Bradykardia, czyli zbyt wolna czynność serca, rzadko wzbudza nasze zaniepokojenie i skłania do wizyty u lekarza. A może być niebezpieczna! Jakie są przyczyny i objawy bradykardii oraz jak wygląda jej leczenie? Kiedy konieczne jest wszczepienie stymulatora? Sprawdź, kiedy zgłosić się do lekarza.
Przyjmuje się, że prawidłowa czynność serca powinna mieścić się w zakresie 60-100 uderzeń na minutę. O ile zbyt szybkie tętno, czyli powyżej 100 uderzeń na minutę (tachykardia), uważane jest za patologię wymagającą diagnostyki i leczenia, tak podczas zbyt wolnej czynności serca (bradykardii) sytuacja nie jest tak oczywista. Podobnie jak w przypadku ciśnienia tętniczego uważa się, że im wolniejsze tętno, tym lepiej dla pacjenta. Kiedy bradykardia powinna niepokoić i co należy wtedy zrobić?
Przyczyny bradykardii
Czynność serca regulowana jest przez układ przewodzący serca. Niezwykle istotnym elementem tego układu jest węzeł zatokowy, który wytwarza impulsy elektryczne przewodzone następnie do poszczególnych części serca i pobudzające jego mięsień do skurczów. Impulsy te są generowane z odpowiednią częstością, która jest uzależniona od różnych czynników: wysiłku fizycznego, poziomów elektrolitów, działania hormonów, emocji. Prawidłowy rytm serca określany jest jako zatokowy.
Zwolnioną czynność serca często spotyka się u osób uprawiających sport. Czasem może ona występować także u osób niewytrenowanych bez istotnych przyczyn i nie musi wywoływać objawów.
Czynniki wpływające na wolniejszą pracę serca to:
- leki zwalniające czynność serca: beta blokery, amiodaron, digoksyna, antagoniści wapnia (np. amlodypina, werapamil),
- zaburzenia elektrolitowe – zbyt wysoki poziom potasu, magnezu,
- niedoczynność tarczycy,
- wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego (w przypadku guza mózgu, po urazie głowy, w obrzęku mózgu),
- wyniszczenie,
- hipotermia (wychłodzenie organizmu),
- hipoglikemia (niski poziom glukozy we krwi).
Napadowa bradykardia może być także efektem zaburzeń rytmu serca, np. napadowego migotania przedsionków, gdy po epizodzie tachykardii następuje nagłe zwolnienie czynności serca.
Jakie objawy daje bradykardia?
Przebieg bradykardii jest różny. Może być całkowicie bezobjawowy, ale może też być związany z pewnymi dość niespecyficznymi objawami (u osób starszych to m.in. pogorszenie jakości snu).
Początkowe objawy to:
- ogólne osłabienie,
- zasłabnięcia i omdlenia,
- zawroty głowy,
- mroczki przed oczami,
- szybka męczliwość,
- senność,
- problemy z koncentracją i pamięcią.
Diagnostyka bradykardii
Jeśli stwierdzisz, że twoje serce bije niepokojąco wolno, zgłoś się do lekarza pierwszego kontaktu. Ten, po dokładnym zebraniu wywiadu, dotyczącego szczególnie objawów oraz przyjmowanych leków, zleci ci: badanie EKG, by móc stwierdzić, czy bradykardia jest związana z jakąś patologią w zapisie, badania laboratoryjne, zwłaszcza morfologię i oznaczenie poziomów elektrolitów i hormonów tarczycy.
W razie wątpliwości, występowania objawów bradykardii czy stwierdzenia patologii w zapisie EKG skieruje cię do kardiologa, który wykona dokładniejsze badania i zdecyduje o dalszym leczeniu.
Na czym polega leczenie bradykardii?
W przypadku całkowicie bezobjawowej bradykardii, która nie jest spowodowana przez konkretną przyczynę, leczenie nie jest konieczne.
Jeśli uda się zidentyfikować powód wolnej czynności serca (przyjmowane leki, zaburzenia elektrolitowe, hormonalne), leczenie polega na jej usunięciu (np. zmniejszeniu dawki leku lub odstawieniu). Jeśli nie uda się ustalić konkretnej przyczyny, a pacjent zgłasza objawy związane z bradykardią, konieczne może być wszczepienie stymulatora, który przywróci właściwy rytm pracy serca.
Jeżeli natomiast bradykardia związana jest z innymi zaburzeniami rytmu serca, np. migotaniem przedsionków, prawidłową czynność serca może przywrócić wykonanie zabiegu ablacji (polega na wytworzeniu w sercu drobnych blizn, które mają zatrzymać przewodzenie nieprawidłowych sygnałów elektrycznych w sercu).
Farmakologiczne metody leczenia bradykardii są obecnie stosowane rzadko, ze względu na liczne niepożądane działania leków.
Jakie powikłania daje bradykardia?
Asystolia – brak czynności elektrycznej serca – to skrajna postać bradykardii. Po 3-5 sekundach od zatrzymania akcji serca chory ma przed oczami mroczki, po 10-15 sekundach traci przytomność, następnie mogą pojawić się drgawki (po 20 sekundach).
W takiej sytuacji trzeba natychmiast wezwać pogotowie i rozpocząć resuscytację, według schematu: 30 uciśnięć klatki piersiowej na 2 oddechy ratunkowe.
Czym jest i jak działa węzeł przedsionkowo-komorowy?
Celem układu stymulującego i przewodzącego serca jest wytworzenie impulsów elektrycznych, które pobudzają skurcze mięśnia serca i rozprowadzają je do poszczególnych jego części w skoordynowany sposób. Impulsy elektryczne generowane są w węźle zatokowym i docierają najpierw do mięśnia przedsionków, pobudzając ich skurcz. Przez przedsionki trafiają do kolejnego węzła, zwanego przedsionkowo-komorowym. Ma on na celu chwilowe zahamowanie przewodzenia, żeby komory nie kurczyły się razem z przedsionkami. Dopiero po „przepuszczeniu” przez węzeł impulsu elektrycznego jest on przewodzony do mięśnia komór, pobudzając je do skurczu.
Dzięki temu komory kurczą się z pewnym opóźnieniem w stosunku do przedsionków, a impuls elektryczny jest rozprowadzony równomiernie po całym mięśniu komory. Węzeł przedsionkowo-komorowy ma też zdolność wytwarzania własnych impulsów, lecz są one hamowane przez te docierające z przedsionków. Dopiero gdy dochodzi do zaburzenia tego procesu, węzeł podejmuje swoją funkcję stymulatora, dzięki czemu zostaje utrzymana prawidłowa czynność komór.
