Arnika – likwiduje siniaki, łagodzi obrzęki i ból. Jak ją stosować?

Spis treści:

• Co to jest arnika i na co się ją stosuje?
• Gdzie występuje arnika? Czy można ją zbierać czy jest pod ochroną?
• Arnika górska czy łąkowa?
• Co zawiera arnika górska?
• Właściwości lecznicze arniki
• Działanie arniki
• Maść, żel, granulki homeopatyczne – preparaty z arniki
• Zastosowanie arniki
• Na stłuczenia, siniaki i krwiaki
• Na ból i obrzęk stawów
• Na regenerację mięśni po wysiłku
• Na afty i zapalenie dziąseł
• Po zabiegach medycyny estetycznej
• Zażywanie arniki przed operacją
• Arnika w kosmetyce
• Jak zrobić nalewkę z arniki do wcierania i okładów?
• Przeciwwskazania, przedawkowanie i skutki uboczne arniki

Co to jest arnika i na co się ją stosuje?

Arnika to niewielki kwiat znany też jako kupalnik, wilcze ziele czy pięciornik górski. Prozdrowotne właściwości arniki górskiej (Arnica montana) były znane już w XII wieku. Po raz pierwszy o niej jako roślinie leczniczej wspomniała św. Hildegarda. Największą jednak popularność arnika zyskała w wieku XVIII. Preparaty lecznicze z tej rośliny stosowane były wtedy przeciwko wielu schorzeniom.

Arnika stanowiła niegdyś jeden z leków na bóle różnego pochodzenia. Okłady z tego ziela stosowano:

• po urazach (stłuczenia, siniaki, krwiaki),
• na bóle zwyrodnieniowe,
• na bóle reumatyczne,
• na ból kręgosłupa.

Okłady z arniki wykorzystywano także do dezynfekcji wokół ran i innych uszkodzeń skóry, bo ma ona właściwości bakterio- i grzybobójcze, przyspiesza gojenie ran, owrzodzeń i czyraków oraz regenerację skóry. Zmniejsza obrzęki, krwawe podskórne wybroczyny i uszczelnia naczynia krwionośne, dlatego właśnie jest więc w przypadku skręceń, stłuczeń, zwichnięć, siniaków.

Gdzie występuje arnika? Czy można ją zbierać czy jest pod ochroną?

Arnika górska (Arnica montana) rośnie na terenach górskich, zazwyczaj na znacznych wysokościach, najczęściej w krajach Europy południowej, można spotkać ją także w polskich Sudetach, Bieszczadach czy Górach Świętokrzyskich.

Arnika ma żółtopomarańczowe kwiaty, które są podstawowym surowcem zielarskim uzyskiwanym z tej rośliny. W Polsce jest rośliną pod całkowitą ochroną, nie wolno więc jej zrywać.

Arnika górska czy łąkowa?

Arnika jest pod ścisłą ochroną, więc surowiec do wyrobów farmaceutycznych i kosmetycznych pochodzi z kontrolowanych upraw. Arnika górska (Arnica montana) rośnie tylko na wys. powyżej 800 m n.p.m. Można ją zbierać wyłącznie ręcznie i tylko pomiędzy 1 czerwca a 20 lipca. Ma ona znacznie więcej cennych substancji czynnych niż jej kuzynka arnika łąkowa (Arnica chamissonis), która pochodzi z Ameryki Północnej i ma podłużne, jasnozielone liście oraz żółto-złote, ozdobne kwiaty.

Co zawiera arnika górska?

Bogactwo zastosowań arnika zawdzięcza licznym i wyjątkowym składnikom aktywnym. Na dodatek stężenie tych związków jest bardzo wysokie. Do najważniejszych należą:

Flawonoidy

Przez długi czas uważano, że z farmakologicznego punktu widzenia najważniejsze są właśnie flawonoidy. Dzięki tym związkom kwiaty mają tak intensywną, żółtą barwę. Flawonoidy mają właściwości antyoksydacyjne – likwidują wolne rodniki, spowalniając procesy starzenia się. Z ich możliwości korzysta kosmetologia. Ze względu na bogactwo flawonoidów preparaty z arniki poprawiają krążenie i rozluźniają mięśnie.

