Endometrioza to poważne schorzenie, które dotyka wiele kobiet. Jest nie tylko bolesne, ale też powoduje bezpłodność. Jakie są objawy i na czym polega diagnostyka choroby? Poznaj nowe wytyczne diagnozy i terapii endometriozy. Czy terapia hormonalna jest skuteczna? Jakie nowoczesne zabiegi pomogą w leczeniu choroby?
To nie tylko bolesne miesiączki. Endometrioza jest przewlekłą chorobą zapalną, z którą zmaga się co dziesiąta kobieta w wieku rozrodczym. Jak ją zdiagnozować i leczyć według najnowszych wytycznych?
Czym jest endometrioza?
Endometrioza (gruczolistość zewnętrzna) to przewlekłe schorzenie polegające na występowaniu komórek endometrium poza ich właściwą lokalizacją, czyli wnętrzem macicy.
Ogniska endometriozy najczęściej lokalizują się w jajnikach, jajowodach, na szyjce macicy, w pochwie, a także w pobliskich organach: pęcherzu, jelicie grubym, otrzewnej. Ale komórki endometrium mogą znaleźć się niekiedy nawet w tak odległych miejscach, jak przepona, skóra czy płuca. Nadal jednak nie wiadomo dokładnie, jaka jest przyczyny migrowania komórek endometrium.
Jakie są objawy endometriozy?
Objawy choroby są niejednoznaczne, dlatego lekarze mają trudności w prawidłowym diagnozowaniu choroby. Najczęściej kobiety skarżą się na bardzo silny ból w czasie miesiączki. Jest on wynikiem zarówno comiesięcznego krwawienia z ognisk endometriozy, jak i powodowanego przez nie stanu zapalnego. Dolegliwości są tak dotkliwe, że uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie, co wyłącza kobietę z jakiejkolwiek aktywności.
Wiele pań skarży się też na ból podczas stosunków płciowych, biegunki, zaparcia, ogólne osłabienie. W ciężkich przypadkach może pojawić się krew w moczu lub stolcu czy duszności. Bardzo charakterystycznym objawem endometriozy są kłopoty z zajściem w ciążę i bezpłodność.
Nowe wytyczne diagnozy i terapii endometriozy
W 2022 roku Europejskie Towarzystwo Rozrodu Człowieka i Embriologii opublikowało ponad 100 nowych wytycznych, które mają pomóc lekarzom jak najlepiej opiekować się kobietami zmagającymi się z endometriozą. Dotyczy to przede wszystkim pacjentek w wieku rozrodczym, które spodziewają się dziecka, bądź chcą je mieć w przyszłości. Wyznaczono również specjalne zalecenia dotyczące diagnozowania i leczenia młodych kobiet, które skarżą się na objawy sugerujące właśnie endometriozę. Laparoskopia będzie stosowana wówczas, gdy ustalenie rozpoznania jest niemożliwe lub leczenie okazuje się nieskuteczne.
Jak wygląda diagnostyka endometriozy?
Jest niezwykle trudna, ponieważ często wyniki USG, a nawet rezonansu magnetycznego nie są jednoznaczne. Dlatego diagnostyka jest połączeniem wywiadu z pacjentką, badania klinicznego oraz badania obrazowego. Jeśli nadal nie ma pewności, wykonuje się badania biomarkerów (Ca125) w surowicy krwi. Niekiedy stosuje się diagnozę poprzez terapię, czyli leczenie hormonalne. Poprawa stanu pacjentki może świadczyć o endometriozie. W niektórych klinikach dostępne są testy wykrywające podwyższoną ekspresją mRNA - genu FUT4. Może to świadczyć o endometriozie.
Terapia hormonalna w leczeniu endometriozy
Preparaty hormonalne mogą być skuteczne w leczeniu niektórych rodzajów endometriozy. Kuracja hormonalna powoduje zmniejszenie poziomu progesteronu i estrogenu, pozwala na zatrzymanie miesiączki i złagodzenie dolegliwości. Stosuje się takie środki, jak gestrinon, danazol, progestageny, analogi GnRH, czy tabletki antykoncepcyjne. Tylko tabletki można stosować dłużej niż rok.
Nowoczesne zabiegi w leczeniu endometriozy
W Klinice Ginekologii Onkologicznej i Ginekologii SPSK 1 w Lublinie stosuje się metodę skleroterapii torbieli endometrialnych (tzw. czekoladowych), które występują u ok. 44 proc. pacjentek z endometriozą. Powodują ból i niepłodność. Metoda polega na usunięciu płynu z torbieli i wstrzyknięciu substancji powodującej jej zwłóknienie.
Z kolei w krakowskim Szpitalu na Klinach w Centrum Leczenia Endometriozy wykorzystuje się HoloLens Microsof, czyli gogle rozszerzonej rzeczywistości, które umożliwiają chirurgowi wyświetlanie narządów wewnętrznych pacjenta w trójwymiarze, w formie hologramów. Lekarz może zobaczyć oraz ocenić zrosty i ogniska endometriozy, ich dokładną lokalizację. To pozwala na dokładne zaplanowanie operacji i zmniejszenie ryzyka powikłań. Jako narzędzie do usuwania zmian wykorzystuje się robota da Vinci.
Leczenie dobiera się zawsze indywidulanie. Wybór metody zależy m.in. od rodzaju endometriozy, stopnia zaawansowania (są 4), tego, czy kobieta planuje macierzyństwo.
Dieta przy endometriozie
Odpowiednia dieta ma ogromny wpływ zarówno na rozwój choroby, jak i na jej leczenie. Najważniejsze zasady to dostarczanie antyoksydantów, które zawierają kolorowe warzywa i owoce oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych (ich źródłem są ryby, oleje, nasiona i orzechy). Właściwe stężenie witaminy D zmniejsza dolegliwości przy endometriozie. Jej źródłem w diecie są m.in. ryby morskie i nabiał.
