Niedobory żelaza to powszechna przypadłość. Duże braki tego pierwiastka są niebezpieczne, ponieważ mogą prowadzić do niedokrwistości. W jaki sposób szybko uzupełnić niedobory żelaza?
Przyczyną niedoborów żelaza może być niedostatek tego pierwiastka w diecie, a także niewystarczające jego wchłanianie z przewodu pokarmowego. Niedobór żelaza i związana z nim niedokrwistość pojawia się często u osób po wycięciu żołądka lub fragmentu jelit, chorujących na przewlekłe schorzenia zapalne jelit, chorobę Leśniowskiego-Crohna lub też
u tych, których sok żołądkowy jest niedostatecznie kwaśny.
Kolejną przyczyną niedoboru żelaza i wynikającej z tego anemii jest przewlekła utrata tego pierwiastka – zwykle na skutek krwawienia, np. z przewodu pokarmowego z powodu wrzodów żołądka, hemoroidów, polipów, zdarza się przy kamicy nerkowej, zapaleniu kłębuszków nerkowych, polipów pęcherza moczowego, nowotworach. Obfite miesiączki są częstą przyczyną niedoborów żelaza.
Dlaczego trzeba szybko uzupełnić niedobory żelaza?
Zapasy żelaza w organizmie potrzebne są do syntezy hemoglobiny. Ten czerwony barwnik jest konieczny do transportu tlenu przez czerwone krwinki do każdej komórki naszego ciała. Brak żelaza przyczynia się więc do niedotlenienia tkanek. Konsekwencją są m.in. uczucie zmęczenia i znużenia. Objawy niedoboru żelaza często bywają bagatelizowane, bo każdy czuje się czasem zmęczony. Szybko jednak pojawia się osłabienie i podenerwowanie, trudna do przezwyciężenia senność.
Poza tym żelazo jest ważnym składnikiem enzymów uczestniczących w metabolizmie komórkowym oraz mioglobiny, czyli białka wchodzącego w skład mięśni. Pierwiastek ten jest magazynowany w wątrobie, szpiku kostnym i śledzionie.
Jak sprawdzić, czy brakuje nam żelaza?
Wbrew powszechnemu przekonaniu, aby sprawdzić, czy brakuje nam żelaza, nie wystarczy wykonać morfologię. Podstawowe badanie krwi wykrywa jedynie niedokrwistość z niedoboru żelaza i zaawansowaną niedokrwistość. Badaniem, które pozwoli wykryć niedobory żelaza, zanim jeszcze pojawi się poważna niedokrwistość, jest badanie poziomu ferrytyny (wszystkie badania, jeśli mamy skierowanie, są refundowane, bez skierowania kosztują po 20-40 zł). Ferrytyna to białko, dzięki któremu organizm może przechwytywać zapasy żelaza. Norma to dla mężczyzn: 15 - 400 µg/l, a dla kobiet: 10 - 200 µg/l.
Badanie poziomu ferrytyny sprawdza zatem stan magazynów pierwiastka. Dlatego jest znacznie bardziej miarodajne niż popularne badanie poziomu żelaza, którego wynik łatwo może ulec zafałszowaniu. Na przykład jeśli krew jest przewożona i długo stoi, to często wychodzi fałszywie wysokie stężenie żelaza – norma to 11–33 µmol/l (60–180 µg/dl).
Dziennie potrzebujemy ok. 2 mg dla kobiet i ok. 1 mg dla mężczyzn. Wchłanianiu ulega tylko cześć żelaza dostarczonego w pokarmie, dlatego aby szybko uzupełnić żelazo wraz z dietą, należy dostarczać większą ilość tego pierwiastka, czyli ponad 10–20 mg na dobę.
Jak szybko uzupełnić braki żelaza? Postaw na leki, nie suplementy
Najszybciej uzupełnimy niedobory za pomocą preparatów, zawierających żelazo w postaci takich związków chemicznych, jak:
- wodorotlenek żelaza trójwartościowego,
- siarczan żelaza dwuwartościowego,
- bursztynian żelaza.
By szybko uzupełnić niedobór żelaza należy stosować się do zaleceń lekarskich i przyjmować jedynie preparaty zalecane przez specjalistę. Ważne, by były to leki (mogą to być także leki OTC, czyli dostępne bez recepty), a nie suplementy diety, gdyż tylko preparaty lecznicze mają udowodnione naukowo działanie, potwierdzone badaniami klinicznymi i mogą być przyjmowane według wytycznych towarzystw naukowych.
