15 najważniejszych badań dla kobiet, które mogłaś przegapić w czasie pandemii. Sprawdź, czy o wszystkich pamiętasz!

Morfologia krwi obwodowej

raz do roku

Podstawowe badanie, które pomaga ocenić ogólny stan zdrowia. Analizowane są ilość i jakość krwinek czerwonych (erytrocyty), krwinek białych (leukocyty) i płytek krwi (trombocyty), a także inne elementy krwi (hemoglobina, wartość hematokrytu) i ich układy. Wśród głównych nieprawidłowości, które morfologia krwi pozwala wykryć, wymienić można:

• infekcje,
• alergie,
• stany zapalne,
• zaburzenia odporności i choroby autoimmunologiczne,
• choroby krwi, (np. skazę krwotoczną, anemię),
• nowotwory oraz
• cukrzycę.

Próby wątrobowe

raz do roku

Biochemiczne badanie krwi, oceniające aktywność enzymów w komórkach wątroby i stężenia bilirubiny. Pomaga w diagnozowaniu chorób wątroby, dróg żółciowych, przewodu pokarmowego oraz... zawału serca!

Podwyższone parametry ALT i AST mogą świadczyć o uszkodzeniu komórek wątroby na skutek zapalenia wirusowego typu B i C, toksycznego uszkodzenia i marskości wątroby, ale też o niewydolności krążenia i zawale serca, mononukleozie, hipoksji. Wysokie GGTP i ALP występuje przy niedrożności dróg żółciowych i cholestazie spowodowanej najczęściej kamicą żółciową.

Hormon TSH

raz do roku

To hormon wytwarzany przez przysadkę mózgową, który steruje pracą tarczycy i mobilizuje ją do produkcji własnych hormonów – T3 i T4.

Niski i poziom TSH może wskazywać na nadczynność tego organu, a wysoki na jego niedoczynność, a także inne choroby tarczycy, w tym coraz powszechniejszą chorobę Hashimoto (występuje częściej wśród kobiet, ale atakuje również mężczyzn).

Lipidogram

raz do roku

Badanie określa poziom cholesterolu całkowitego, frakcji LDL i HDL oraz trójglicerydów. LDL – tzw. „zły cholesterol” odkłada się w ścianach naczyń krwionośnych, HDL – „dobry cholesterol” temu zapobiega. Trójglicerydy to lipidy magazynujące energię pod postacią tkanki tłuszczowej.

Nieprawidłowy lipidogram wskazuje na zagrożenie miażdżycą, a w konsekwencji chorobą wieńcową, zawałem serca, udarem niedokrwiennym mózgu. Może też świadczyć o zaburzeniach pracy wątroby, nerek i trzustki.

Glukoza na czczo

raz do roku (lub częściej, na zlecenie lekarza)

Glukoza to cukier prosty, podstawowe źródło energii w organizmie. Jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania narządów. Transport glukozy do komórek zależy od produkowanej przez trzustkę insuliny.

Wzrost jej poziomu może świadczyć o nieprawidłowej pracy trzustki, której skutkiem jest stan przedcukrzycowy lub cukrzyca (lekarz zleci wtedy dalszą diagnostykę, m.in. doustny test tolerancji glukozy). Niski poziom glukozy może być sygnałem m.in. dysfunkcji wątroby i niedoboru hormonów tarczycy.

Badanie moczu

raz do roku

 To proste badanie pomaga zdiagnozować funkcjonowanie układu moczowego, ale i innych narządów. Oceniane są już kolor i przejrzystość (nieprawidłowości świadczą często o stanie zapalnym układu moczowego lub pochwy, ale mogą też towarzyszyć poważnym schorzeniom).

• Ważnym parametrem jest ciężar właściwy – może świadczyć o zaburzeniu pracy nerek.
• Obecność w moczu białka bywa skutkiem gorączki lub wysiłku, ale może sygnalizować takie choroby jak cukrzyca, toczeń układowy, nowotwór.
• Cukier w moczu świadczy o cukrzycy (również źle leczonej!).
• Wysoki poziom bilirubiny to sygnał zaburzeń pracy wątroby (m.in. wirusowego zapalenia, marskości).
• Bardzo istotna jest ilość kreatyniny (w moczu lub we krwi) – nadmiar może świadczyć o niewydolności nerek, podobnie jak przekroczenie normy kwasu moczowego.
• Krwinki czerwone mogą pojawić się na skutek np. kamicy nerkowej, a krwinki białe świadczą o bakteryjnym zakażeniu układu moczowego.

Uwaga! Jeżeli wyniki są niepokojące, należy powtórzyć badanie!

Cytologia

co 3 lata, gdy wynik jest prawidłowy (lub częściej na zlecenie lekarza)

Jest podstawowym badaniem w profilaktyce raka szyjki macicy, dzięki cytologii wykrywane jest 90 proc. przypadków raka szyjki macicy, a także 50 proc. przypadków raka trzonu macicy i 10 proc. przypadków raka jajnika. Stosowana jest też w diagnostyce stanu nabłonka pochwy.

Podczas badania specjalną szczoteczką pobiera się wymaz zawierający komórki błony śluzowej szyjki macicy. To krótkie i bezbolesne. Do niedawna wyniki opisywano za pomocą 5-stopniowej skali Papanicolau, obecnie stosuje się system Bethesda, zawierający bardziej szczegółowa interpretację.

Markery nowotworowe

na zlecenie lekarza

To substancje obecne we krwi, moczu lub tkankach osób cierpiących na choroby nowotworowe. Są badaniem pomocniczym w ich diagnozowaniu, lekarz zleci je przede wszystkim osobom obciążonym dziedzicznie ryzykiem zachorowania.

