poprawią pamięć i spostrzegawczość

Dostarczy seniorowi bakterii probiotycznych. Udowodniono, że wspomagają one pamięć, myślenie logiczne, spostrzegawczość. Bakterie jelitowe potrafią bowiem uruchomić nowe neurony (zaobserwowano to w rezonansie magnetycznym mózgu). Serwuj seniorowi surówkę z kapusty. Jeśli jest dla niego zbyt ciężka, podawaj lżejszy sok z kiszonki. 

7. Czytanie gazet to dobry trening dla mózgu

Sprawdzajcie (w gazetach, internecie) razem z seniorem, co nowego w kulturze, nauce. Mózg rodzica będzie musiał przyswoić i przetworzyć informacje, uzupełnić je – to bardzo dobry trening. Podyskutuj z rodzicem, np. na temat premier filmowych, które wydały ci się najbardziej interesujące.

8. Domowa mikstura ziołowa na pamięć

Bakopa drobnolistna (brahmi) poprawia pamięć i koncentrację (kupisz w zielarni, 10 zł/100 g). Przygotuj napar: Łyżeczkę ziela zalej szklanką wrzątku i parz 10-15 minut pod przykryciem. Przecedź. Podawaj rodzicowi przez 12 tygodni, raz dziennie, podczas posiłków.

9. Czytanie kryminałów wytęży pracę mózgu

Mózg lubi wszystko, co stanowi wyzwanie, np. dobre kryminały o złożonej fabule. Podczas lektury wykorzystuje się bowiem korę przedczołową, żeby przewidzieć zakończenie, zwroty akcji, rozwój postaci. Polecane są skandynawskie kryminały, np. „Millenium” Stiega Larssona. Czytajcie je razem i rozmawiajcie o nich.

10. Trening koncentracji podczas spaceru

W ćwiczeniu umysłu, pamięci i koncentracji bardzo pomaga zapamiętywanie określonych sytuacji, czyli np. spacer po znanej okolicy, ale nową trasą, a potem przywoływanie szczegółowych wspomnień.

Co warto robić?

Podczas spaceru angażujcie wszystkie zmysły. Uważnie patrzcie na mijane domy, zwracajcie uwagę na kolory elewacji (wzrok). Skupcie się na odgłosach: okrzykach dzieci z pobliskiego przedszkola, klaksonach, śpiewie ptaków (słuch). Czy czujecie zapach z pobliskiej piekarni, trawy po deszczu (węch)? Pogłaszczcie kota lub psa, swojego lub sąsiada, podajcie rękę znajomemu (dotyk).

11. Gry komputerowe także dla seniora

Nowe gry komputerowe usprawniają płat czołowy kory mózgowej, gdzie gromadzona jest wiedza o nabytych umiejętnościach. Polecane są m.in. sudoku, kukuro i majong, które znajdziesz na stronie www.gry-swiata.pl (ok. 20 zł). Są świetnym sposobem na spędzenie czasu z wnukami.

12. Nordic walking zadba o zdrowie ciała i mózgu

Aktywność fizyczna to również gimnastyka dla komórek nerwowych. Chodzi o to, by dostarczyć mózgowi odpowiedniej ilości tlenu i składników odżywczych. Wtedy lepiej pracuje, poprawia się pamięć i koncentracja. Jeśli to tylko możliwe, maszerujcie co najmniej pół godziny dziennie, tak, aby tętno nie przekraczało 130.

13. Muzyka poprawia pamięć

Muzyka powoduje zmiany w strukturze i funkcjonowaniu mózgu, poprawia pamięć, a zdaniem naukowców może nawet chronić przed demencją. Zachęcaj rodzica, by grał na instrumencie, jeśli kiedyś to robił. Jeżeli nie, niech słucha muzyki, wystukuje rytm na stole.

14. Nauka języków zmniejsza ryzyko demencji

Nauka wspiera zasób komórek nerwowych. Im większa rezerwa, tym mniejsze ryzyko demencji. Codziennie razem z rodzicem uczcie się kilku słówek w wybranym języku obcym, np. nazw potraw czy części garderoby.