Laktony seskwiterpenowe

Najnowsze badania potwierdzają, że o wyjątkowych właściwościach arniki decyduje ta właśnie grupa substancji, czyli laktony seskwiterpenowe. Posiadają one (zwłaszcza jedna z grupy tych związków, helenalina) silne właściwości przeciwzapalne, antyseptyczne, antybakteryjne i grzybobójcze. Przyspieszają wchłanianie się wybroczyn, wzmacniają ścianki naczyń włosowatych, zapobiegają tworzeniu się skrzepów żylnych.

Helenalina

Helenalina blokuje także aktywność substancji odpowiedzialnych za rozwój stanu zapalnego (wskutek uderzenia, skręcenia). Dodatkowo łagodzi obrzęki i ból. w Olejek eteryczny działa antyseptycznie, czyli niszczy szkodliwe drobnoustroje na zranionej skórze i błonach śluzowych.

Właściwości lecznicze arniki

Arnika należy do rzadko spotykanych w świecie roślin gatunków o bardzo złożonym składzie chemicznym, dlatego od wielu lat jest przedmiotem badań naukowych, które potwierdzają jej niezwykłe walory lecznicze.

Arnika stosowana zewnętrznie działa: 

• przeciwzapalnie, 
• przeciwbólowo (zmniejsza krwiaki, siniaki i obrzęki. Łagodzi bóle mięśni po wysiłku fizycznym i związane ze stłuczeniami, a także reumatyczne),
• bakteriobójczo – co przyczynia się do szybszego gojenia się i regeneracji uszkodzonych tkanek po urazie, 
• przeciwgrzybiczo – sprawdzi się w leczeniu chorób jamy ustnej, np. zapaleń czy aft,
• zapobiega powstawaniu zakrzepów żylnych, 
• usprawnia krążenie żylne i poprawia kondycję naczyń krwionośnych.

Działanie arniki

Choć podstawowy surowiec zielarski to kwiat arniki, to cenne właściwości posiadają wszystkie części tej rośliny, także liście i łodygi. Wszystkiego w niej dużo, i to w wysokich stężeniach.

Wśród cennych składników arniki prym wiedzie tzw. helenalina, która wykazuje silne właściwości przeciwzapalne. Działanie helenaliny dodatkowo wzmacniają olejki eteryczne, a zwłaszcza tymol, który ma właściwości odkażające – radzi sobie z wirusami i bakteriami. To właśnie helenalina ma właściwości silnie przeciwzapalne, dzięki którym kuracje arniką stają się tak skuteczne. Arnika ma też mnóstwo flawonoidów, które zwalczają wolne rodniki, a także... nadają kwiatom tę piękną, żółtą barwę

Maść, żel, granulki – preparaty z arniki

Arnikę najczęściej stosuje się zewnętrznie – w postaci maści, żelu, okładu oraz naparu i nalewki. Jedyna forma doustnego zastosowania arniki jest w postaci granulek homeopatycznych. Warto dołączyć ją do zewnętrznie zastosowanego żelu czy kremu, ponieważ wzmacnia i przyspiesza efekt terapii.

Maść z arniką sprawdzi się także przy lekkich oparzeniach. Dzięki temu, że ma zdolność pobudzania krążenia, przyspieszy regenerację i gojenie się tkanek skóry. Pomocne są tu także jej właściwości bakteriobójcze i bakteriostatyczne oraz oczywiście przeciwbólowe. Należy jednak pamiętać, że przy otwartych ranach nie jest wskazane sięganie po preparaty z arniką – dotyczy to także urazów

Stosowanie żelu z arniką zmniejszy dyskomfort i pozwoli szybciej wchłonąć się miejscowej opuchliźnie.

Arnika montana w granulkach to jedyna bezpieczna postać leku (ze względu na bardzo wysokie rozcieńczenie substancji czynnych), którą można przyjmować doustnie. Granulki homeopatyczne są bezpieczne dla wszystkich, także dla dzieci i kobiet w ciąży. 

Zanim kupisz żel z arniką, sprawdź, czy do jego produkcji został użyty ekstrakt z arniki górskiej (Arnica montana). Działanie łatwiej dostępnej arniki łąkowej jest nieco słabsze. Wybieraj te środki, u których w składzie znajduje się wyciąg ze świeżych, a nie z suszonych roślin. Przemiany chemiczne, które zachodzą podczas suszenia sprawiają, że część substancji aktywnych ginie.

