Darowizna, umowa dożywocie czy testament? Jak najlepiej przekazać dorobek życia bliskim

Nie chcesz, by po twojej śmierci, kłócili się o to, co po tobie zostało? Możesz już za życia zdecydować, co stanie się z twoim majątkiem, gdy ciebie zabraknie. Służą temu odpowiednie umowy – darowizna, umowa dożywocie czy testament. Może nie uchroni to członków rodziny przed ewentualnymi pretensjami, ale przynajmniej jednoznacznie rozstrzygnie, co komu ma przypaść.

Czym jest darowizna i na czym polega?

Majątek lub jego część możesz przekazać umową darowizny. Jeśli jest to nieruchomość (mieszkanie, dom, działka), musisz to zrobić w kancelarii notarialnej. W przypadku innych rzeczy wystarczy zwykła pisemna umowa. Należy ją sporządzić w dwóch identycznych egzemplarzach, z których jeden zostanie u darczyńcy, a drugi otrzyma obdarowany.

Darowizna jest nieodpłatną formą przekazania majątku, nie można niczego żądać w zamian. Wolno co prawda w umowie zawrzeć polecenie, by obdarowany coś zrobił (np. zaopiekował się kimś), ale ten może uwolnić się od tego obowiązku np. oddając darowiznę.

Jeśli przekażesz majątek wybranej osobie, w przyszłości twoi spadkobiercy będą mieli prawo domagać się od niej zachowku, chyba że skłonisz ich, by zrzekli się dziedziczenia (taką umowę spisuje się tylko za życia spadkodawcy).

Co powinno się znaleźć w umowie darowizny?

W umowie darowizny powinny się znaleźć dane darczyńcy i obdarowanego (imię, nazwisko, adres, PESEL, nr dowodu) a także szczegółowy opis przedmiot darowizny i jego wartość. Należy w niej też umieścić zapis, że darczyńca przekazuje obdarowanemu dany przedmiot a obdarowany go przyjmuje. Jeśli strony są spokrewnione, warto to zaznaczyć, np. „darczyńca oświadcza, że jest matką obdarowanej i jest to jej pierwsza darowizna na rzecz córki. To ważne, bo darowiznę trzeba zgłosić do urzędu skarbowego.

Czy można odwołać darowiznę?

Odwołanie darowizny jest możliwe tylko w określonych przypadkach. Gdy została już wykonana, możesz wycofać się ze swojej decyzji tylko, jeśli obdarowany zachował się wobec ciebie rażąco niewdzięcznie (oceni to sąd). Gdy jednak mu przebaczysz, odwołanie darowizny nie będzie możliwe. Jeżeli jeszcze nie przekazałaś daru, masz prawo tego nie zrobić, o ile twój stan majątkowy bardzo się pogorszył. Jeśli zamierzasz cofnąć darowiznę, musisz poinformować o tym obdarowanego na piśmie.

Gdy podarowałaś nieruchomość, niezbędne będzie ponadto zawarcie umowy o powrotne przeniesienie prawa własności nieruchomości (koniecznie w formie aktu notarialnego). Jeżeli obdarowany nie chce zwrócić daru, będziesz musiała dochodzić swoich praw na drodze sądowej.

Po śmierci darczyńcy uprawnienie do odwołania darowizny przysługuje jego spadkobiercom w ciągu roku od dnia, w którym dowiedzieli się o rażącej niewdzięczności obdarowanego wobec darczyńcy.

Jak uniknąć podatku od darowizny?

Zasadniczo od darowizny (spadku) należy zapłacić podatek. Może go jednak uniknąć najbliższa rodzina darczyńcy (lub spadkodawcy): małżonek, rodzice, dziadkowie, dzieci, wnuki, pasierb, ojczym, macocha i rodzeństwo.

Jeśli chcą skorzystać z ulgi podatkowej, muszą powiadomić o darowiźnie (spadku) urząd skarbowy w ciągu 6 miesięcy od zawarcia umowy darowizny lub uprawomocnienia się orzeczenia o nabyciu spadku (uzyskania aktu poświadczenia dziedziczenia).

