Zespół jelita drażliwego: co jeść, a czego unikać? Dieta, zioła, jadłospis

Podstawą leczenia i życia z zespołem jelita drażliwego jest odpowiedni sposób odżywiania. Ograniczenia żywieniowe tej chorobie są dosyć duże, bo obowiązuje lekkostrawna dieta. Można jeść chude produkty oraz warzywa i owoce, które nie działają drażniąco na jelita. Rozpoczęcie odpowiedniego odżywiania to pierwszy krok, jaki powinnaś wykonać po potwierdzeniu diagnozy, a nawet jeszcze wcześniej - gdy zauważysz u siebie pierwsze objawy wskazujące na zespół jelita drażliwego. 

Zwykle zespół jelita drażliwego (z angielskiego IBS) jest diagnozowany w oparciu o rozmowę (wywiad) z pacjentem. Od tego, jak będzie szczegółowa, zależy trafność diagnozy. Dlatego jeśli rozpoznanie zostało postawione niedawno, powinniśmy upewnić się, czy nieświadomie nie wprowadziłyśmy lekarza w błąd. Może to, co nam dolega, to np. przedłużające się kłopoty trawienne.

Kiedy powinnaś zmienić dietę? Objawy zespołu jelita drażliwego

Jeśli zauważysz u siebie pierwsze objawy zespołu jelita drażliwego, w pierwszej kolejności powinnaś zmienić dietę. Jakie symptomy powinny być dla Ciebie sygnałem do zmiany?

Zwykle zapominamy o tym, że chore jelita to nie tylko dolegliwości trawienne (wzdęcie, zatwardzenie, luźny stolec), ale też ciągła chandra, nawracający katar, zmęczenie, bezsenność czy nadmierna potliwość. Często dopiero silny nawracający ból brzucha połączony z nieprawidłowymi wypróżnieniami skłaniają nas do wizyty u lekarza.

Przyczyny takie stanu zdrowia mogą być różne. O IBS mówimy natomiast, gdy poniższe objawy trwają co najmniej 12 tygodni. Powinniśmy też zauważyć jedną z 2 prawidłowości: ból i inne symptomy pojawiają się wraz ze zmianą konsystencji stolca i łagodnieją po skorzystaniu z toalety.

Objawy zespołu jelita drażliwego:

• Mamy częste zatwardzenie lub rozwolnienie (mogą występować naprzemiennie).
• Wypróżnienia nie są nietypowe, ale występują wielokrotnie w ciągu dnia. „Potrzeba” nasila się po posiłku.
• Mamy śluz w stolcu (chodzi o sporą ilość, śladowa nie jest objawem choroby).
• Potrzeba skorzystania z toalety pojawia się rano, gdy tylko wstaniemy z łóżka.
• Silne bóle w podbrzuszu – przypominają kolkę i mogą się nasilać, gdy coś zjemy.
• Mamy gazy, wzdęcia (po zjedzeniu czegokolwiek), przelewanie w brzuchu.
• Do powyższych objawów mogą dochodzić zgaga i nudności.

Niewiele z nas wie, że zespół jelita nadwrażliwego może być efektem zatrucia (zakażenia bakteryjnego), które przeszłyśmy... parę lat temu. Nie kojarzymy obecnej choroby jelit z niedyspozycją żołądkową, która miała miejsce dawno temu. Dlatego czasem tak trudno jest ustalić dokładną przyczynę przewlekłej choroby jelit.

Diagnostyka zespołu jelita drażliwego. Jakie badania należy wykonać?

Podstawowym badaniem, które może potwierdzić zespół jelita drażliwego, jest USG jamy brzusznej (później może być konieczność zrobienia TK lub MRI brzucha). Potrzebna jest też morfologia z rozmazem, TSH, CRP, glukoza, amylaza, lipaza, poziom wapnia i markery CEA, Ca 19-9. Powinnyśmy też dostać skierowanie na badanie parazytologiczne stolca (na pasożyty), na krew utajoną w stolcu i posiew bakteryjny (wyklucza salmonellę).

Lekarz POZ powinien nam też dać skierowanie do:

• Alergologa, by mógł zrobić badania w kierunku nadwrażliwości pokarmowej (np. celiakii). Może ona nasilać objawy. Wówczas pomóc może dieta eliminacyjna (na początku wyklucza się artykuły, które szkodzą), a potem rotacyjna (po zjedzeniu np. sera robimy 3 dni przerwy, czwartego dnia znów jemy, ale tylko przez 1 dzień, a potem znów 3 dni przerwy).
• Gastrologa – skieruje nas na kolonoskopię, zanim wypisze leki. Mogą to być leki na zaparcia (tzw. osmotyczne) lub... antydepresanty (usprawniają pracę jelit).

Niezależnie od badań warto łykać probiotyki. Wg naukowców z American College of Gastroeneterology szczególnie cenne są te, które w składzie mają szczep Lactobacillus plantarum DSM 9843 (inaczej: L. Plantarum 299v – pytaj farmaceuty).

