Rehabilitacja po COVID-19 – na czym polega i jak uzyskać skierowanie z NFZ?

Rehabilitacja po przechorowaniu COVID-19 to dla niektórych ozdrowieńców konieczność. Po infekcji chorzy zmagają się z wieloma dolegliwościami. Aby wrócić do zdrowia, potrzebna jest pomoc. Jak dostać się na bezpłatną rehabilitację? Wyjaśniają dr n. med. Małgorzata Kasprzyk-Żyszczyńska, lekarz rehabilitacji medycznej i dyr. Krzysztof Grzesik z Wojewódzkiego Szpitala Chorób Płuc w Jaroszowcu.

Co się dzieje w organizmie, gdy zachorujemy na COVID-19?

Koronawirus atakuje receptor znajdujący się w śródbłonku naczyń. Organizm wyzwala odpowiedź cytokinową, a komórki odpornościowe starają się zwalczyć koronawirusa. Nawet jeżeli im się uda, nie oznacza to końca problemów. 

Objawy koronawirusa

Po zachorowaniu na COVID-19 pojawiają się takie objawy jak:

• suchy kaszel,
• wysoka gorączka,
• duszność,
• utrata węchu i smaku,
• bóle mięśniowo-stawowe,
• przemożne zmęczenie,
• ogromne osłabienie.

W początkowym okresie choroby największym problemem jest zwiększona krzepliwość krwi, która znacznie podwyższa ryzyko powikłań. Może wystąpić ostre śródmiąższowe zapalenia płuc, w wyniku czego dochodzi do zaburzenia wymiany gazowej. Skutkiem może może być:

• niewydolność oddechowa,
• postępująca choroba,
• przebudowa miąższu płuc,
• destrukcja pęcherzyków płucnych z pojawiającym się później włóknieniem.

Niekiedy prowadzi do nieodwracalnych zmian w płucach. Dlatego tak ważne jest jak najszybsze podjęcie rehabilitacji po przebyciu COVID-19.

Skutki zakażenia COVID-19

Powikłania po koronawirusie to sprawa indywidualna. Jakie objawy tzw. zespołu postcovidowego wystąpią u danej osoby, zależy m.in. od tego, czy pacjent cierpi na jakieś choroby towarzyszące, jak przebiegał u nich COVID-19.

Co powinno nas zaniepokoić? Najczęściej zgłaszane lekarzom objawy po COVID-19 to: 

• znaczne osłabienie, mniejsza tolerancja wysiłku, duszność wysiłkowa,
• zmęczenie, gorączka, 
• „mgła mózgowa”: utrata koncentracji lub problemy z pamięcią, bóle i zawroty głowy,
• problemy żołądkowo-jelitowe: ból brzucha, nudności, biegunka, mniejszy apetyt,
• ból stawów i mięśni, 
• depresja i lęk, 
• szum w uszach,
• ból ucha.

Objawy te mogą się utrzymywać nawet do 12 tygodni od zachorowania. Szybki kontakt z lekarzem jest wskazany, gdy pojawi się:

• długotrwały kaszel, 
• przewlekłe zmęczenie,
• nietolerancja wysiłku,
• omdlenia,
• utrata przytomności, 
• ból,
• obrzęk nogi (zwłaszcza niesymetryczny, tylko jednej), powiększenie jej obwodu – objawy zakrzepicy, 
• zaburzenia i ubytki pamięci, 
• utrzymująca się, długotrwała utrata węchu i smaku, 
• zaburzenia rytmu serca,
• skoki ciśnienia tętniczego, 
• zaostrzenie choroby przewlekłej.

Jakie badania zrobić po przebyciu COVID-19?

Tak, warto. Badania pomogą lekarzowi w ocenie stanu organizmu po przebytej infekcji i wykryją ewentualne powikłania. Lepiej nie robić badań na własną rękę, ale najpierw zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu. Z nim należy też skonsultować wyniki. Specjaliści zalecają wykonanie takich badań, jak:

• morfologia krwi z rozmazem, 
• kreatynina w surowicy, 
• stężenie cholesterolu, 
• próby wątrobowe 
• aminotransferazy, 
• D-dimery, 
• obecność i ilość przeciwciał przeciw SARS-CoV-2, 
• białko CRP.

Warto wykonać też:

• EKG, test tolerancji wysiłkowej (rejestrowanie poziomu duszności, częstości akcji serca i stężenia oraz nasycenia tlenem,
• RTG klatki piersiowej.

Co obejmuje rehabilitacja pocovidowa?

Znaczna część powikłań po COVID-19 dotyczy układu oddechowego, dlatego po przechorowaniu pacjenci powinni przejść fizjoterapię oddechową. Obejmuje ona poprawę wydolności oddechowej i pracy układu oddechowego, naukę właściwego wzorca oddechowego, zwiększenie siły mięśni oddechowych oraz ruchomości klatki piersiowej i przepony, naukę efektywnego kaszlu.

Rehabilitacja powinna obejmować też:

• kinezyterapię (ćwiczenia), trening wytrzymałościowy i usprawniający,
• inhalacje,
• terenoterapię, treningi marszowe
• hydroterapię,
• dobrane indywidualnie leczenie dietetyczne, masaże, zabiegi z zakresu fizykoterapii, balneoterapii, 
• treningi relaksacyjne.