Są to m.in. CEA (występujący przy raku jelita grubego), CA 15-3 (rak sutka); CA 125 (rak jajnika) oraz PSA (rak prostaty), którego zbadanie co roku doradza się mężczyznom po 50-tce.

Rentgen klatki piersiowej (RTG)

co 5 lat, a w przypadku palaczy – raz do roku

Polega na prześwietleniu narządu małą dawką promieni rentgenowskich (X), na kliszy lub cyfrowo. Pomaga określić jego stan i zmiany chorobowe. Profilaktycznie zaleca się okresowe prześwietlenie klatki piersiowej, obrazujące serce, płuca, drogi oddechowe, kości klatki piersiowej i odcinek kręgosłupa.

Badanie jest pomocne w diagnozowaniu chorób płuc (zapalenie, rozdema, zmiany śródmiąższowe, gruźlica i zmiany nowotworowe) oraz niewydolności i innych chorób serca.

Mammografia (MRTG)

co 2 lata

To także badanie rentgenowskie, stosowane do zdiagnozowania zmian w obszarze gruczołu piersiowego (sutka). W jego trakcie pierś jest unieruchomiona i dociśnięta do aparatu, dzięki czemu obraz jest precyzyjny przy minimalnej dawce promieni.

Badania pozwala wykryć zmiany nowotworowe na etapie, gdy jeszcze nie są wyczuwalne, co umożliwia wczesne leczenie. Zaleca się je przede wszystkim kobietom po 40 roku życia. Młodszym pacjentkom, ze względu na większą ilość tkanki gruczołowej w piersi zaleca się profilaktycznie badania USG.

Elektrokardiografia (EKG)

raz do roku

Badanie ocenia pracę serca, jest bezbolesne i nieinwazyjne, trwa zaledwie 5-10 minut. Podczas EKG spoczynkowego pacjentowi w pozycji leżącej do klatki piersiowej i kostek przytwierdza się 12 elektrod, połączonych z elektrokardiografem (urządzenie rejestrujące prądy czynnościowe mięśnia sercowego). Zapis czyli elektrokardiogram, dostępny jest od razu.

Badanie potrafi wykryć wiele chorób serca, w tym: zaburzenia rytmu serca, niedokrwienie mięśnia sercowego i zawał serca. Zaleca się je zwłaszcza osobom z nadciśnieniem tętniczym i palącym papierosy.

Ultrasonografia (USG)

w zależności od zaleceń lekarza

Jedno z najczęściej stosowanych badań diagnostycznych, pozwalające na wykrycie guzów, torbieli i stanów chorobowych organów. Plusem jest to, że można je wykonywać wielokrotnie – opiera się na działaniu nieszkodliwych fal akustycznych o wysokiej częstotliwości. Obraz badanego głowicą narządu wyświetla się na monitorze, po badania otrzymujemy wydruk i opis zdjęć.

Pomaga wykryć zmiany nowotworowe piersi (USG sutka), jest najskuteczniejszym badaniem wykrywającym raka jajnika w stadium bezobjawowym (USG przezpochowe). W ramach badań profilaktycznych zaleca się USG jamy brzusznej raz do roku, wykrywające choroby wątroby, nerek, trzustki, pęcherzyka żółciowego, śledziony, macicy, prostaty i pęcherza.

Densytometria

raz na 2 lata

Kolejne badanie z wykorzystaniem promieni X (minimalna dawka), dzięki którym dokonuje się pomiaru gęstości mineralnej kości i określa się stopień ubytku masy kostnej. Szczególnie ważne dla kobiet po menopauzie, kiedy znacząco wzrasta zagrożenie osteoporozą, a także dla osób palących papierosy oraz z niską masą ciała.

Na podstawie wyników lekarz stwierdzi, czy jesteśmy zagrożeni osteoporozą lub osteopenią (stan nieznacznie obniżonej gęstości kości, zazwyczaj o kilka lat poprzedzający osteoporozę).

Badanie densytometryczne przeprowadza się w odniesieniu do kości, które najczęściej ulegają złamaniu w przebiegu osteoporozy: prześwietla się odcinek lędźwiowy kręgosłupa, szyjkę kości udowej, kości nadgarstka, kości przedramienia.

Kolonoskopia

raz na 5 lat

Najskuteczniejsza metoda wykrycia nowotworu jelita grubego we wczesnym stadium. Polega na wprowadzeniu przez odbytnicę długiej, elastycznej rurki zakończonej kamerką, która umożliwia lekarzowi obejrzenie wnętrza jelita. Podczas badania możliwe jest usunięcie polipów, poszerzenia zwężeń jelitowych, pobiera się też wycinki błony śluzowej jelita do badań histopatologicznych.

Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym bądź ogólnym (pacjent otrzymuje dożylnie środek usypiający i budzi się po zabiegu).

Wymaga przygotowań: specjalnej diety już na kilka dni przed badaniem i oczyszczenia jelit z resztek pokarmowych przy pomocy specjalnych preparatów przeczyszczających. 

Oftalmoskopia

raz do roku

To badanie dna oka, nazywane też wziernikowaniem lub fundoskopią (w zależności od wykorzystanego do badania urządzenia).

Pozwala wykryć nie tylko choroby okulistyczne – osłabienie wzroku, jaskrę, uszkodzenie plamki żółtej, odklejanie się siatkówki, ale także zaburzenia neurologiczne, guz mózgu, anemię, nadciśnienie, cukrzycę, miażdżycę, białaczkę.

Wymaga podania do oczu kropli z atropiną.