Zespół jelita drażliwego a układ sercowo-naczyniowy

Zdaniem nowojorskich naukowców z Centrum Diagnostyki Obrazowej i Instytutu Sloana Ketteringa nieprawidłowy skład flory bakteryjnej może powodować, że w razie udaru organizm ma dużo mniejsze zdolności przeciwdziałania uszkodzeniom mózgu. W naprawianiu szkód biorą bowiem udział limfocyty T regulatorowe, na których prawidłowe funkcjonowanie ma wpływ flora bakteryjna w jelitach. Dlatego w przypadku udaru powinnaś być traktowana jak pacjent z grupy ryzyka (np. chorujący na cukrzycę, otyłość).

Dlatego tak ważne jest też, aby stosować dietę i przestrzegać zaleceń lekarza (pomogą zachować jelita w dobrej kondycji). A także kontrolować ciśnienie – jego wzrost to zwykle dowód na początki choroby układu krążenia.

Zdrowe nawyki przy zespole jelita drażliwego

Unikaj tego, czego jelita bardzo nie lubią. Czyli częstego stosowania: antybiotyków, inhibitorów pompy protonowej (leków z końcówką -prazol), leków przeczyszczających, sterydowych, niesteroidowych leków przeciwzapalnych, długiego pozostawania w bezruchu, mocnej kawy i herbaty.

Znajdź sposób na stres (czytanie, spacery, robienie na drutach) – codziennie poświęć 30-40 min na to, co cię odpręża i sprawia radość. Ogranicz do minimum kontakty z ludźmi, których nie lubisz.

Uwaga! Jelitom szkodzi też lekceważenie alergii, nietolerancji pokarmowej i infekcji pasożytniczych. Nieleczone bywają przyczyną przewlekłych stanów zapalnych (które organizm codziennie próbuje łagodzić, przez co brakuje mu „zasobów” do walki z poważnymi chorobami). Pomóc może m.in. dieta eliminacyjna.

Zespół jelita drażliwego - zasady diety

Zadbaj o lekkostrawną i urozmaiconą dietę. Przy tej chorobie odpowiednie odżywianie jest niezbędne. Dietę stosujemy przez przynajmniej 5 tygodni (to zależy od naszego samopoczucia i wyników badań). Co jeszcze jest ważne?

• Posiłki (głównie ciepłe!) jemy małe i 5 razy dziennie, a owoce i warzywa bez pestek i skórki.
• Dokładnie przeżuwaj jedzenie: każdy kęs żuj przynajmniej 20-30 razy. Pamiętaj: twój żołądek, wątroba czy jelita nie mają zębów!
• Staraj się też nie łączyć mięsa z ziemniakami, ryżem czy makaronem (możesz je jeść z surówkami i sałatkami).
• Stosuj probiotyki. Choć nie wiadomo, co jest przyczyną choroby, podejrzewa się, że mogą się do niej przyczyniać zaburzenia mikroflory jelitowej. Warto wypróbować kilka różnych preparatów ziołowych.
• Pij wodę, najlepiej ciepłą (ok. 2,3 l dziennie).

Co jeść, a czego unikać przy zespole jelita drażliwego?

Najważniejsze, aby odstawić cukier (to pożywka dla chorobotwórczych drobnoustrojów), napoje gazowane i kawę (drażnią jelita). Trzeba też ograniczyć błonnik (może nasilać stany zapalne śluzówki).

Produkty zalecane przy zespole jelita drażliwego

• chude: mięso, ryby i nabiał
• masło i oliwa
• owoce: banany, jabłka, morele
• warzywa: gotowana marchew i szpinak, sałatę, pomidor
• zioła: koperek, bazylia, rozmaryn
• drobne kasze (jaglana, quinoa).

Produkty niewskazane w diecie przy zespole jelita drażliwego

• grube kasze
• produkty pełnoziarniste
• tłuste mięso
• produkty smażone
• warzywa: ogórki, kapusta, kalafior, cebula, rzodkiewka
• grzyby 
• owoce: gruszki, czereśnie, winogrona, figi 
• orzechy,
• migdały,
• sezam,
• słonecznik,
• pestki dyni 
• ostre przyprawy
• żywność przetworzona
• alkohol

Zioła przy zespole jelita drażliwego

Przy zespole jelita drażliwego pomocne będą beż ziołowe kuracje. Szczególnie pozytywnie na pracę jelit i układu trawiennego wpłynie kora kruszyny, kwiat akacji i tymianek, który warto też dodawać do potraw przy tej chorobie.  Herbatki na wzdęcie i zatwardzenie pobudzają spowolnioną przemianę materii (usprawniają m.in. perystaltykę jelit). Herbatka z akacji złagodzi „przy okazji” problemy z żołądkiem (m.in. wrzody).

Herbata z kory kruszyny na wzdęcia i zatwardzenie

Zmieszaj po 3 łyżki kory kruszyny (50 g/3,20 zł) i liści jeżyny (50 g/3,65 zł), po łyżce rumianku, mięty, kwiatów lipy i kozłka lekarskiego (100 g/8,50-14 zł). Łyżkę mieszanki zalej szklanką gorącej wody. Przykryj, po 10 min przecedź. Pij co 2 dzień rano i wieczorem.

