Adaptogeny złagodzą skutki stresu, poprawią nastrój, dodadzą energii. Sprawdź, czym są i jak je stosować

We współczesnym świecie stres jest integralną częścią codziennego życia - pojawia się zarówno w zawodowej, jak i prywatnej sferze życia. Jak sobie z nim radzić? Oprócz naturalnych sposobów takich jak śmiech lub ćwiczenia relaksacyjne, istnieją inne środki zaradcze na stres. W walce z codziennym stresem mogą również pomóc rośliny lecznicze - tak zwane adaptogeny.

Rośliny adaptogenne mają szczególny wpływ na organizm i pomagają radzić sobie ze stresem. Ale uwaga - zwalczają objawy, nie przyczynę stresu. To oznacza, że pomogą tylko doraźnie, więc mimo wszystko powinnaś skupić się na wyeliminowaniu przyczyn stresu lub nauczyć się z nimi radzić. Jeśli bowiem nie poradzisz sobie z czynnikami stresogennymi na dłuższą metę, wkrótce znów będziesz nękana tymi samymi problemami. W jaki sposób rośliny adaptogenne mogą pomóc?

Adaptogeny: czym są i jak działają?

Adaptogeny to rośliny, które według medycyny alternatywnej zwiększają zdolności przystosowawcze (adaptacyjne) organizmu w odpowiedzi na niekorzystne warunki środowiskowe. Ułatwiają one dostosowanie się do czynników wywołujących stres zarówno fizyczny, jak i emocjonalny. Oznacza to, że gdy stosujesz rośliny adaptogenne, ich aktywne składniki pomogą ci radzić sobie ze stresującymi sytuacjami. Ciało i umysł staną się bardziej odporne na stres i lepiej poradzą sobie w sytuacji kryzysowej. Krótko mówiąc, efektem przyjmowania ziołowych adaptogenów jest zwiększenie odporności ciała i umysłu na stres.

Adaptogeny są od dawna stosowane w medycynie tradycyjnej zarówno w Europie, jak i poza nią, na przykład w medycynie chińskiej. Ale czy adaptogeny naprawdę działają? Europejska Agencja Leków (EMA) klasyfikuje adaptogeny jako tradycyjne leki ziołowe, ale nie wszystkie ich właściwości zostały naukowo udowodnione. Dlatego przed ich użyciem należy zawsze zasięgnąć porady farmaceuty lub lekarza, ponieważ leki ziołowe mogą mieć również skutki uboczne.

Stworzyliśmy krótką listę roślin o właściwościach adaptogennych, które pomogą ci radzić sobie ze stresem. 

Żeń-szeń to adaptogen o działaniu przeciwstresowym

Słynny żeń-szeń to nazwa kilku gatunków roślin należących do rodzaju Panax w rodzinie Araliaceae. Najbardziej znane gatunki to Panax ginseng (żeń-szeń koreański) i Panax quinquefolius (żeń-szeń amerykański). Rośliny te są znane ze swoich korzeni, które są często używane w medycynie tradycyjnej, zwłaszcza w Chinach, Korei i innych krajach azjatyckich. Mówi się, że żeń-szeń zwiększa odporność na stres, poprawia wydajność mózgu, zapobiega przeziębieniom i zwalcza zmęczenie.

Działanie przeciwzapalne niektórych składników adaptogenu zostało naukowo udowodnione. Ponadto roślina obniża poziom cukru we krwi i wzmacnia układ odpornościowy - dzięki temu ma doskonałe zastosowanie jako środek zapobiegający przeziębieniom. Żeń-szeń jest również uważany za środek wzmacniający potencję, choć nie ma na to dowodów naukowych.

Jak przyjmować żeń-szeń?

Żeń-szeń jest dostępny w postaci proszku, nalewki, herbaty lub tabletek. Ponieważ korzeń nie jest smaczny, zaleca się przyjmowanie go w postaci tabletek – także dlatego, że w tej formie jest najbardziej skuteczny. Aby poprawić samopoczucie, należy przyjmować od jednego do maksymalnie dwóch gramów żeń-szenia dziennie. Nie należy jednak oczekiwać natychmiastowego efektu - potrzeba kilku tygodni, aby dostrzec adaptogenne działanie tej rośliny.

Warto zwrócić uwagę na skutki uboczne długotrwałego stosowania żeń-szenia, dlatego produkty na bazie tego ziela nie powinny być przyjmowane dłużej niż przez 3 miesiące. Skutki uboczne mogą obejmować wysokie ciśnienie krwi (nadciśnienie), biegunkę i bezsenność. Osoby z wysokim ciśnieniem krwi i cukrzycą powinny porozmawiać z lekarzem przed przyjęciem produktów z żeń-szeniem.

Różeniec górski: adaptogenna roślina lecznicza na stres, lęki, zmęczenie

Różeniec górski (Rhodiola rosea) to roślina z rodziny gruboszowatych, która naturalnie występuje w chłodniejszych regionach północnej półkuli, w tym w Europie, Azji i Ameryce Północnej. Jest znana również pod nazwami "złoty korzeń", czy "słowiański żeń-szeń". Roślina ta jest ceniona za swoje korzenie, z których pozyskuje się ekstrakty używane jako adaptogeny.

