Twój węch lub smak nie są takie jak wcześniej? Sprawdź, jak je poprawić

Nie ma dokładnych danych, jak pandemia i związana z nią izolacja wpłynęły na naszą psychikę. Badania trwają – to przecież pierwsze takie globalne wydarzenie, które zresztą jeszcze się nie skończyło. Ale już dziś naukowcy porównują ten wpływ do negatywnych skutków, jakie ma na organizm ludzki długotrwały stres i odcięcie od ludzi, jakiego doświadczają np. polarnicy. To tzw. syndrom zimowników, charakteryzujący się „głodem zmysłów”.

Czy stępienie węchu i smaku jest niebezpieczne?

Nie chodzi tylko o to, że gorzej słyszymy albo słabiej czujemy zapachy czy smaki. Stępienie zmysłów ma wiele negatywnych konsekwencji dla całego organizmu. Odczuwamy je na co dzień (np. źle się czujemy bez powodu), choć nie zawsze dostrzegamy ich przyczynę. 

Możemy być nerwowe, drażliwe, mieć trudności z koncentracją lub doświadczać tak „dziwnych” objawów jak dezorientacja w czasie i przestrzeni (nie wiemy, jaki jest dzień, godzina, gubimy się w sklepie itp.). 

Gdy mamy stępione zmysły, odczuwamy życie jako monotonne, mało co nas cieszy, gorzej się odżywiamy itp. To może prowadzić do bezsenności, pogorszenia relacji z ludźmi, a w konsekwencji nawet do depresji. Dzieje się tak, bo doświadczenia zmysłowe pobudzają mózg do pracy. A brak takiej stymulacji powoduje słabnięcie synaps (czyli połączeń między neuronami, które przewodzą informacje) i zanikanie nieużywanych neuronów. Przyspiesza to starzenie się mózgu. 

Ćwiczenia zmysłów wzmacniają te połączenia, co wpływa na regenerację komórek nerwowych. To ważne, zwłaszcza w dojrzałym wieku! 

Proste domowe sposoby na poprawę węchu, smaku, wzroku, słuchu i dotyku

Poniższe ćwiczenia może wykonywać każdy, niezależnie od wieku i kondycji fizycznej. Poprawią zmysły osłabione po koronawirusie lub innej infekcji, izolacji czy długotrwałym stresie. 

Jak odzyskać lub poprawić węch?

• Postaw w kuchni doniczkę z miętą, rozmarynem lub bazylią (dowolnie). Zanim rano zrobisz herbatę lub kawę, rozetrzyj w palcach listki rośliny, żeby poczuć jej zapach.
• Gdy się relaksujesz (czytasz, oglądasz serial, rozwiązujesz krzyżówki), 2-3 razy powąchaj ulubiony olejek do ciasta.
• Na spacerze usiądź na ławce lub zatrzymuj się na kilka minut w miejscach, gdzie poczujesz przyjemny zapach (np. kwiatów, skoszonej trawy). Jeśli aromat przywołuje wspomnienia, postaraj się przywołać z pamięci jak najwięcej szczegółów. 

Jeśli po koronawirusie masz takie powikłania jak parosmia (rzeczy pachną „inaczej”, np. kawa smołą, kwiaty zgnilizną) i fantosmia (czujesz zapachy, których inni nie czują), możesz sobie pomóc treningiem zapachowym. Kup w sklepie zielarskim lub aptece 3-4 olejki eteryczne (10-13 zł/szt.) z roślin, których wygląd znasz, np. pomarańczowy, sosnowy, lawendowy. Wąchaj je kilka razy dziennie, starając się przywołać w myśli obraz danej rośliny. 

UWAGA! Ćwiczenia zapachowe nie tylko wzmacniają ten zmysł, ale także poprawiają nastrój i pomagają się uspokoić.

Jak odzyskać i poprawić smak?

• Pokrój 2-3 surowe warzywa lub owoce. Wymieszaj je i jedz po kawałku z zamkniętymi oczami, starając się rozpoznać smaki. To niełatwe!
• Raz w tygodniu wypróbuj nowy przepis lub ugotuj to, co lubiłaś w dzieciństwie.
• Na spacerze kup lody w nieznanym smaku. Jedząc, pomyśl, czy ten smak kojarzy ci się z jakimś innym.
• Kupuj… wolniej. Na bazarku rób zakupy „w dawnym stylu”: wąchaj, dotykaj, częstuj się i zamień ze sprzedawcą choćby dwa zdania.  

UWAGA! By wzmocnić smak, ćwicz też węch. Obydwa zmysły są ze sobą ściśle powiązane. 

Ćwiczenia na poprawę wzroku

• Przyjrzyj się z bliska roślinie w doniczce lub wazonie. Zwróć uwagę na szczegóły (np. jak zbudowany jest liść). Potem popatrz na nią z odległości metra. Zastanów się, co widzisz inaczej (np. nie dostrzegasz żyłek w liściu).
• Wyjrzyj przez okno i poszukaj wzrokiem drzewa rosnącego jak najdalej. 
• Na tydzień ustaw inaczej przedmioty, po które sięgasz codziennie, np. na półce w łazience, nocnym stoliku.
• Na spacerze poszukaj wzrokiem pięciu rzeczy w określonym kolorze (np. żółtym) albo osób z tym samym elementem garderoby (np. z plecakiem).    

Jak ćwiczyć słuch?