15. Planszówki trenują zdolność kojarzenia

To doskonała okazja m.in. do wymiany poglądów lub zagrania w gry planszowe. W ten sposób rodzic (i ty też!) trenujecie pamięć i zdolności kojarzenia. Ustalcie datę spotkania ze znajomymi, dziećmi, wnukami. Nie odkładaj tego na później, ustaw „przypominajkę” w telefonie lub przyczep karteczkę z zapisanym dniem wizyty na lodówce.

16. Korzystaj z rad seniora. To przyniesie korzyści wam obojgu

Korzystanie ze swojej wiedzy zawodowej, pogłębianie jej i dzielenie się nią poprawia pamięć i koncentrację seniora. Korepetycje czy udzielanie porad to dobry sposób na trening mózgu. Dlatego zachęć rodzica, by ich udzielał, a dzieci i wnuki – by z nich korzystały.

17. Zachęć seniora do skupienia uwagi na jednym

Hormony stresu niszczą neurony (powodują skurcz mózgu). Dlatego ważne są chwile wyciszenia. Zachęć rodzica, żeby znalazł codziennie czas np. na zmówienie różańca albo przez 10 minut wpatrywał się w rośliny na parapecie.

18. Liczenie w pamięci trenuje mózg

Dzięki temu mózg będzie wyćwiczony w tworzeniu nowych połączeń nerwowych. Zacznijcie od dodawania i odejmowania w pamięci. Gdy to konieczne, liczcie na kartce.

19. Ćwiczenie pamięci z listą zakupów

To doskonałe ćwiczenie pamięci. Najlepiej, gdy rodzic zapisze, co trzeba kupić, a potem nauczy się listy na pamięć. Zacznijcie od 2-3 pozycji.

20. Zaangażuj zmysł węchu do pobudzenia pracy mózgu

Angażowanie zmysłów prowokuje mózg do tworzenia nowych połączeń nerwowych. Wykorzystajcie do zabawy przyprawy kuchenne, owoce. Rodzic zamyka oczy, wącha i zgaduje, co ma przed nosem.

21. Polemizuj z seniorem

Zmusza do pracy umysł. Trzeba zastanowić się, wyszukać argumenty, to aktywuje połączenia neuronowe. Zaproponuj temat do dyskusji, np. ostatnio obejrzany film. Poproś, by rodzic w punktach zapisał swoje racje i przygotował się na ich obronę.

22. Nauka piosenki odstresuje i poprawi pamięć

Dwie korzyści za jednym razem. Muzyka dobrze wpływa na mózg, odstresowuje, a nauka słów poprawia pamięć. Codziennie poświęcajcie na naukę przynajmniej kwadrans.

23. Spotkania towarzyskie korzystnie wpłyną na koncentrację

Częste spotkania towarzyskie są najlepszym antydepresantem. Kontakt z nowo poznaną osobą (np. w klubie seniora) dodatkowo świetnie poprawia koncentrację.

24. Malowanie pobudzi pracę mózgu

To sposób na pobudzenie prawej kuli mózgowej. Zarazem prosty i przyjemny. Łagodzi stres. Wolny czas wieczorem poświęćcie na wspólne malowanie.

25. Sonata Mozarta dobra na pamięć

Naukowcy udowodnili, że „Sonata na dwa fortepiany KV 448” W. A. Mozarta wzmaga aktywność fal mózgowych, poprawia pamięć i koncentrację, odstresowuje i działa antydepresyjnie! Puszczaj rodzicowi sonatę, najlepiej do południa i niezbyt głośno – wtedy przynosi to najwięcej korzyści.

26. Zachęć seniora do testowania nowych przepisów

To, co znane, jest nudne i sprawia, że mózg gorzej pracuje. Zachęć rodzica do wspólnego gotowania, np. dla wnuczki wegetarianki zróbcie kotlety warzywne lub ciasto marchewkowe.

27. Zabawa w dokańczanie zdań pobudza półkule mózgu

Zabawa, która pobudza różne obszary mózgu. Mów: „Ola poszła...”, rodzic: „... do lasu”. Powstanie historyjka na określony przez was temat.

