Masz wysoki cukier rano? Prawdopodobnie dopadł cię efekt brzasku... Na czym polega?

Wielu diabetyków, którzy regularnie mierzą sobie poziom glukozy tuż po przebudzeniu, ze zdziwieniem zauważa, że często jest on za wysoki. A przecież są jeszcze przed śniadaniem.

Lekarze nazywają to zjawisko efektem brzasku. Szacuje się, że dotyczy 25-50 proc. osób z cukrzycą typu 1 (zwłaszcza dzieci i młodzieży) oraz od 3 do nawet 50 proc. chorych na cukrzycę typu 2.

Efekt brzasku najczęściej występuje w źle kontrolowanej chorobie cukrzycowej. Przyczyną tego zjawiska jest wyrzut hormonów, które odpowiadają za obudzenie i energię do działania w trakcie dnia.

Wysoki cukier rano na czczo, czyli efekt brzasku u chorych na cukrzycę typu 2 dotyka głównie te osoby, które przyjmują insuliny długo działające.

Aby zapobiec wysokiemu poziomowi cukru rano, trzeba codziennie pamiętać o wieczornym posiłku składającym się z większej ilości białek (np. ryby, drób, jaja, warzywa strączkowe czy produkty mleczne) niż węglowodanów (kasze, ryż, makaron, pieczywo). W utrzymaniu niższego poziomu cukru we krwi rano pomoże też wieczorna gimnastyka – kilka prostych ćwiczeń. Należy także zgłosić problem lekarzowi, bo być może trzeba zmienić dawkę insuliny.

Efekt brzasku w cukrzycy – przyczyny

Mechanizm efektu brzasku jest dość skomplikowany. Najprościej mówiąc, przyczyną jego wystąpienia jest fizjologiczny, normalny nad ranem, wyrzut hormonów. Mają one na celu obudzenie nas i przygotowanie do aktywnego dnia – bez nich trudno by nam było wstać z łóżka. Aby organizm mógł dostać energię, potrzebną mu do działania, hormony te stymulują wzrost produkcji glukozy w wątrobie.

Stąd właśnie wysokie stężenia cukru podczas porannych pomiarów. Niektórzy specjaliści sugerują również, że może to być skutek błędów dietetycznych (np. brak kolacji, zbyt długa przerwa nocna w spożywaniu posiłków), szczególnie u chorych stosujących terapię insuliną. To sprawia, że nad ranem pojawia się hipoglikemia (duży spadek cukru) i organizm, by się przed tym niekorzystnym zjawiskiem uchronić, zaczyna wzmożoną produkcję glukozy.

Dlaczego wysoki cukier na czczo jest niebezpieczny?

Gdy zauważysz wysokie wskazania glukometru rano, mimo przestrzegania diety i prawidłowego dawkowania leków, powinnaś zasygnalizować to swojemu lekarzowi. Najlepiej jednak przygotować się wcześniej do takiej wizyty. Warto przez 1-2 noce (niekoniecznie kolejne) nastawiać budzik i mierzyć sobie poziom cukru w nocy i o świcie.

Jeśli korzystasz z systemu ciągłego monitorowania glikemii, nocne pobudki nie będą konieczne – wystarczy, że prześlesz zgromadzone w pamięci urządzenia dane do swojego specjalisty. Ten po przeanalizowaniu wyników, może zlecić modyfikację przyjmowanych leków a w przypadku stosowania insuliny zmianę jej rodzaju lub liczby jednostek. Czasem konieczne jest także przesunięcie ostatniej dawki na nieco późniejszą godzinę. Jest o co walczyć, bo powtarzająca się często i trwająca kilka porannych godzin hiperglikemia (czyli nadmierny wzrost cukru) powoduje większe ryzyko powikłań cukrzycowych.

Efekt brzasku – diagnostyka, nocne pomiary

Gdy zauważysz, że po obudzeniu masz zbyt wysoki poziom cukru we krwi, sprawdź, co dzieje się z nim w nocy. Ma to znaczenie dla diabetologa, gdyż ułatwi mu ewentualną korektę twojej diety lub dawkowania leków.

Godziny pomiarów, które są zalecane w takiej sytuacji to: północ, a potem 3.00, 4.00 i 5.00 i zaraz po wstaniu z łóżka (przed śniadaniem).

Zapisz wyniki i pokaż je lekarzowi przy najbliższej wizycie. 110 mg/dl to dopuszczalny poziom glikemii porannej u osób chorych na cukrzycę. Jest on nieco wyższy, niż u ludzi zdrowych – dla których norma poziomu cukru na czczo wynosi 70-99 mg/dl. Aby można było uznać, że badanie wykonywane jest na czczo, od ostatniego posiłku musi upłynąć minimum 12 godzin.

Jak pozbyć się efektu brzasku?

Pierwszym krokiem w opanowaniu efektu brzasku jest rzetelna kontrola glikemii. Może też pomóc:

• więcej aktywności fizycznej wieczorem
• zwiększenie stosunku białek do węglowodanów w wieczornym posiłku
• większa dawka leków przeciwcukrzycowych przyjmowanych wieczorem
• zmiana insuliny długodziałającej (NPH) na analog insuliny np. glargine