Zwykły pieprzyk czy czerniak? Lekarz odpowiada na ważne pytania o znamiona

Znamiona barwnikowe potocznie nazywane „pieprzykami” nie są niebezpieczne. Jednak trzeba je obserwować, bo mogą zmienić się w czerniaka, czyli raka skóry. Na najważniejsze pytania o zmiany skórne odpowiada dr n. med. Andrzej Szmurło – dermatolog z kliniki Dr Chlebus w Warszawie.

Co ma największy wpływ na powstawanie znamion?

Znamiona generalnie dzieli się na wrodzone oraz nabyte. Z wrodzonymi przychodzimy na świat, nabyte pojawiają się w trakcie życia. Wpływ na ich powstawanie mają takie czynniki, jak m.in.:

• narażenie na długotrwałe działanie promieni słonecznych (UV),
• predyspozycje genetyczne,
• zaburzenia hormonalne – przede wszystkim estrogenów i melatoniny,
• narażenie na kontakt z substancjami chemicznymi,
• mechaniczne uszkodzenia skóry,
• drobne mutacje w syntezie białek – przede wszystkim melaniny.

Na przykład większość znamion barwnikowych, czyli tzw. pieprzyków, pojawia się z wiekiem, pod wpływem promieniowania ultrafioletowego (UV). Czasami jednak rodzimy się już z kilkoma.

Jakie zmiany skórne pojawiają się najczęściej?

Najpopularniejsze to wspomniane wcześniej znamiona barwnikowe, inaczej melanocytowe, czyli pieprzyki. Wywodzą się one z komórek barwnikowych skóry. Wyróżnia się wiele rodzajów znamion barwnikowych, np. plamy soczewicowe czy melanocytowe błon śluzowych, znamiona Spitza, Suttona, Clarka, błękitne i inne. Najgroźniejsze z nich są tzw. znamiona atypowe, gdyż mogą przekształcić się w czerniaka. Na szczęście większość zmian barwnikowych jest łagodna i tylko niekiedy ulega zezłośliwieniu. Znamionami są także brodawki łojotokowe, włókniaki i naczyniaki.

Czy plamy wątrobowe to coś groźnego? Jak je usunąć?

Zazwyczaj to nic groźnego. Są efektem wieloletniego działania promieni słonecznych, a nie choroby. Tak zwane plamy wątrobowe, inaczej nazywane plamami starczymi albo pigmentacyjnymi, zwykle pojawiają się po 40.-50. roku życia. Powstają na skutek nadmiaru melaniny. Jest ona wytwarzana przez komórki pigmentowe pod wpływem działania promieniowania UV. W miejscach często nasłonecznianych zbiera się nadmiar melanocytów i tworzą się plamy – brązowe i gładkie – najczęściej na dekolcie, ramionach.

Plamy wątrobowe nie są problemem zdrowotnym, lecz defektem kosmetycznym. Można usunąć je w gabinecie dermatologicznym. Stosuje się m.in. dermabrazje, czyli ścieranie przebarwionego naskórka, pilingi na bazie kwasów, mocno złuszczające w głębokich warstwach skóry lub laserowo niszczy się melanocyty. Można też stosować preparaty wybielające zalecone przez dermatologa. Taka kuracja wymaga jednak czasu i systematyczności.

Czym jest rogowacenie słoneczne? Jak się je leczy?

Rogowacenie słoneczne to jedno z najczęściej rozpoznawanych schorzeń skóry. Dotyczy osób starszych i jest konsekwencją nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV. Ma postać szorstkich szarożółtobrunatnych plamek. Gdy się je rozdrapie, ranka lekko krwawi i nie chce się goić. Zmian nie wolno pod żadnym pozorem lekceważyć, ponieważ choroba niesie ze sobą ryzyko rozwoju inwazyjnego raka kolczystokomórkowego. Dlatego rogowacenie słoneczne jest sklasyfikowane jako stan przedrakowy.

O tym, jakie leczenie zostanie podjęte, decyduje obraz kliniczny zmiany oraz indywidualny stan pacjenta. Polega ono na usunięciu zmian za pomocą krioterapii, elektrokoagulacji (to tzw. leczenie skierowane na zmianę). Lekarz może zdecydować też o podjęciu tzw. leczenia skierowanego na obszar – w wypadku licznych zmian. Stosuje się wówczas leczenie farmakologiczne (w postaci kremów lub żelów), laseroterapię, dermabrazję, pilingi. Poza tym może być przeprowadzona terapia fotodynamiczna: naświetlanie po zastosowaniu miejscowej substancji fotouczulającej. Najlepsze rezultaty osiąga się po kilku sesjach. Wadą metody jest ból w trakcie zabiegu.

Czym są znamiona rubinowe? 

Są to niezłośliwe zmiany naczyniowe. Wpływ na ich rozwój mogą mieć zmiany hormonalne. Zazwyczaj liczba znamion rubinowych zwiększa się z wiekiem. Nie powodują dolegliwości. Jeśli jednak chcemy je usunąć, wówczas można zastosować zabieg laserowy.

Jak odróżnić niegroźne pieprzyki od nowotworów? 

Może to zrobić wyłącznie specjalista. My natomiast podczas samobadania skóry powinniśmy zwrócić uwagę na znamiona, które mają:

• A – asymetryczny kształt, czyli jedna połowa znamienia znacznie różni się od drugiej;
• B – brzegi nieregularne: poszarpane, ząbkowane, niewyraźne;
• C – są czarne, w różnych odcieniach, a także brązu, błękitu itp.
• D – duże, zwykle się powiększają;
• E – ewoluują, zmieniają się, unoszą, krwawią.

Takie znamiona trzeba koniecznie pokazać lekarzowi (najpierw rodzinnemu, bo do dermatologa trzeba mieć skierowanie).

Kiedy trzeba usunąć znamiona?

Przede wszystkim usuwa się znamiona barwnikowe, które podczas badania dermatoskopem specjalista uzna za podejrzane. Zmianę wycina się chirurgicznie, wraz z marginesem tkanki i oddaje do badania histopatologicznego. Dalsze postępowanie zależy od jego wyniku. Inne znamiona, uznane za niegroźne, można usunąć zarówno chirurgicznie, jak i laserowo czy za pomocą krioterapii.

Jakie są różnice między rakiem kolczystokomórkowym a rakiem podstawnokomórkowym? 

Rak podstawnokomórkowy (BCC) i kolczystokomórkowy (SCC) to dwa najczęstsze typy raka skóry. BCC powstaje z komórek macierzystych warstwy podstawnej naskórka, SCC natomiast tworzy się z komórek płaskich warstwy kolczystej, najczęściej na podłożu istniejących wcześniej stanów przedrakowych.

BCC rośnie wolniej niż SCC i rzadko daje przerzuty. Jak się leczy te raki skóry? 

Chirurgiczne wycięcie guza z marginesem tkanek zdrowych jest podstawowym sposobem leczenia. Ponadto stosuje się krioterapię, terapię fotodynamiczną, w przypadku drobnych i powierzchownych ognisk skuteczna jest 5% maść 5-fluorouracylowa lub imikwimod. Radioterapię stosuje się u osób, które nie mogą być poddane zabiegowi chirurgicznemu lub krioterapii ze względu na ogólny stan zdrowia.