28. Zapamiętywanie numerów telefonu to dobry trening dla umysłu

Ćwiczy pamięć. Poproś rodzica, by codziennie uczył się jednego numeru, np. do wnuka. Nie mogą to być numery alarmowe, to wzbudzają niepokój

29. Łamigłówki dla seniorów zapobiegają demencji

Krzyżówki to niezbyt dobry sposób na trening umysłu, bo łatwo wpaść w rutynę. Polecamy natomiast książki z ćwiczeniami (słownymi i liczbowymi) opracowanymi specjalnie dla starszych osób (np. „Trening językowy dla seniorów”). Mają duże litery, wyraźne linie, czytelne (ale nie infantylne) obrazki.

30. Ćwiczenia pobudzające pracę mózgu

Psychoterapeuci zachęcają, by nie robić wszystkiego tylko jedną ręką, ale do wykonywania różnych czynności wykorzystywać obie dłonie i jak najczęściej je zmieniać.

Namawiaj więc rodzica, by np. czesał się, mył zęby lub jadł raz prawą, raz lewą ręką. To świetnie synchronizuje pracę obu półkul mózgu i pomaga tworzyć nowe połączenia neuronowe! Podobne efekty przynosi częste wykonywanie poniższych ćwiczeń.

Ucho-nos

Poproś rodzica, by dotknął nos prawą ręką i jednocześnie chwycił prawe ucho lewą ręką. Następnie niech zmieni pozycję dłoni: jednocześnie lewą położy – na nos, prawą – na lewe ucho.

Na początku może być to dla niego trudne. Nie zrazi się do ćwiczenia, jeśli będziesz robiła to samo i rodzic zobaczy, że i tobie wcale nie idzie tak gładko.

Lustrzane rysunki

Daj rodzicowi czystą kartkę A4 i dwa ołówki lub markery (takie same). Niech senior weźmie po jednym w każdą dłoń i spróbuje jednocześnie rysować symetryczne obrazki (mogą to być np. kwiatki, symbole, cyfry, figury geometryczne, szlaczki albo litery).

Jak rozmawiać z seniorem, który już ma kłopoty z pamięcią?

Pierwszą oznaką chorób otępiennych najczęściej są problemy z komunikacją. Senior ma trudności ze „znalezieniem słów”, zwłaszcza nazw przedmiotów. Przestrzeganie pewnych zasad nie tylko ułatwi porozumienie, ale także sprawi, że rodzic będzie miał poczucie bezpieczeństwa.

1. Gdy senior ma problemy ze zrozumieniem ciebie, pomagaj sobie gestami, mów wolniej, spokojnie, krótkimi, prostymi zdaniami, ale wyraźnie i dość głośno.
2. Nazywaj wszystkie przedmioty codziennego użytku, rzeczy w zasięgu oka rodzica. Komentuj czynności, które wykonujesz, np. robię herbatę, wsypuję cukier, mieszam łyżeczką, kroję chleb itp.
3. Zachęć rodzica do mówienia i nie przerywaj mu, gdy chce coś powiedzieć. Pozwól mu popełniać błędy w mówieniu, ponieważ zbyt częste i natarczywe poprawianie go sprawi, że przestanie mówić. Zastępuj rodzica w mówieniu tylko wówczas, gdy jest to absolutnie konieczne. Staraj się nie dopowiadać i nie kończyć za niego zdań.
4. Nie traktuj seniora w sposób infantylny i nie rozmawiaj z nim tak, jakby był małym dzieckiem. Za to włączaj go do rozmów z innymi.
5. Uważnie słuchaj. Jeżeli rodzic ma trudności ze znalezieniem właściwego słowa lub dokończeniem zdania, poproś go, aby spróbował powiedzieć, o co mu chodzi innymi słowami. Słuchaj i staraj się zrozumieć, co chciał ci senior przekazać.

Konsultacja merytoryczna: Paulina Polek z Medicover Senior - psycholog, wykładowca uniwersytetów trzeciego wieku. Prowadzi treningi usprawniające funkcje poznawcze, diagnozę i terapie osób z chorobami neurodegeneracyjnymi.