Nawet jeśli chcemy bardzo szybko uzupełnić żelazo, nie należy zwiększać jego dawki. Zbyt duże dawki żelaza w formie doustnej mogą powodować działania niepożądane, między innymi zaparcia i bóle brzucha.
Większość dostępnych leków zawierających żelazo lepiej przyjmować na czczo (chyba, że producent zaznaczył inaczej).
W ciągu trzech tygodni od rozpoczęcia leczenia powinien nastąpić wzrost stężenia hemoglobiny o ok. 2g/dl. Preparat jednak należy stosować co najmniej przez około 4–6 miesięcy, ponieważ początkowo organizm zużywa dostarczane żelazo „na bieżąco”, aby wyprodukować krwinki. Dopiero po kilku tygodniach uzupełniane są zapasy żelaza, dlatego nie powinno się przerywać leczenia za wcześnie.
Osobom nietolerującym doustnych preparatów żelaza, cierpiącym na zaburzenia wchłaniania lub krwawienia z przewodu pokarmowego, podaje się leki dożylnie.
Co jeść, aby szybko uzupełnić żelazo? 3 ważne zasady
Odpowiednio skomponowany jadłospis wspiera leczenie preparatami żelaza. Dzięki niemu można szybko uzupełnić żelazo.
1. Włącz do diety produkty bogate w żelazo
Istnieją dwie formy żelaza – hemowe (Fe2+) i niehemowe (Fe3+). Wchłania się tylko ta pierwsza, bardziej zredukowana forma. Żelaza hemowego szukać należy w podrobach (np. wątroba wieprzowa zawiera 18,7 mg/100 g), wołowinie, wieprzowinie, drobiu i rybach.
Żelazo niehemowe znajdziemy w jajach, produktach mlecznych i roślinnych. Dużo żelaza mają płatki śniadaniowe wzbogacane w ten pierwiastek, orzechy i ciemnozielone warzywa (szpinak, natka pietruszki).
2. Jedz produkty, które poprawią przyswajanie żelaza
Ponieważ w produktach roślinnych mamy do czynienia głównie z żelazem niehemowym, aby wchłonęło się ono do krwi, musi najpierw zostać zredukowane (przejść z III na II stopień utlenienia).
Aby szybko uzupełnić żelazo, należy włączyć do diety o związki naturalnego pochodzenia i odpowiednie bakterie probiotyczne, które potrafią dokonać tej redukcji. Dzięki temu znacznie zwiększają przyswajalność żelaza z posiłków i pomagają szybciej je uzupełnić. Do znanych reduktorów żelaza w przewodzie pokarmowym człowieka należą:
- Witamina C - podawana zarówno w produktach naturalnych – owocach i warzywach, jak i w formie suplementu,
- Kiszonki – zawarte w nich naturalne kwasy organiczne wyprodukowane podczas fermentacji bakteryjnej,
- Probiotyki z rodzaju Lactobacillus – tak jak bakterie zawarte w kiszonkach, produkują kwasy organiczne, które sprzyjają obniżaniu stopnia utlenienia żelaza. Dodatkowo bakteryjne kwasy organiczne spowalniają pasaż jelitowy, przez co zwiększają ekspozycję żelaza w dwunastnicy i wydłużają czas jego wchłaniania.
3. Nie łącz produktów bogatych w żelazo z pełnoziarnistym chlebem i herbatą
Niektóre posiłki ograniczają wchłanianie żelaza – dotyczy to zwłaszcza zdrowych przecież produktów pełnoziarnistych, które zawierają fityniany wiążące żelazo. Również wysoka zawartość wapnia w mleku, serach i jogurcie ogranicza wchłanianie żelaza. Aby więc szybko uzupełnić żelazo, wszystkich tych produktów nie należy łączyć z posiłkami, które są źródłem żelaza – mięsem, jajami, orzechami, sezamem i nasionami roślin strączkowych (groch, fasola).
Posiłków nie powinno się popijać herbatą, ponieważ zawarte w niej polifenole także ograniczają biodostępność żelaza nawet o 90%.
