Czad, czyli tlenek węgla, jest bezwonny, nie można go zobaczyć ani poczuć. Mówi się o nim cichy zabójca. Wiemy to, ale myślimy, że niebezpieczeństwo nas nie dotyczy. A tymczasem jest bliżej niż nam się wydaje. Skąd się bierze czad i co może być jego źródłem? Jakie są objawy zatrucia czadem? Sprawdź, jak możesz zapobiegać zatruciu tlenkiem węgla i jaki czujnik warto założyć.
Dowiadujemy się o kolejnych przypadkach śmiertelnego zatrucia tlenkiem węgla, media mówią o czarnej serii: zaledwie w ciągu 3 dni zmarło z tego powodu 5 osób! Czad zabija w Polsce ponad 100 osób rocznie, u kilku tysięcy powoduje poważne problemy ze zdrowiem. Straż Pożarna ostrzega, że w tym roku będzie jeszcze groźniejszy. Chcąc oszczędzać ciepło, wielu ludzi uszczelni okna, drzwi i zasłoni otwory wentylacyjne. I narazi się na śmiertelne niebezpieczeństwo.
Gdzie i jak może się pojawić czad? Co może być źródłem?
Wydaje nam się, że źródłem czadu może być stary piec lub nieszczelny komin. Nie tylko! Czad (tlenek węgla) powstaje podczas spalania praktycznie każdego rodzaju paliwa: węgla, gazu, drewna, peletu, oleju – gdy nie ma odpowiedniej ilości tlenu. Może się wydzielać w nowoczesnym, prawidłowo podłączonym piecu, jeśli np. jest uszkodzone połączenie między piecem a kominem lub niedrożny przewód powietrzno-spalinowy.
Przyczyną może być zapchany komin albo wsteczny ciąg kominowy (zimą to częste zjawisko). Zagrożeniem mogą być też urządzenia gazowe, np. piecyk podgrzewający wodę (zwłaszcza starego typu), a nawet kuchenka, jeśli używamy jej w szczelnie zamkniętym pomieszczeniu. Niebezpieczny jest też kominek, jeśli nie ma doprowadzenia powietrza bezpośrednio z zewnątrz budynku do paleniska i ogień wysysa tlen z pomieszczenia. Zaczyna go brakować tym szybciej, im bardziej wilgotne jest palone drewno. Kolejne źródło czadu to garaż połączony z domem. Tlenek węgla, który znajduje się w spalinach, łatwo przenika do pomieszczeń mieszkalnych, np. przez drzwi.
Dlaczego czad jest taki groźny?
Ten gaz jest nieco lżejszy od powietrza, więc łatwo się z nim miesza. A do tego wiąże się z hemoglobiną aż 300 razy szybciej niż tlen! Szybko go wypiera i to on, a nie tlen, jest transportowany przez krew do tkanek. To prowadzi do niedotlenienia, groźnego zwłaszcza dla osób starszych i dzieci.
Uwaga! Dla palaczy nawet niewielkie stężenie czadu jest groźne. U nich hemoglobina jeszcze szybciej łączy się z tlenkiem węgla niż u osób niepalących.
Objawy zatrucia czadem
Pierwsze objawy zatrucia można pomylić z objawami grypy albo nieżytem żołądkowo-jelitowym. Zaczyna się od bólu głowy, znużenia, osłabienia i problemów z koncentracją. Mogą się pojawić wymioty, przyspieszone bicie serca. Po dłuższym czasie wdychania czadu dochodzi do omdleń i zaburzeń świadomości. Te objawy mogą ustąpić, jeśli szybko wyjdziemy na powietrze. Można nawet nie zorientować się, że ich przyczyną było zaczadzenie. Ale problem nie znika.
Kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt dni od zatrucia mogą pojawić się groźne powikłania. Jedno z nich to niedokrwienie mięśnia sercowego. Dotyka niemal 30 proc. osób, które zatruły się czadem, nawet jeśli wcześniej nie cierpiały na chorobę wieńcową.
Uwaga! U osób po 60 r.ż. i obciążonych zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych po zatruciu czadem dochodzi często do zawału serca. Inne groźne powikłanie to uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego. Objawia się problemami z pamięcią, kojarzeniem, koncentracją. Łatwo pomylić je z początkiem choroby Alzheimera.
Co się dzieje, gdy w organizmie rośnie stężenie tlenku węgla?
