Nowoczesne metody leczenia astmy. Badania dowodzą, że objawy choroby można zminimalizować do zera

Astma to przewlekła, zapalna choroba dróg oddechowych. Duszności, napadowy kaszel mogą występować w różnym nasileniu i z różną częstotliwością, nawet kilka razy dziennie. Odpowiednio dobrane leczenie oraz stosowanie się do zaleceń lekarza pozwalają na kontrolowanie astmy, eliminując do zera jej objawy. Ale pacjent musi wiedzieć, co i jak powinien robić.

Indywidualny schemat leczenia astmy to podstawa

Według najnowszych zaleceń i rekomendacji terapię astmy należy ustalić indywidualnie, biorąc pod uwagę rodzaj choroby, jej przebieg, a także tryb życia, wiek pacjenta i wiele innych czynników. Specjaliści podkreślają, zgodnie z nowymi zaleceniami, że bardzo ważna jest edukacja prowadzona w sposób ciągły i systematyczny. Pacjentom należy zagwarantować dostęp do aktualnych informacji na temat choroby. Zacząć jednak należy od szybkiego i prawidłowego rozpoznania choroby. To też wniosek z nowych zaleceń.

Z doświadczeń specjalistów wynika bowiem, że mija aż 7,5 roku od czasu wystąpienia pierwszych objawów do rozpoznania astmy. Co więcej, aż 36 proc. chorych postawiono błędną diagnozę. W 60-70 proc. przypadków powodem astmy jest alergia wziewna. Zmiany zapalne w oskrzelach są reakcją na kontakt z alergenem (roztocza, pyłki, sierść kota, psa itp.). Ale astma może mieć też podłoże niezwiązane z alergią. Wówczas w drogach oddechowych powstają zmiany powodujące nadreaktywność oskrzeli, czyli ich nadmierną reakcję na czynniki drażniące, np. wysiłek fizyczny, dym tytoniowy, smog itp.

Kaszel, duszności i świszczący oddech, ucisk w klatce piersiowej to podstawowe objawy choroby. Specjaliści zajmujący się leczeniem astmy zachęcają pacjentów, by niezwłocznie kontaktowali się z lekarzem rodzinnym, gdy zauważą u siebie takie objawy. Warto poprosić o rozważenie dalszej diagnostyki w kierunku astmy oskrzelowej.

Leki przeciwzapalne podstawą nowoczesnego leczenia astmy

Ponieważ astma jest chorobą zapalną układu oddechowego, podstawą jej leczenia są leki przeciwzapalne. Mają one za zadanie zapobiegać pojawianiu się objawów choroby. Leki muszą być stosowane regularnie i niezależnie od objawów, bo proces zapalny w układzie oddechowym toczy się ciągle. Nie można ich odstawiać.

Najważniejsze są steroidy wziewne – bardzo łagodnie działające leki, rzadko wywołują działania niepożądane tzw. ogólnoustrojowe (dotyczące całego organizmu). Większość preparatów może jednak powodować chrypkę, grzybicę, pleśniawki w jamie ustnej, ale można temu zapobiegać, płucząc usta lub płucząc gardło po inhalacji. Leki z tej grupy przyjmuje się zwykle dwa razy dziennie – rano i wieczorem, czasami raz dziennie. Zdarza się, że kiedy u pacjenta występuje więcej objawów, oprócz steroidów należy dodać kolejne leki, czyli długo działające wziewne beta-2-mimetyki. Rozszerzają oskrzela, zmniejszając objawy astmy, ale nie hamują procesu zapalnego. Leki te stosuje się zwykle dwa razy dziennie.

Chorym, u których objawy utrzymują się mimo stosowania steroidów i beta-2-mimetyków, zaleca się leki przeciwcholinergiczne, rozszerzające oskrzela. Przyjmuje się je raz dziennie. Osoby, które mają lekką postać astmy, czasem zażywają leki przeciwleukotrienowe. Mają one działanie przeciwzapalne, ale słabsze niż steroidy. Dla pacjentów z ciężką postacią astmy rekomendowane są leki biologiczne (to nowość!). Powodują całkowite ustąpienie objawów astmy, ale w przeciwieństwie do doustnych sterydów są bardzo bezpieczne.

Inhalator w astmie nie jest już potrzebny?

Wprowadzone w 2019 oraz 2020 r. przez ekspertów Światowej Inicjatywy na rzecz Zwalczania Astmy (GINA) zmiany w leczeniu astmy są uznawane za rewolucyjne. Nie rekomenduje się już stosowania krótko działających beta-2-mimetyków, czyli leków rozszerzających oskrzela w monoterapii astmy (podawana jest wówczas tylko jedna grupa leków), jako leku doraźnego przerywającego duszności.