W przypadku darowizny pieniężnej, aby skorzystać z ulgi ma być ona dokonana przelewem bankowym lub przekazem pocztowym. Bliski nie musi składać zeznania, jeśli wartość darowizny otrzymanej w ciągu 5 lat od jednej osoby nie przekroczyła kwoty wolnej od podatku (9637 zł).

Na czym polega umowa o dożywocie?

Umowa o dożywocie polega na przekazaniu mieszkania lub domu w zamian za opiekę. Nabywcą może być ktoś z rodziny, ale także osoba obca.

Co powinno się znaleźć w umowie dożywocia?

Umowę dożywocia należy sporządzić w formie aktu notarialnego. Trzeba w niej zapisać to, na czym najbardziej ci zależy, tzn. że nabywca musi przyjąć cię jako domownika do swojego gospodarstwa, zapewnić pomoc i opiekę w chorobie a także wyprawić ci pogrzeb na swój koszt. Warto ustalić szczegółowe i szerokie obowiązki nabywcy, by uniknąć późniejszych nieporozumień.

Kiedy przysługuje renta dożywotnia?

Jeśli nabywca nie wypełnia należycie warunków umowy, istnieje możliwość zamiany dotychczasowych zobowiązań na jedno – rentę dożywotnią, której wartość odpowiada dotychczasowym zobowiązaniom. Taką sprawę trzeba przeprowadzić przed sądem.

Rentę można dostać nie tylko wtedy, gdy między stronami dojdzie do konfliktu. Gdy opiekun sprzeda nieruchomość można domagać się renty od nowego nabywcy.

Czy umowę dożywocia można rozwiązać?

Rozwiązanie umowy dożywocia (tylko na drodze sądowej) jest możliwe, ale bardzo trudne. Zazwyczaj ma miejsce, gdy nabywca przejawia agresję lub ewidentnie złą wolę wobec podopiecznego Twoi spadkobiercy nie będą mogli żądać zachowku od osoby, której przekazałaś nieruchomości. Umowa dożywocia, w przeciwieństwie do umowy darowizny, nie jest umową nieodpłatną – właściciel nieruchomości otrzymał ją bowiem w zamian za twoje dożywotnie utrzymanie.

Jak sporządzić testament?

W testamencie możesz rozdysponować swój majątek tak, jak chcesz. Przy czym, co istotne, zawsze możesz testament zmienić.

Testament własnoręczny i notarialny

Testament można napisać osobiście (pismem ręcznym, z datą i podpisem), ale najlepiej sporządzić go u notariusza. Jeśli mieszkasz za granicą lub masz tam majątek, trzeba będzie zdecydować, według prawa którego kraju ma być realizowany.

Zapis windykacyjny w testamencie - co to jest i jak go wykonać?

Spisując ostatnią wolę, możesz przekazać spadkobiercy majątek w sposób ogólny. Co innego, gdy w dokumencie umieścisz zapis windykacyjny. Ten pozwala ci przekazać konkretny składnik twojego majątku określonej osobie. Z chwilą otwarcia spadku (twojej śmierci), staje się ona właścicielem majątku, który został jej w ten sposób zapisany. W praktyce jednak, aby wykazać swoje prawo do przedmiotu objętego zapisem windykacyjnym, konieczne jest przeprowadzenie postępowania spadkowego i uzyskanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia przed notariuszem.

Aby umieścić w testamencie zapis windykacyjny, musisz pójść do kancelarii notarialnej – wymaga on bowiem formy aktu notarialnego. W ten sposób możesz przekazać przyszłemu spadkobiercy rzeczy oznaczone co do tożsamości, np. nieruchomość, samochód, firma. Nigdy jednak pieniądze.

Jeśli sporządzając testament, pominiesz w nim wszystkich lub niektórych członków najbliższej rodziny, będą oni mogli domagać się od spadkobiercy testamentowego zachowku.