Czy można rehabilitować się samodzielnie?

Nie od początku. Można kontynuować ćwiczenia, które pokaże nam rehabilitant. Podczas rehabilitacji otrzymamy praktyczne wskazówki, które ułatwią nam samodzielne dochodzenie do zdrowia. Dostaniemy również plany z zestawami ćwiczeń do stosowania w domu, dzięki którym będziemy dopasowywać skalę trudności i intensywności treningu do możliwości własnego organizmu. Ale najpierw trzeba się oddać w ręce specjalisty.

Jak znaleźć specjalistę od rehabilitacji pocovidowej?

Jeśli będą ku temu wskazania, dostaniemy skierowanie na rehabilitację: w szpitalu, uzdrowisku, w gabinetach fizjoterapii zajmujących się rehabilitacją leczniczą, w domu (o trybie decyduje lekarz). Najlepiej wybrać takie miejsce i specjalistów (zarówno na NFZ, jak i prywatnie), którzy mają certyfikat i przeszli specjalne kursy. Ważne jest, by osoby rehabilitujące nas miały przeszkolenie praktyczne, np. na oddziale szpitalnym, w uzdrowisku i mogą przedstawić odpowiednie zaświadczenie.

Rehabilitacja w ramach NFZ – ile trwa, kto kieruje, gdzie się odbywa?

Ile trwa rehabilitacja na NFZ po COVID-19?

Rehabilitacja może trwać 2-6 tygodni. Pacjenci będą mieli zapewnioną opiekę lekarską, pielęgniarską i wsparcie psychologiczne. Można z niej skorzystać do 6 miesięcy od zakończenia leczenia związanego z COVID-19.

Kto kieruje na rehabilitację?

Z rehabilitacji można skorzystać na podstawie skierowania, które wystawia lekarz ubezpieczenia zdrowotnego po zakończeniu leczenia związanego z chorobą COVID-19.

Zabiegi w szpitalu lub uzdrowisku

Rehabilitowany pacjent może liczyć na minimum 96 zabiegów fizjoterapeutycznych. Ważne jest, aby pacjenci po ciężkim przebyciu COVID-19, przebiegającym m.in. z zapaleniem płuc, ostrą niewydolnością oddechową czy powikłaniami takimi jak zatorowość płucna, trafiali do wyspecjalizowanych ośrodków, mających doświadczenie w rehabilitacji chorób układu oddechowego.

Fizjoterapia w gabinecie i w domu

Otrzymają ją osoby z utrzymującą się dusznością, która poważnie utrudnia normalne funkcjonowanie. Siłę duszności określa się na podstawie specjalnej pięciostopniowej (0-4) skali mMRC. Rehabilitacja w gabinecie lub w domu obejmuje 3 etapy:

• wizytę wstępną (wywiad z pacjentem, podstawowe próby i badania),
• wizyty terapeutyczne (co najmniej 3 w tygodniu, zabiegi i ćwiczenia),
• wizytę końcową – terapeuta ocenia wyniki rehabilitacji.

Placówki świadczące usługi w ramach NFZ

Listę znajdziemy tu: na stronie NFZ w zakładce: Aktualności Centrali, Rehabilitacja po COVID-19, lista placówek (według województw).

Ćwiczenia oddechowe, które możemy wykonać samodzielnie

Są proste, ale dobrze, by pokazał je nam terapeuta, bo prawidłowa technika ich wykonania jest bardzo ważna. Zawsze zaczynamy rozgrzewką, np. siedząc na krześle (nie opieramy się!), podnosimy na przemian nogi.

Przykłady ćwiczeń oddechowych:

1. Siadamy wygodnie. Kładziemy jedną dłoń na klatce piersiowej, drugą na brzuchu. Powoli wykonujemy wdech przez nos i wydychamy powietrze ustami. Staramy się, by podczas oddychania dłoń na brzuchu unosiła się wyżej niż dłoń na klatce piersiowej. Dbamy o to, aby oddychać powoli, spokojnie i płynnie. 
2. Stajemy w lekkim rozkroku z rękami na biodrach. Robimy głęboki wdech nosem. Po nabraniu powietrza do płuc, staramy się zatrzymać oddech na kilka sekund. Następnie wydychamy powoli powietrze ustami, wydech powinien trwać dwa razy dłużej niż wdech.
3. Stoimy w rozkroku, ręce opuszczamy wzdłuż tułowia. Robimy wydech, potem szybki wdech i podnosimy ręce w bok. Wydychając powietrze powoli, wracamy, opuszczając ręce, do pozycji wyjściowej. 
4. Stoimy w lekkim rozkroku, mamy wyprostowane plecy, dłonie opieramy na biodrach. Wdychamy powietrze nosem, wydychamy je także nosem (przez ok. 5 sek.), jednocześnie pochylając się do przodu (robiąc skłon). Znowu robimy wdech, ale tym razem powoli ustami i jednocześnie wracamy do pozycji stojącej.