Od najwcześniejszego etapu choroby GINA zaleca obecnie doraźne stosowanie długo działającego leku rozszerzającego oskrzela, ale wyłącznie w połączeniu z małą dawką sterydu wziewnego. Krótko działające beta-2-mimetyki powinny stanowić leczenie alternatywne o charakterze doraźnym. Eksperci zwracają uwagę, że nadużywanie beta-2-mimetyków (stosowanie trzech lub więcej dawek tygodniowo) oznacza, że choroba może wymykać się spod kontroli. Wiąże się też z ryzykiem wystąpienia jej zaostrzeń i koniecznością pobytu w szpitalu. Jeśli uskarżasz się na dolegliwości utrudniające ci życie, mimo że regularnie odwiedzasz lekarza i przyjmujesz leki, być może choroba nie jest dobrze kontrolowana.

Jak się przekonać, czy astma jest kontrolowana? Odpowiedz na kilka pytań:

• czy choroba przeszkadza mi w codziennym funkcjonowaniu i aby zlikwidować jej objawy, muszę używać inhalatora z lekiem doraźnym trzy lub więcej razy w ciągu tygodnia?
• czy ataki wybudzają mnie w nocy częściej niż raz w miesiącu?
• czy brałam na astmę sterydy w tabletkach dwa lub więcej razy w ciągu ostatniego roku?
• czy miałam ataki choroby, które wymagały pobytu w szpitalu w ciągu ostatniego roku?

Jeżeli choć na jedno pytanie odpowiedziałaś twierdząco, to twoja astma nie jest pod kontrolą i powinnaś zgłosić się do lekarza. Warto sprawdzić, czy dawki leków przyjmowanych przewlekle są odpowiednie, czy należy je zwiększyć. Pacjenci mogą też wykonać (na stronie stosujrozwaznie.pl) test i sprawdzić, czy nie nadużywają leków stosowanych doraźnie.

Właściwa technika inhalacji w astmie

Podstawą terapii astmy jest stosowanie leków wziewnych w inhalatorach. Urządzenia uwalniają małą dawkę leków, która działa w miejscu, gdzie toczy się choroba i nie powoduje działań niepożądanych dla całego organizmu. Warunkiem ich skuteczności jest nauczenie się poprawnej techniki inhalacji i sprawdzanie jej przez lekarza podczas wizyt kontrolnych.

Błędy w technice inhalacji powodują, że mniej leku dociera do oskrzeli, zmniejsza się skuteczność leczenia, a więcej leku osiada w ustach i gardle.

Techniki oddychania, które pomogą kontrolować chorobę

Odpowiednie oddychanie nie wpływa na proces zapalny w oskrzelach, ale może poprawić samopoczucie.

1. Oddychanie z oporowanym wdechem. Butelkę 0,5-litrową i wypełnij do połowy wodą, włóż do niej długą słomkę. Postaw butelkę na stole przed sobą. Weź wdech, a wydech wykonaj przez słomkę – wdmuchuj powietrze do wody, jak najdłużej ci się uda. Powtórz 5-6 razy.
2. Oddychanie przeponowe. Połóż się na plecach. Nogi lekko ugnij, stopy oprzyj o podłogę. Jedną dłoń połóż na brzuchu (tuż nad pępkiem), drugą na mostku. Zrób wdech nosem tak, aby jednocześnie unosiła się dłoń na brzuchu. Ręka leżąca na klatce piersiowej nie powinna unosić się prawie wcale. Następnie zrób wydech ustami ułożonymi jak do gwizdania – ręka na brzuchu powoli opada. Powtórz 7-10 razy.

Szczepienia potrzebne astmatykom

Astma jest wskazaniem do szczepienia przeciw grypie. Zapobiega ono powikłaniom grypy, które u osób z astmą mogą być poważne. Rzadko zdarzają się zaostrzenia choroby po szczepieniu przeciw grypie. Ale nawet jeśli wystąpią, nie są przeciwwskazaniem do zaszczepienia się w kolejnym sezonie.

Jeśli chodzi o szczepienia przeciw COVID-19, przeciwwskazaniami mogą być m.in. zaostrzenie objawów astmy i objawy anafilaksji, które wystąpiły po jakiejkolwiek szczepionce.

Co robić w razie nagłego ataku astmatycznego?

1. W przypadku narastającej duszności, silnego męczącego kaszlu wywołanych zewnętrznym czynnikiem, np. przebywaniem w pomieszczeniu z alergenem, trzeba je szybko opuścić.
2. Należy jak najszybciej przyjąć 1-2 dawki leku rozszerzającego oskrzela wraz ze sterydem wziewnym. Jeśli duszność nie ustąpiła w ciągu 15 minut, przyjmujemy kolejne 2 dawki leku.
3. Jeżeli dalej w ciągu 15 minut duszność nie ustępuje, przyjmujemy kolejne 2 dawki i wzywamy pogotowie lub kierujemy się do najbliższego szpitala.