Wysuszenie spojówek, suchość w ustach, ciągłe zmęczenie... To może być zespół Sjögrena

Przyczyny zespołu Sjögrena

Tkanka łączna jest w naszym organizmie wszędzie – to tkanka kostna, chrzęstna, tłuszczowa, naczynia krwionośne czy krew. Układowy charakter choroby oznacza, że dotyka całych układów i narządów. A autoimmunologiczna jest dlatego, że organizm tworzy przeciwciała przeciwko różnym własnym strukturom, np. określonym białkom.

Czynniki, które sprzyjają zespołowi Sjögrena, to:

• niedobór estrogenów,
• infekcje wirusowe (wirus cytomegalii, Epsteina-Barr, zapalenie wątroby typu C),
• promieniowanie UV,
• predyspozycje genetyczne.

Niekiedy zespół Sjögrena towarzyszy innym chorobom autoimmunologicznym, jak:

• reumatoidalne zapalenie stawów,
• choroba Hashimoto (autoimmunologiczne zapalenie tarczycy),
• toczeń rumieniowatyukładowy.

Wtedy mówi się o wtórnej postaci zespołu Sjögrena.

Objawy zespołu Sjögrena

Autoimmunologiczna reakcja organizmu na nieznane bodźce powoduje stan zapalny i związane z nim nacieki w gruczołach wydzielania zewnętrznego (łzowych, ślinowych, gruczołach drzewa oskrzelowego, przewodu pokarmowego) i w narządach wewnętrznych.

Najbardziej dokuczliwym objawem zespołu Sjögrena może być uczucie suchości: w oczach, gardle, krtani, pochwie. Sygnałem choroby może być też:

• predyspozycja do powstawania kamieni w pęcherzyku żółciowym, śliniankach, nerkach,
• przebycie zapalenia trzustki bez istotnej przyczyny wywołującej, ból i zapalenie stawów. 
• przewlekłe zmęczenie, którego nie można wytłumaczyć codziennymi obciążeniami.

Jak się diagnozuje zespół Sjögrena

Rozpoznanie choroby nie jest łatwe, bo objawy nie są specyficzne i mogą być wywołane przez różne przyczyny. Podczas wizyty u lekarza POZ poinformuj go o innych dolegliwościach, nawet pozornie nie mających nic wspólnego z oczami lub chrypką.

W celu postawienia diagnozy, lekarz skieruje cię:

• na badania krwi, np.: morfologii, OB, oznaczenia czynnika reumatoidalnego,hormonów tarczycy, enzymów wątrobowych, przeciwciał HCV i innych parametrów (również po to, by wykluczyć inne choroby, które mogą być przyczyną twoich problemów),
• do okulisty, aby testami potwierdził suchość oczu i ocenił jej skutki (np. stan zapalny spojówki, rogówki),
• na ultrasonografię lub badanie radiologiczne, np. płuc czy ślinianek, żeby sprawdzić, czy nie doszło w nich do istotnych i ułatwiających wytłumaczenie objawów zmian.

Leczenie zespołu Sjögrena

Leczenie przyczyn zespołu Sjögrena nie jest możliwe, ponieważ tak naprawdę nie są one w pełni znane. W wielu przypadkach, gdy przebieg choroby jest łagodny, nie potrzeba szczególnej terapii.

Wystarczy stosowanie środków zmniejszających uczucie suchości, chroniących błony śluzowe, powierzchnię oka:

• lekarz zaleci ci krople do oczu, tzw. sztuczne łzy, czy kremy nawilżające (należy unikać preparatów z konserwantami – nasilają suchość),
• suchość w jamie ustnej złagodzą: właściwe nawodnienie , pasty do zębów stymulujące produkcję śliny; czasem konieczne może być stosowanie preparatów sztucznej śliny.