Zastosowanie arniki

Wyciąg z arniki znajdziemy w żelach i maściach przyspieszających gojenie krwiaków i siniaków. Arnikę wykorzystuje się często w kremach do cer naczynkowych oraz w maściach na żylaki. Preparaty z arniką przynoszą ulgę w chorobach reumatycznych. Wykazano, że ich stosowanie zapobiega nie tylko bólowi, ale też porannej sztywności stawów, przywraca sprawność rąk i znacząco łagodzi stany zapalne kolan.

Kluczowe jest to, że ekstrakty arniki łatwo przenikają przez naskórek do głębiej położonych warstw skóry i tam docierają do naczynek włosowatych powodując ich obkurczenie. Dodatkowo następuje wzmocnienie ścianek naczyń krwionośnych, więc stopniowo pajączki stają się mniej widoczne, a nowe przestają się pojawiać.

Co istotne, pod wpływem dobroczynnych właściwości arniki regulacji ulegają procesy krzepnięcia krwi, co zapobiega powstawaniu zakrzepów żylnych. Na co jeszcze pomagają preparaty z arniki?

Arnika na stłuczenia, siniaki i krwiaki

Im szybciej zastosuje się leki z arniką, tym lepiej! Warto smarować kontuzjowane miejsca żelem z arniki, najlepiej takim, który zawiera wyciąg ze świeżych roślin. Taka kompleksowa kuracja działa przeciwzapalnie i przyspiesza wchłanianie się powstałych zasinień.

Także przyjęcie homeopatycznych granulek Arnica montana w pierwszych godzinach po kontuzji np. stłuczeniu czy skręceniu stawu, znacznie zmniejsza ból i obrzęk, hamuje powstawanie siniaków i krwiaków

Na ból i obrzęk stawów

Wyciąg z arniki wspomaga leczenie stanów zapalnych, w tym także reumatoidalnego zapalenia stawów – RZS). To zasługa wcześniej już wspomnianej helenaliny, która blokuje aktywność substancji odpowiedzialnych za rozwój stanu zapalnego. Preparaty z arniki zmniejszają nie tylko ból, ale także sztywność i obrzęk. W dodatku można je stosować przez dłuższy czas, co w przypadku dolegliwości przewlekłych ma duże znaczenie.

Na regenerację mięśni po wysiłku

Arnika przygotowuje też mięśnie do aktywności. Już na kilka dni przed planowanym dużym wysiłkiem fizycznym (np. wycieczka rowerowe, zwiedzanie zabytków, wyprawa w góry) warto przyjmować granulki Arnica montana. Taką kurację można kontynuować także przez kilka dni po powrocie do domu, bo przyspieszy to regenerację mięśni.

Maść czy żel z arniki zadziała też na zakwasy. Gdy jednak czujemy silny ból mięśni spowodowany nadmierną aktywnością fizyczną, można smarować te miejsca maścią z arniką np. Arnicreme, by szybciej regenerować włókna mięśniowe

Na afty i zapalenie dziąseł

Możesz o tym nie wiedzieć, ale arnika to składnik często wykorzystywany w preparatach stomatologicznych, takich jak płyny do płukania jamy ustnej. Tu znów wykorzystuje się jej właściwości antybakteryjne. Związki czynne z arniki mają właściwości bakteriobójcze i przeciwgrzybicze. Wyciągi z arniki wspomagają walkę z chorobami dziąseł i z aftami. Skutecznym sposobem na pozbycie się tych ostatnich jest płukanie jamy ustnej wywarem z suszu arniki. Rozcieńczona nalewka z kwiatów (Tinctura arnicae) jest doskonałym środkiem do leczenia stanów zapalnych jamy ustnej, aft i owrzodzeń dziąseł. Podobnie działa też płukanie ust naparem z kwiatów.

Płukanka do ust z arniki

W przypadkach stanów zapalnych jamy ustnej, aft i owrzodzeń dziąseł, można płukać usta naparem z kwiatów arniki górskiej. Łyżkę suszu z arniki zalej szklanką wrzątku i parz przez 20 minut. Ostudzonym płynem, po odcedzeniu, płucz usta 2-3 razy dziennie.