Uwaga: tej kuracji nie można stosować dłużej niż 14 dni. 

Herbata z kwiatu akacji na wzdęcia i bóle brzucha

2 łyżki kwiatów akcji (50 g/5,50 zł) zalej 1/2 l gorącej wody, przykryj i odstaw na 10-15 min. Przecedź, pij rano i wieczorem po 1 szklance przez 7 dni (przechowuj w lodówce).

Napar z tymianku na biegunkę

Jest bardzo pomocny w przypadku przedłużającej się biegunki, bo pomaga walczyć z drobnoustrojami, które przyczyniają się do dolegliwości. Tymol, olejek eteryczny zawarty w tymianku, działa bakteriobójczo, a flawonoidy – grzybobójczo. Co ważne: tymianek ma też minerały i witaminy (C i z grupy B), które organizm traci podczas biegunki.

Składniki:

• 2 łyżeczki suszonego tymianku (30 g/7 zł)
• 1 szklanka gorącej wody

Jak zrobić i stosować?

Zioła zalej wrzątkiem, odstaw na 10-15 min i przecedź. Pij 1-2 szklanki dziennie przez 5-7 dni.

Dieta przy zespole jelita drażliwego: przykładowy jadłospis na 3 dni

Poniżej przykładowe menu na 3 dni. By uzyskać dłuższe, możesz je parę razy powtórzyć lub łączyć propozycje „na krzyż”.

Dzień 1

I śniadanie

Najlepiej na ciepło! Pierwszy posiłek po nocy ma za zadanie rozgrzać jelita.

Jajko na miękko, warzywa na parze, herbata ziołowa

II śniadanie

Powinno być niedrażniące jelit. Zrezygnujmy z kanapek. Nawet jeśli nie mamy celiakii, zawarty w pieczywie gluten może działać drażniąco na uszkodzoną błonę śluzową jelit.

Sałatka wielowarzywna z piersią kurczaka, ziołami i oliwą

Obiad

Koniecznie bez smażenia. Najzdrowiej jest piec w piekarniku lub kombiwarze albo gotować – tradycyjnie lub na parze.

Porcja ryby (ok. 150 g) upieczonej w folii, ziemniaki z wody, gotowana marchewka

Podwieczorek

Powinien być porcją witamin. Wybierz któryś z owoców z listy produktów dozwolonych.

Wafle ryżowe z niskosłodzonym dżemem owocowym.

Kolacja

Nieobciążająca jelit na noc. Kolacja powinna być lekka, pożywna i koniecznie na ciepło.

Zupa krem z dyni albo ze świeżych pomidorów

Dzień 2

I Śniadanie

Kasza jaglana z utartym jabłkiem, herbata owocowa

II Śniadanie

Twarożek ze szczypiorkiem, natką pietruszki i solą himalajską

Obiad

Gotowane pulpety drobiowe w sosie koperkowym, kasza jaglana, sałatka z buraczków

Podwieczorek

Pieczone jabłko ze szczyptą cynamonu

Kolacja

Bigos z cukinii z dodatkiem kminu rzymskiego

Dzień 3

I Śniadanie

Amarantus z gotowanymi warzywami, herbata ziołowa

II Śniadanie

Jogurt naturalny z odrobiną domowych konfitur

Obiad

Kasza bulgur z gulaszem z wołowiny, porcja warzyw przygotowanych na parze

Podwieczorek

Koktajl z bananów z dodatkiem mleka roślinnego

Kolacja

Porcja włoszczyzny (ale bez pora) duszonych na oliwie z tymiankiem lub bazylią

Domowe sposoby na skurcze i bóle brzucha przy zespole jelita drażliwego

Skurcze brzucha to jeden z typowych symptomów choroby. Jak sobie z nimi poradzić? By nie nadużywać leków lub gdy ich zabraknie, wypróbuj olejek z kopru włoskiego (11 zł/10 ml). Łagodzi on kolkę i zwalcza infekcje grzybicze przewodu pokarmowego (zaburzenia mikroflory jelitowej to jedna z przyczyn choroby). Pomoże Ci też ćwiczenia i masaż. 

• Inhalacje. 3-4 krople olejku wlej do miski z 1/2 l gorącej wody. Wdychaj przez 5 min, gdy masz skurcze i po cięższym posiłku.
• Masaż. Stojąc, połóż dłoń na pępku. Lekko naciskając przez 3-4 min, zataczaj nią kręgi zgodnie z ruchem wskazówek zegara (zacznij od małych kółek, potem rób coraz większe). Oddychaj tym czasie głęboko.
• Ćwiczenie. Połóż się na brzuchu, dłonie oprzyj po bokach na wysokości klatki. Powoli wyprostuj ręce w łokciach. Wytrzymaj 5-6 głębokich oddechów. Powoli się połóż. Powtórz ćwiczenie 2-3 razy.