Przy chorobie bardziej nasilonej (zajmującej narządy wewnętrzne, np. płuca, gdy w surowicy krwi obecne są typowe dla choroby autoprzeciwciała), lekarz zaleci leki o działaniu przeciwzapalnym i immunosupresyjnym. Powodują one, że organizm przestaje wytwarzać autoprzeciwciała i walczyć z własnymi strukturami.

Do leków przeciwzapalnych, hamujących reakcję autoimmunologiczną, należą m.in.

• glikokortykosteroidy
• immunoglobuliny 
• leki immunosupresyjne stosowane w reumatologii i onkologii (np. metotreksat, azatiopryna)
• leki biologiczne (rytuksymab), hamujące limfocyty B, które produkują przeciwciała.

W rzadkich, ciężkich przypadkach, gdy zajęte są narządy wewnętrzne czy układy (jak układ nerwowy), przeprowadza się zabiegi plazmaferezy, czyli oczyszczania osocza krwi z autoprzeciwciał. Przy wtórnym zespole Sjögrena leczy się chorobę główną (np. RZS), a dolegliwości wynikające z zespołu Sjögrena łagodzi, przeciwdziałając suchości błon śluzowych.

Czym grozi nieleczony zespół Sjögrena?

A co się stanie, jeśli zespół Sjögrena nie zostanie rozpoznany, będzie mieć nasilony przebieg, lecz nie będzie leczony?

Grozi to powikłaniami, takimi jak:

• włóknienie płuc,
• uszkodzenie mięśnia sercowego,
• zaburzeniami neurologicznymi (mogą się pojawić wskutek uszkodzenia określonych obszarów w mózgu, jak i nerwów obwodowych).

Przebieg choroby powinien być monitorowany także z tego względu, że u chorych z powodu pobudzenia limfocytów (szczególnie B) znacznie częściej niż u potencjalnie wcześniej zdrowych osób może dojść do rozwoju chłoniaka – nowotworu układu limfatycznego. Ponad 90 proc. chorych stanowią kobiety, najczęściej w wieku 50–55 lat

Podobne objawy daje RZS 

Reumatoidalne zapalenie stawów to także choroba o nieustalonej do końca przyczynie, w której nieznany czynnik powoduje w organizmie stan zapalny. W tym przypadku atakuje przede wszystkim stawy, a następnie może przenieść się na inne narządy. Kobiety chorują trzy razy częściej niż mężczyźni.

Charakterystyczne objawy RZS to:

• ból,
• sztywność,
• obrzęk stawów – najczęściej rąk i nóg, ale nie tylko
• uczucie suchości, charakterystyczne dla zespołu Sjögrena, może być też jednym z objawów RZS.

Jeśli choroba nie jest leczona, prowadzi do inwalidztwa i uszkodzenia takich narządów, jak serce, płuca, nerki.

Sposoby na suchość w ustach

Suchość w gardle prowadzi do chrypki, kaszlu, trudności w połykaniu pokarmu, a także do nasilonej próchnicy zębów, których ślina nie chroni przed kwasami pochodzącymi z jedzenia. Dlatego:

• dużo pij wody – najlepiej niegazowaną wodę mineralną – 10 szklanek dziennie, 
• 2-3 razy dziennie płucz usta ciepłą wodą z dodatkiem miodu (łyżeczka na szklankę wody), o ile miód cię nie uczula, 
• stosuj tabletki do ssania i syropy z tymiankiem, porostem islandzkim, prawoślazem, dziewanną lub spraye nawilżające gardło, 
• 2-3 razy dziennie wypijaj łyżeczkę oliwy z oliwek albo oleju rzepakowego
• pamiętaj, że wydzielanie śliny pobudza mięta pieprzowa i napoje z dodatkiem cytryny,
• suchość w gardle łagodzi rumianek i kozieradka,
• nie pal papierosów,
• unikaj dymu tytoniowego, alkoholu, mocnej kawy i herbaty – podrażniają błonę śluzową gardła,
• nie przegrzewaj pomieszczeń, w których przebywasz, wietrz je
• staraj się nawilżać powietrze w pomieszczeniu, szczególnie w okresie grzewczym