Tabletki, zastrzyki czy maści: w jakiej formie stosować leki, by szybciej działały? Poznaj ich zalety i wady

Leki mogą mieć różne postaci: płynne i stałe, i rozmaite formy. Czasem jedna substancja czynna (lecznicza) występuje w kilku postaciach. Od tego, w jakiej postaci i formie jest dany preparat, zależy jego stosowanie, a czasem także działanie.

Jak szybko działają maści? Kiedy i jak je stosować?

Maści to jedna z najpopularniejszych postaci leków. Używa się ich do leczenia chorób dermatologicznych (np. trądziku, AZS), ran. Mogą zwalczać bakterie, opryszczkę i afty, łagodzić ból (np. mięśni, stawów), podrażnienia i objawy przeziębienia. Zapobiegają odleżynom.

Zalety maści

Działają szybko, w miejscu podania (to ważne – trzeba pamiętać, by zaaplikować odpowiednią ilość maści), omijają układ pokarmowy.

Wady maści

Mogą powodować wysypki czy przebarwienia pod wpływem promieni UV. Często trudno je precyzyjnie dawkować. Aby to ułatwić, można posłużyć się tzw. jednostką opuszki palca (FTU). To pasek długości ok. 2,5 cm, odpowiadający ok. 0,5 g maści lub kremu. Aby uzyskać jedną jednostkę FTU leku, należy wycisnąć z tuby ilość leku od końca palca wskazującego do pierwszego zgięcia paliczka osoby dorosłej. Warunek: otwór w tubie musi mieć szerokość 5 mm.

Po jakim czasie zaczynają działać tabletki? Zalety i wady

Najbardziej rozpowszechniona postać leku. Zawiera pojedynczą dawkę jednej lub kilku substancji czynnych. Mogą mieć różną formę, np. powlekane, musujące, do żucia, dojelitowe, dopochwowe i inne. Znajdziemy tabletki przeznaczone do terapii niemal wszystkich schorzeń.

Zalety tabletek

Mają ściśle określoną dawkę substancji leczniczej, co pozwala na precyzyjne podawanie. Można je dzielić, co dodatkowo ułatwia dawkowanie, ale tylko wówczas, gdy mają podziałki. Musujące lub te do ssania (np. na ból gardła) działają szybciej, powlekane łatwiej połykać. Dojelitowe rozpuszczają się poza żołądkiem, nie powodują jego podrażnienia. Nie wolno rozgryzać tabletek, które nie są przeznaczone do żucia. Nie należy ich także rozgniatać ani rozpuszczać (jeśli nie są do tego przeznaczone), np. w soku czy herbacie.

Wady tabletek

Zanim tradycyjne tabletki zaczną działać, może minąć nawet kilkanaście minut.

Syropy pomogą nie tylko na kaszel. Jak szybko działają?

 

Kojarzą się z lekami stosowanymi zwłaszcza podczas przeziębienia oraz preparatami dla dzieci. Substancja lecznicza jest rozpuszczona lub zawieszona. Najbardziej popularne są syropy na kaszel – suchy i mokry. Tę postać mają także niektóre leki dla dzieci, np. przeciwbólowe czy antybiotyki.

Zalety syropów

Łatwo je podać, nie powodują problemu z przełknięciem. Szybciej działają niż tabletka.

Wady syropów

Postać sprawia, że smak jest bardzo wyczuwalny i wyrazisty, co czasem powoduje niechęć do zażycia. Często zawierają dużo cukru.

Zalety i wady kapsułek. Kiedy będą skuteczne?

Substancja lecznicza z kapsułek może być uwalniana w różnych odcinkach przewodu pokarmowego. Substancje są umieszczone w osłonkach, np. żelowych, co powoduje, że lek nie uwalnia się za szybko. Kapsułki mają zastosowanie w wielu schorzeniach, tak jak tabletki.

Zalety kapsułek

Kapsułki cenione są przez farmaceutów za możliwość umieszczenia w nich ściśle określonej dawki substancji stałej, półstałej i płynnej. Kapsułki nie mają zapachu i smaku, co bywa bardzo ważne dla pacjenta.

Wady kapsułek

Z punktu widzenia pacjenta wadą może być to, że kapsułki bywają spore, trudno je przełknąć, niekiedy osłonka może przylec do błony śluzowej gardła lub przełyku. Kapsułek nie można dzielić ani wysypywać ich zawartości.

Kiedy i jak stosować zastrzyki, by szybko i skutecznie działały?

Zastrzyki mogą być w formie ampułek, ampułkostrzykawek lub fiolek zawierających jednorazową dawkę substancji leczniczej. Za pomocą zastrzyku lek podaje się bezpośrednio do tkanek lub naczyń krwionośnych. Dlatego zastrzyki są wskazane, gdy lek musi zadziałać szybko, np. w sytuacji zagrożenia życia. Często też zastrzyk daje jedyną możliwość podania leku osobie nieprzytomnej.

Zalety zastrzyków

Zastrzyki umożliwiają podanie substancji, które częściowo lub całkowicie rozkładają się w przewodzie pokarmowym, np. insulinę. Lek w zastrzyku działa natychmiast i silniej niż inne postaci leku. Za pomocą ampułkostrzykawki łatwo podać sobie lek samodzielnie.

Wady zastrzyków

Niektóre zastrzyki musi wykonać profesjonalista, w ambulatorium lub domu pacjenta.

Na co pomogą plastry transdermalne i kiedy zaczynają działać?

Plastry transdermalne to nowoczesna i skuteczna forma podawania substancji leczniczej przez skórę. Dozuje substancję leczniczą ze ściśle określoną, stałą szybkością w zamierzonym przez producenta czasie – od kilkunastu godzin do nawet kilku lat. W ten sposób podaje się m.in. hormony i silne leki przeciwbólowe.

Zalety plastrów transdermalnych

Substancja lecznicza z plastra uwalnia się bezpośrednio do krwiobiegu (z pominięciem układu pokarmowego). Jej stężenie jest stałe przez cały czas.

Wady plastrów transdermalnych

Tylko niektóre leki mogą mieć taką postać.

W czym pomoże aptekarz? Uprawnienia farmaceuty

1. Doradzi, jaki lek OTC wybrać, gdy coś nas boli, mamy dolegliwości trawienne czy przeziębiliśmy się. 
2. Poinformuje o interakcjach między lekami. Dzięki temu unikniemy poważnych powikłań.
3. Zaszczepi przeciw grypie i COVID-19. W ten sposób oszczędzimy czas, nie musimy bowiem chodzić do lekarza po receptę i potem na szczepienie.
4. Wystawi receptę farmaceutyczną w przypadku nagłego zagrożenia życia lub zdrowia pacjenta (np. potrzebuje danego leku, a nie ma możliwości pójścia do lekarza). Lek będzie wydany w najmniejszym terapeutycznym opakowaniu i z odpłatnością 100 proc.

konsultacja merytoryczna: dr n. farm. Łukasz Fijałkowski, farmaceuta, ekspert Gemini Polska, wykładowca akademicki