Zespół jelita drażliwego – jak złagodzić dolegliwości dzięki diecie FODMAP

Pełna nazwa tej choroby to zespół drażliwych jelit lub drażliwego jelita. Niektórzy lekarze używają liczby mnogiej, inni pojedynczej. Czasem stosuje się także określenie: nerwica żołądka, bo część chorych skarży się nie tylko na bóle w dole brzucha, ale również w nadbrzuszu.

Co powoduje zespół jelita drażliwego?

• Przypuszcza się, że główną przyczyną dolegliwości jest stres i życie w ciągłym pośpiechu. Zaobserwowano bowiem, że gdy chorzy wyjeżdżają na kilka tygodni na urlop, wysypiają się, relaksują, wtedy czują się świetnie. Ale kiedy wracają do poprzedniego trybu życia, znów zaczynają cierpieć.
• Inną przyczyną mogą być zbyt obfite, ciężkostrawne posiłki.

Objawy podrażnienia jelit

Najbardziej dokuczliwymi objawami zespołu jelita drażliwego są:

• kurczowe bóle jelit
• biegunki lub zaparcia (czasem na zmianę)
• wzdęcia
• nadmierne wytwarzanie gazów

W przewodzie pokarmowym nie ma jednak żadnych chorobowych zmian, które dałoby się wykryć w badaniu radiologicznym czy endoskopowym. Krótko mówiąc, chory niby jest zdrowy, a cierpi.

Co ma wspólnego laktoza z zespołem jelita drażliwego?

Ponieważ zespół drażliwych jelit daje takie same objawy, jak nietolerancja laktozy, to zmiany w diecie warto zacząć od wykluczenia produktów zawierających ten składnik, czyli tzw. cukier mleczny. Oto zasady diety wykluczającej laktozę:

• Przez 3–4 tygodnie nie jedzmy żadnych potraw zawierających mleko.
• Nie dodawajmy go również do kawy.
• Możemy za to jeść niewielkie porcje białego sera, pić jogurt i kefir, tzw. mleko sojowe czy owsiane. W nich nie ma laktozy.

Jeśli bóle i wszelkie inne dolegliwości ustąpią, to znaczy, że winowajcą jest właśnie cukier mleczny. Kontynuujmy dietę bez słodkiego mleka. Jeżeli nie ustąpią, trzeba wprowadzić w jadłospisie inne zmiany, bez jego wykluczania.

Co dobrze wpływa na pracę jelit? 

• Zacznijmy jadać 4–5 razy dziennie. Niech to będą niewielkie porcje, aby nie obciążały żołądka. Obfite posiłki powodują, że do żołądka i jelit trafia jednorazowo za dużo jedzenia. Pokarm szybko przesuwa się do jelita grubego, tam dochodzi do fermentacji, powstają gazy, a my odczuwamy ból i wzdęcia.
• Unikajmy potraw smażonych, z zawiesistymi sosami i przygotowanych z tłustych mięs.
• Zrezygnujmy z kiełbas, tłustego żółtego sera, konserw, ostrych przypraw.
• Wybierajmy dania gotowane (na parze i w wodzie) lub pieczone, niezbyt zrumienione.
• Do przyprawiania stosujmy działające jak balsam zioła, np.: majeranek, tymianek, koperek, bazylię.
• W trawieniu pomaga także sok z cytryny i naturalne zakwasy (żurek, kiszone buraki). Dodawajmy je do potraw. Smaczny zakwas z buraków można nawet pić między posiłkami (3–4 łyżki dziennie).
• Z zup szczególnie godne polecenia są: krupnik z drobnej kaszy, chudy żurek z jajkiem i czerwony barszcz.

Jak zwalczać biegunki?

Wtedy tradycyjną lekkostrawną dietę trzeba tak zmodyfikować, aby głównymi składnikami w całodziennym jadłospisie były produkty zapierające. Takimi są: dobrze rozgotowany ryż

• ziemniaki
• czerstwe jasne pieczywo
• długo gotowana marchew
• banany
• jabłka
• dynia

Ryż, ziemniaki i pieczywo dostarczają energii w postaci węglowodanów, a nieliczne warzywa i owoce niezbędnych witamin oraz minerałów, w tym potasu, który tracimy, jeśli biegunka trwa dłużej niż jeden dzień.

Dietę można wzbogacić o niewielką porcję chudej szynki, gotowanego drobiu, jogurtu, kefiru. Unikajmy tłuszczu. Zazwyczaj najlepiej tolerowanym jest masło.

Sposoby na zaparcia

• Jeśli „poirytowane” jelito (po angielsku ta choroba nazywa się irritable bowel syndrome) powoduje zaparcia, wtedy trzeba zwiększyć w codziennej diecie ilość błonnika. Najłatwiej to zrobić, zamieniając jasne pieczywo na razowe i graham. Częściej także sięgajmy po grube kasze i warzywa. Może się okazać, że surowe warzywa wzdymają i wywołują gazy. Wtedy jedzmy tylko gotowane.
• Chociaż dobrym źrodłem błonnika są otręby, to osobom cierpiącym na jelito drażliwe doradzamy ostrożne ich stosowanie. Zawierają one bowiem głównie błonnik nierozpuszczalny, który czasem prowadzi do bolesnych wzdęć. Na początku dodawajmy tylko niewielką ich ilość (łyżeczkę) do jednego posiłku dziennie. Potem stopniowo możemy jeść więcej. Aby zmniejszyć dolegliwości, warto otręby kilka godzin przed jedzeniem zaparzyć wrzątkiem i zostawić, aby się moczyły.

Przy wzdęciach unikajmy również warzyw strączkowych:

• kapusty
• czosnku
• cebuli
• pora
• papryki

Zioła wspomagają działanie lekkostrawnej diety

Nie zastąpią diety lekkostrawnej, zapobiegającej zaparciom, biegunkom lub wzdęciom, ale mogą wspomóc jej działanie.

Sięgajmy po świeże zioła:

• koperek
• tymianek

Pijmy napary z:

• szyszek chmielu
• melisy

Skuteczne bywają też preparaty medyczne (Iberogast, Colilen), zawierające otrzymane z roślin molekuły, które chronią błonę śluzową jelita przed podrażnieniem.

Wyeliminuj łatwo fermentujące węglowodany – wypróbuj dietę FODMAP

Polega ona na jedzeniu tylko produktów ubogich w substancje fermentujące w jelitach.

Twórcy tej diety uważają, że zespół jelita drażliwego nasilają łatwo fermentujące węglowodany: fruktoza, laktoza i słodziki, np.: sorbitol, mannitol, ksylitol. Radzą wyeliminować wszystko, co w nie obfituje, np.: pszenne pieczywo, cebulę, kapustę, fasolę, słodycze. Nie jedzmy też produktów ze słodzikami i syropami glukozowo-fruktozowymi.

Przez 6–8 tygodni jedzmy:

• marchew
• seler
• dynię
• kabaczki
• bakłażany
• pomidory
• ogórki
• kapustę pekińską
• banany
• kiwi
• cytrusy
• winogrona
• jagody

Porcję warzyw i owoców uzupełniajmy:

• produktami z orkiszu i owsa
• chudym mięsem
• jajkami
• orzechami (z wyjątkiem nerkowców i pistacji)

Po mniej więcej dwóch miesiącach możemy stopniowo rozszerzać dietę.