Po zabiegach medycyny estetycznej

Preparaty z arniki świetnie sprawdzają się także po zabiegach medycyny estetycznej. Po zabiegu powiększania ust wargi mogą być nieco spuchnięte, a w miejscach, gdzie wstrzykiwany jest np. kwas hialuronowy mogą pojawić się drobne zasinienia lub ciemne siniaki. W razie pojawienia się zasinień pomoże maści lub żel z arniką, która przyspiesza gojenie.

Zażywanie arniki przed operacją

Arnika chroni naczynia krwionośne i zmniejsza krwawienie. Dlatego osoby, które mają zaplanowany zabieg chirurgiczny (w szpitalu lub gabinecie dentystycznym), w ramach przygotowań do niego mogą już na 1-2 dni przed zabiegiem przyjmować lek homeopatyczny Arnica montana w granulkach.

Arnika doskonale przyspiesza gojenie się tkanek i uszczelnia naczynia, dlatego granulki można stosować jeszcze przez kilka dni po operacji, dopóki nie miną spowodowane przez interwencję chirurgiczną objawy, takie jak ból czy obrzęk.

Arnika w kosmetyce

Arnikę ceni też przemysł kosmetyczny. Kremy, żele, toniki, balsamy zawierają wyciąg z arniki. Substancje czynne w nim zawarte dobrze przenikają przez naskórek i docierają do głębiej położonych warstw skóry właściwej. Kosmetyki te polecane są do pielęgnacji skóry z kruchymi, pękającymi naczynkami krwionośnymi, które arnika skutecznie obkurcza i wzmacnia oraz do codziennego dbania o cerę tłustą i trądzikową. 

Substancje zawarte w wyciągach z arniki docierają aż do skóry właściwej. Dzięki temu mogą one wzmacniać ścianki naczyń włosowatych. Arnikowe kremy i balsamy polecane są zatem osobom z cerą naczynkową i skłonnością do rumienia, a także pajączkami na nogach. Przy regularnym stosowaniu zmiany te stają się mniej widoczne, a pojawianie się kolejnych zostaje przyhamowane.

Ekstrakty z arniki łatwo przenikają przez naskórek i docierają do włosowatych naczynek krwionośnych, powodując ich obkurczenie i wzmacniając ich ścianki. Rada: jeśli masz cerę naczynkową, szukaj kosmetyków i maści lub żeli z arniką. Dzięki nim pajączki staną się mniej widoczne, a nowe przestaną się pojawiać. Rozjaśnią też sińce pod oczami.

Jak zrobić nalewkę z arniki do wcierania i okładów?

Już w XII wieku napar z żółtych kwiatów arniki górskiej (Arnica montana) stosowano w przypadku stłuczeń, owrzodzeń czy bólu stawów. Prozdrowotne działanie wyciągów z całej rośliny w pełni potwierdziły współczesne badania naukowe. Okazuje się, że zawiera ona bardzo dużo związków o właściwościach przeciwobrzękowych i przeciwzapalnych, poprawia mikrokrążenie krwi i przyspiesza wchłanianie się siniaków i krwiaków.

Nalewka z arniki do wcierania i okładów

2 łyżki suszonych kwiatów arniki wsyp do słoika i zalej 1/2 litra 70 proc. alkoholu. Zamknij i odstaw do maceracji na 10 dni w słoneczne lub ciepłe miejsce. Potem przecedź płyn. Nalewkę przechowuj w butelce. Stosuj ją tylko zewnętrznie – w postaci okładów na krwiaki, w skręceniach, stłuczeniach, obrzękach, na bolące stawy i mięśnie, po ukąszeniach owadów.

Przeciwwskazania, przedawkowanie i skutki uboczne arniki

Preparaty z arniką nie powinny być stosowane na otwarte lub rozległe rany, a także przy ostrym stanie zapalnym skóry.

Tak jak każdy środek czy preparat leczniczy, arnika może wywoływać skutki uboczne i uczulenia. Szczególnie jeśli zostanie przedawkowana. Skutki uboczne stosowania arniki to miejscowe podrażnienie skóry i gorączka. Przedawkowanie arniki może spowodować reakcję uczuleniową, podrażnienie gardła, wymioty, biegunkę, ból czy zawroty głowy oraz kłopoty z sercem czy omdlenia. Arnika może powodować także zwężenie źrenic.