Według ustaleń Europejskiej Agencji Leków (EMA), która analizowała różne wyniki badań nad różeńcem górskim, roślina ta może łagodzić pierwsze oznaki wypalenia zawodowego, wyczerpania związanego ze stresem, zmęczenia, zaburzeń lękowych i łagodnej do umiarkowanej depresji. Ale nie powinna być stosowana przy silnych i przewlekłych objawach. Różeniec górski nie zastępuje bowiem konwencjonalnych leków przeciwdepresyjnych i nie należy ich przyjmować jednocześnie.

Ponadto uważa się, że to adaptogenne zioło poprawia nastrój, wspomaga pamięć i zwiększa koncentrację. Nie ma jednak wystarczających dowodów naukowych na jego skuteczność. W niektórych badaniach odnotowano skutki uboczne stosowania różeńca górskiego, takie jak suchość w ustach, problemy żołądkowo-jelitowe i senność. Ponadto różeniec może wchodzić w interakcje z lekami, dlatego należy zawsze skonsultować przyjmowanie różeńca górskiego z lekarzem lub farmaceutą.

Jak przyjmować różeniec górski?

Adaptogen różeniec górski jest zwykle oferowany w postaci kapsułek lub tabletek. Zalecana dzienna dawka wynosi od 200 do 400 mg ekstraktu. Wciąż nie ma jednak oficjalnych wytycznych, ponieważ stosowanie i działanie ziela nie zostało jeszcze wystarczająco zbadane.

Ważne: Preparat ziołowy należy przyjmować rano, w przeciwnym razie może prowadzić do zaburzeń snu. Jeśli wiesz, że wkrótce czeka cię stresujący czas, możesz wziąć adaptogen jako środek zapobiegawczy po konsultacji z lekarzem i kontynuować jego stosowanie w krytycznym okresie. Efekt - jeśli wystąpi - pojawi się najwcześniej po dwóch tygodniach regularnego stosowania. Przyjmowanie powinno być ograniczone do 12 tygodni.

Kava kava: adaptogen na zaburzenia lękowe i niepokój

Kava kava (lub po prostu kava) to napój przyrządzony z korzenia rośliny Piper methysticum, który jest tradycyjnie używany w kulturach Oceanii, w tym na Fidżi, Vanuatu i Tonga, jako środek społeczny i ceremonialny. Roślina ta jest uprawiana głównie na wyspach Pacyfiku. Napój kava jest znany ze swoich właściwości relaksujących i jest używany w celu zmniejszenia stresu, objawów lęku oraz dla poprawy nastroju. Adaptogen zawiera kawalaktony, które mogą wiązać się z komórkami nerwowymi, a tym samym tłumić emocje. Dlatego też mówi się, że ekstrakt kava jest pomocny w walce z depresją i fobiami społecznymi.

W niskich dawkach, według kręgów medycyny alternatywnej, jest uważany za przyjemnie relaksujący. W miejscu pochodzenia, na Morzach Południowych, ekstrakt ten jest również stosowany w stymulantach. Jedną z zalet kava kava jest to, że rzekomo nie uzależnia. 

Jak przyjmować kava kava?

Podobnie jak w przypadku żeń-szenia, smak wymaga przyzwyczajenia. Dlatego lepiej jest używać kapsułek kava kava zamiast napoju. Kava kava jest również dostępna w postaci kropli. 

Uwaga: kava kava nie jest odpowiednia dla osób z uszkodzoną wątrobą, w okresie ciąży i karmienia piersią. Osoby cierpiące na chorobę Parkinsona zasadniczo nie powinny przyjmować produktów zawierających kava. Ponadto podczas stosowania nie należy pić alkoholu, ponieważ przypisuje się mu podobny efekt.

Skutki uboczne stosowania kava kava

W niektórych krajach preparaty z kava kava zostały wycofane, ponieważ pojawiły się doniesienia o poważnych uszkodzeniach wątroby, a nawet niewydolności wątroby po spożyciu kava, chociaż nie jest jasne, co dokładnie wywołało skutki uboczne.

Inne skutki uboczne kava obejmują:

• łuszczącą wysypkę na skórze i inne alergiczne reakcje skórne
• drętwienie języka i warg
• zaburzenia widzenia
• upośledzenie reakcji: nie należy prowadzić pojazdów ani obsługiwać maszyn po zażyciu kava.
• żółte przebarwienia skóry
• zmiany w morfologii krwi

Żeń-szeń, różeniec górski i kava kava to tylko kilka przykładów najsilniejszych adaptogenów. Warto zapytać lekarzy i farmaceutów o ziołowe alternatywy na problemy psychologiczne. Tak naprawdę roślin adaptogennych jest o wiele więcej.