• Czytaj jak najczęściej na głos. Jeśli możesz, wymieniaj się z domownikiem w czytaniu na głos. Poproś, żeby stawał w różnych miejscach. Zamknij oczy i spróbuj określić, skąd dochodzą słowa. Powtarzaj niektóre wyrazy na głos.
• Włączaj radio na przypadkowe programy lub takie, które zwykle cię nie interesują. Posłuchaj choćby 10 minut. 
• Na spacerze 2-3 razy przystań i zamknij oczy. Staraj się wyłapać osobne dźwięki, nazywaj je w myślach i próbuj określać, jak daleko jest ich źródło.
• Posłuchaj piosenki po polsku - w radio, programie rozrywkowym w telewizji lub na kanale Youtube. Postaraj się zrozumieć tekst piosenki (po jej zakończeniu wymień w myślach 5-10 użytych w niej słów) i zidentyfikować poszczególne instrumenty. Następnym razem, słuchając muzyki, co pewien czas zmieniaj jej głośność i spróbuj określić instrumenty. Poruszaj się po pokoju lub całym mieszkaniu, gdy gra muzyka. 

Ćwiczenia na poprawę zmysłu dotyku

• Do pustej kosmetyczki lub torebki włóż 5 drobnych przedmiotów, np. kolczyk, monetę, guzik, spinacz, orzech, kluczyk. Rozpoznawaj je dotykiem, nie patrząc na nie. Z czasem zwiększ liczbę przedmiotów, wymieniaj je. Wyjmując je z zamkniętymi oczami, spróbuj wyszukać im pary (na zasadzie skojarzeń, np. kolczyk i guzik – elementy garderoby).
• Do portmonetki wrzuć różne monety (na początek 3-4). Posługując się tylko dotykiem, próbuj ustalić ich nominały. 
• Na spacerze z rozmysłem dotykaj kory drzew, liści, zbieraj kwiaty. Możesz też pogłaskać napotkane psy (oczywiście za zgodą ich właścicieli).

Proste codzienne ćwiczenia na poprawę zmysłów i pracy mózgu

Uzupełnienie zwykłej, codziennej czynności zwiększoną pracą jednego ze zmysłów odmładza mózg - wzmacnia połączenia komórek nerwowych w mózgu, a w odpowiedzi na niektóre z nich mogą wytwarzać więcej cząsteczek wzrostu (takich jak neurotrofiny, wpływające na pamięć - badania wykazały, że obniżenie poziomu neurotrofin może mieć związek z chorobą Alzheimera). 

• Wykonując zwykłe czynności, „wyłącz” potrzebny do nich zmysł. Np. ubierz się z zamkniętymi oczami, włóż stopery do uszu i obejrzyj program w telewizji (10 min), włóż rękawiczkę i poszukaj kluczy w torebce (bez zaglądania do środka). 
• Połącz pracę dwóch lub więcej zmysłów, np. oglądając TV, ściszaj i podgłaśniaj dźwięk, słuchając radia, składaj ubrania, szyjąc, zrób przerwę i z zamkniętymi oczami poszukaj w niciaku guzika, jedząc, powąchaj to, co masz na widelcu.
• Jeśli będziesz miała okazję, wybierz się do ogrodu sensorycznego. Takie miejsca (zwane też ogrodami zmysłów lub parkami terapeutycznymi) to w Polsce nowość. Zieleń i architektura są tak zaprojektowane, żeby działać na wszystkie zmysły. 

Trening uważności pobudzający wszystkie zmysły

Przeczytaj poniższy opis 2-3 razy, zanim zaczniesz, żeby zapamiętać, co masz zrobić. Możesz też poprosić bliską osobę o wolne czytanie instrukcji, gdy będziesz ćwiczyć. Trenuj, kiedy tylko możesz, nawet codziennie.  Zarezerwuj na niego 10 minut, kiedy nikt nie będzie ci przeszkadzał w domu i nic nie będzie rozpraszać. Jak wykonać trening uważności krok po kroku?

1. Usiądź z wyprostowanymi plecami i dłońmi na udach lub połóż się na plecach. Zamknij oczy. Skup się na oddechu. Poczuj, jak w jego rytmie unosi się i opada twoja klatka piersiowa. Zostań tak na kilkanaście oddechów. 
2. Zauważ, jakie słyszysz dźwięki. Mogą być dalekie (szczekanie psa na ulicy) lub bliskie (bicie serca, oddech).
3. Teraz skieruj uwagę na to, czy czujesz jakieś zapachy. Po kilkunastu sekundach zastanów się, czy coś widzisz pod powiekami, np. migające punkty. Pomyśl, czy czujesz w ustach jakiś smak. Potem weź kilka głębokich oddechów. 
4. Skup się na zmyśle dotyku. Zauważ, czy czujesz ciężar dłoni na udach lub to, jak ubranie (np. mankiet) leży na tobie. Może czujesz powiew z okna. 
5. Pomyśl, czy odczuwasz jakieś doznania płynące z ciała: coś cię pobolewa, piecze, kłuje, swędzi itp.
6. Teraz poczuj wszystkie zmysły naraz. Przez chwilę posłuchaj tego, co słyszysz, wyczuj zapach, smak i zauważ, co widzisz pod powiekami i czy czujesz dotyk ubrania na ciele. Na koniec powoli zrób kilka wdechów i wydechów. Otwórz oczy.