Ostre i przewlekłe zapalenie zatok: jak wygląda leczenie? Kiedy konieczny jest zabieg chirurgiczny?

Leczenie zapalenia zatok zależy od tego, czy mamy do czynienia z ostrą, czy przewlekłą i nawracającą postacią choroby. Ostre zapalenie zatok leczy się antybiotykami lub lekami przeciwwirusowymi. Pomogą też domowe kuracje. Przewlekłe i nawracające zapalenie zatok wymaga wykonania zabiegu chirurgicznego. Jak odróżnić postacie choroby? 

Czym są zatoki przynosowe?

Zatoki przynosowe to jamy w kościach czaszki wypełnione powietrzem i pokryte błoną śluzową będącą przedłużeniem błony śluzowej nosa. Człowiek posiada cztery pary zatok: – czołowe: w czole, nad nosem, – szczękowe: w kościach szczękowych poniżej oczodołów, – klinowe: położone za nosem, w głębi czaszki, – sitowe: stanowiące „labirynt” małych jam położonych wewnątrz nosa.

Wszystkie zatoki komunikują się z jamą nosową przez niewielkie otwory. Ich funkcja polega na oczyszczaniu, nawilżaniu i ogrzewaniu wdychanego przez nos powietrza. Produkowana przez błonę śluzową zatok wydzielina jest stale odprowadzana do nosa, dzięki czemu w samych zatokach – w warunkach prawidłowych – nie ma żadnych drobnoustrojów. Gdy w zatokach rozwija się stan zapalny, produkowanej przez nie wydzieliny jest dużo więcej.

Rodzaje i przyczyny zapalenia zatok

Zapalenie zatok dzielimy na: ostre, trwające do 4 tygodni, podostre, gdy trwa od 4 do 8 tygodni i przewlekłe, trwające ponad 8 tygodni albo nawracające. Przyczyną choroby może być: zakażenie wirusowe, bakteryjne (np. od zęba), grzybicze, alergia, podrażnienie przez czynniki chemiczne lub fizyczne, np. dym papierosowy.

Najczęstszą przyczyną ostrego zapalenia zatok jest infekcja wirusowa. Są to zwykle te same wirusy, które odpowiadają za infekcje dróg oddechowych: rynowirusy, koronawirusy, adenowirusy czy wirusy grypy. 

Objawy zapalenia zatok

Objawy ostrego i przewlekłego zapalenia zatok są podobne, różnią się tylko nasileniem. To:

• ból głowy – w zależności od zajętej zatoki może dotyczyć czoła, szczęki lub być zlokalizowany za nosem; nie musi być stały, może pojawiać się okresowo, nasila się przy pochyleniu do przodu i przy opukiwaniu zajętej okolicy,
• duża ilość wydzieliny z nosa,
• ból i podrażnienie gardła spowodowane cieknącą po jego tylnej ścianie wydzieliną;
• stąd chrząkanie i napadowy kaszel,
• obrzęk powiek,
• może pojawić się gorączka.

Diagnostyka zapalenia zatok. Badania

Zwykle lekarz jest w stanie rozpoznać zapalenie zatok na etapie wywiadu i badania pacjenta. Dla potwierdzenia diagnozy, może zlecić badanie obrazowe – najczęściej tomografię komputerową zatok przynosowych lub skierować do laryngologa, który obejrzy jamę nosową przy pomocy wziernika, a w razie wątpliwości wykona badanie endoskopowe przy pomocy kamery umieszczonej na końcu cienkiego przewodu.

W przypadku podejrzenia zapalenia ropnego czy bakteryjnego lekarz może zlecić badanie mikrobiologiczne materiału z nosa lub zatok.

Leczenie zapalenia zatok

Zwykle ostra forma choroby na wczesnym etapie spowodowana jest przez wirusy i nie ma konieczności stosowania antybiotyku. Jeśli lekarz stwierdzi przewlekłe lub nawracające zapalenie zatok, zaleci leczenie chirurgiczne. Na czym ono polega?

Jak leczyć ostre zapalenie zatok?

Leczenie ostrego zapalenia zatok może prowadzić lekarz pierwszego kontaktu. W przypadku infekcji wirusowej zaleci: leki przeciwzapalne i przeciwbólowe, np. ibuprofen, ketoprofen, paracetamol, właściwe opróżnianie nosa z wydzieliny. Gdy zachodzi podejrzenie bakteryjnego zapalenia zatok (zapalenie od zęba, ropna wydzielina z nosa, wysoka gorączka) konieczne jest włączenie antybiotyku, który powinien być przyjmowany przez 10-14 dni (nawet jeśli objawy ustąpią po kilku dniach leczenia). W razie braku reakcji na antybiotyk w ciągu 3-5 dni, lekarz zleci posiew wydzieliny i zmieni lek na inny.

Leczenie przewlekłego i nawracającego zapalenia zatok

Przewlekłe i nawracające zapalenie zatok nie reagujące na leczenie antybiotykiem to wskazanie do leczenia operacyjnego. Zapalenie zatok można wyleczyć całkowicie, a powikłania zdarzają się rzadko, zwykle w przypadku zaniedbania właściwego leczenia. Do najczęstszych należą zakażenia narządów zlokalizowanych w sąsiedztwie – infekcja tkanek oczodołu, zapalenie ucha czy, najgroźniejsze, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Jak wygląda leczenie chirurgiczne zapalenia zatok?

W większości przypadków odbywa się endoskopowo, przez nos. Przy pomocy endoskopu wykonuje się udrożnienie otworu łączącego zatokę z jamą nosa, odsysa się zalegającą wydzielinę i usuwa fragment obrzękniętej śluzówki, jeśli zatyka ujście zatoki. Zabieg taki zwykle odbywa się w znieczuleniu miejscowym, choć czasem wykonuje się go w znieczuleniu ogólnym. Przeprowadza go laryngolog. Oprócz leczenia zapalenia zatok można także w trakcie takiego zabiegu dokonać korekty przegrody nosa, usunąć polipy czy zmiany nowotworowe.