- 100 ppm* - Lekki ból głowy, wypieki (nieokreślony czas narażenia)
- 200-300 ppm - Ból głowy, (czas narażenia 5-6 godz.)
- 400-600 ppm - Silny ból głowy, osłabienie, zawroty głowy, nudności, wymioty (czas narażenia 4-5 godz.)
- 5000-10000 ppm - Słabe tętno, płytki oddech/zatrzymanie oddychania, śmierć (czas narażenia 1-2 minuty)
*ppm - liczba cząstek czadu na milion cząstek powietrza
Jeśli podejrzewasz, że złe samopoczucie ma związek z tlenkiem węgla, natychmiast wyjdź na powietrze. Jeśli objawy są poważne, wezwij pogotowie. Ratownik od razu poda tlen, który jest odtrutką na czad.
Jak zapobiegać zatruciu czadem?
Jeśli masz piec z otwartą komorą spalania, nigdy nie zamykaj szczelnie pomieszczenia, w którym się on znajduje. Powinna tam być stała cyrkulacja powietrza przez okno lub drzwi (np. drzwi łazienkowe powinny mieć otwory).
Nie zasłaniaj kratek wentylacyjnych, sprawdzaj regularnie, czy w kanale jest ciąg powietrza. Aby to zrobić, wystarczy przyłożyć kartkę do otworu wentylacyjnego. Jeśli wentylacja jest drożna, kartka się do niego przyklei. Nie montuj w otworze wentylacyjnym wentylatora elektrycznego ani okapu kuchennego, bo zablokujesz cyrkulację powietrza.
Wietrz pomieszczenia, w których przebywasz dłużej, zwłaszcza sypialnię. Pamiętaj o regularnych przeglądach i czyszczeniu przewodów kominowych (ramka na stronie obok).
Czy czujnik może ostrzec przed zatruciem czadem?
Tak, to najprostszy i najbardziej skuteczny sposób, żeby ustrzec się zatrucia. Rekomenduje to Państwowa Straż Pożarna. Czujnik jest wyposażony w sensor elektrochemiczny, który wykrywa tlenek węgla. Włącza wtedy alarm dźwiękowy i optyczny (miganie diody).
Wybierz czujnik, który ma odpowiedni certyfikat. Urządzenie zgodne z podstawową normą, wystarczające do użytku w domu, ma oznaczenie EN50291-1:2010. Takie, które może działać w warunkach szczególnych (np. w pomieszczeniach o dużej wilgotności lub wysokiej temperaturze), jest oznaczone EN50291-2:2010.
Dobrej jakości czujnik kosztuje ok. 100 zł. Są też urządzenia dwufunkcyjne: sygnalizatory czadu i gazu w jednym. Za nie trzeba zapłacić ok. 150-200 zł. Czujnik można kupić w każdym sklepie AGD. Łatwo go zamontować, wystarczy powiesić na wysokości ok. 150 cm od podłogi i ok. 150 cm od potencjalnego źródła czadu. Warto osobny czujnik zainstalować także w sypialni.
Uwaga! Jeśli do twoich drzwi zapuka ktoś, kto zaoferuje urządzenie z „instalacją” za więcej niż 200 zł, jest oszustem. Czujników czadu nie należy kupować z niepewnego źródła także dlatego, że nie da się łatwo i szybko sprawdzić, czy działają, czy są tylko atrapami.
Obowiązki właścicieli domów w związku z czadem
W domach wielorodzinnych administratorzy mają obowiązek dbać o przewody kominowe (dymowe, spalinowe i wentylacyjne). Zgodnie z art. 62 Prawa budowlanego muszą zlecać ich kontrolę co najmniej raz w roku. Taka coroczna kontrola jest obowiązkowa także w domach jednorodzinnych.
W budynkach, gdzie są zainstalowane piece na paliwo stałe, zarządca powinien zlecać czyszczenie przewodów kominowych raz na 3 miesiące, a tam gdzie są piece gazowe, raz na pół roku. Właściciele domów z piecem na paliwo stałe powinni czyścić przewody kominowe raz na kwartał. Jeśli w domu jest piec na gazem lub olej – raz na pół roku.
W budynkach wielorodzinnych kominy mogą czyścić tylko kominiarze (mistrzowie, czeladnicy) lub osoby z uprawnieniami budowlanymi. W domu jednorodzinnym może to robić właściciel.