Waleriana i jej działanie adaptogenne

Jeśli często cierpisz z powodu stresu, może to prowadzić do wyczerpania, depresyjnych nastrojów i problemów z zasypianiem. Waleriana (Valeriana officinalis) może mieć tutaj pomocne działanie relaksujące, uspokajające. Mówi się również, że poprawia sen i nie powoduje zmęczenia w ciągu dnia.

Waleriana czerpie swoją cudowną moc z różnych składników. Należą do nich olejki eteryczne, seskwiterpeny, walepotriaty i flawonoidy. Spośród nich na szczególną uwagę zasługuje linaryna, która ma działanie uspokajające i jest prawdopodobnie odpowiedzialna za adaptogenne działanie ziela.

Waleriana ma podobne działanie w organizmie do substancji przekaźnikowej - adenozyny. Dlatego też jest uważana za szczególnie przydatną dla utrzymania formy w pracy. Nie jest jednak odpowiednia dla osób, które muszą prowadzić pojazdy lub obsługiwać maszyny w ciągu dwóch godzin po zażyciu, gdyż powoduje senność.

Jak przyjmować walerianę?

Waleriana jest przetwarzana w postaci drażetek, herbat, a nawet dodatków do kąpieli i jest dostępna bez recepty. Nie należy jej jednak stosować dłużej niż 2-6 tygodni, ponieważ po długim okresie stosowania mogą wystąpić objawy odstawienia, takie jak kołatanie serca, niepokój i zawroty głowy. Najlepiej jest zasięgnąć porady lekarza jak stosować i dawkować walerianę.

Efekt adaptogenny jest odczuwalny najwcześniej po dwóch tygodniach stosowania. Skutki uboczne waleriany to senność po jej zażyciu, a także problemy żołądkowo-jelitowe. Z walerianą nie należy przyjmować żadnych innych środków uspokajających, a także alkoholu. 

Zioła adaptogenne: chmiel, dziurawiec i melisa

Skutecznych adaptogenów nie musimy jednak szukać na drugim końcu świata. Także rośliny występujące w naszych stronach wykazują działanie adaptogenne. Co więcej, doskonale je znasz!

Chmiel na uspokojenie i problemy z zasypianiem

Szyszki chmielu zawierają naturalną substancję o działaniu uspokajającym i ułatwiającym zasypianie. Chmiel jest często oferowany w połączeniu z roślinami leczniczymi: walerianą, melisą lub dziurawcem w kąpielach lub mieszankach herbat. Nie wiadomo, jak dokładnie działa, ale udowodniono, że chmiel ma działanie podobne do hormonów i działa na receptory melatoniny. Efekty działania chmielu pojawiają się dopiero po 2-4 tygodniach stosowania.

Podobnie jak waleriana, chmiel nie powinien być przyjmowany z innymi środkami uspokajającymi lub nasennymi i należy unikać spożywania alkoholu. O dawkowanie najlepiej zapytać lekarza lub farmaceutę.

Dziurawiec zwyczajny na stany lękowe i depresję

Wykazano, że dziurawiec zwyczajny jest skuteczny w łagodnej do umiarkowanej depresji i stanach lękowych. Herbata z dziurawca ma łagodne działanie uspokajające i pomaga w walce ze stresem, a nawet wewnętrznym niepokojem. Dziurawiec jest również stosowany jako lek na ADHD i łuszczycę, chociaż ostateczny efekt nie został naukowo udowodniony.

WAŻNE: Zaleca się ostrożność w przypadku tego zioła, ponieważ może ono wchodzić w interakcje z innymi lekami, takimi jak leki przeciwdepresyjne, leki rozrzedzające krew lub leki na HIV i inne. Ponadto, jeśli dziurawiec jest przyjmowany z antykoncepcją, może wystąpić plamienie, a skuteczność tabletek może spaść. Ponadto może wystąpić szereg działań niepożądanych, takich jak suchość w ustach, zaparcia, zmęczenie lub zwiększona wrażliwość skóry na słońce. Kobiety w ciąży nie powinny przyjmować dziurawca, ponieważ zwiększa ryzyko poronienia. Przed zastosowaniem preparatu należy zatem zasięgnąć porady lekarza.

Melisa na stres

Innym sprawdzonym adaptogenem na stres jest melisa, która pomaga również w dolegliwościach żołądkowych na tle nerwowym i problemach z zasypianiem. Może być również stosowana jako krem lub maść na opryszczkę we wczesnych stadiach. Jednakże melisa jest zwykle oferowana w połączeniu z innymi adaptogennymi ziołami, ponieważ jest stosunkowo droga.

Adaptogenne rośliny lecznicze: żeń-szeń syberyjski, passiflora i lawenda

Egzotyczne rośliny, takie jak żeń-szeń syberyjski lub passiflora są również uważane za adaptogeny i uważa się, że pomagają złagodzić objawy stresu, niepokoju, zmęczenia i podenerwowania. Również znana nam dobrze lawenda jest w stanie pomóc.

Żeń-szeń syberyjski na zmęczenie

Według Europejskiej Agencji Leków (EMA), żeń-szeń syberyjski może być stosowany jako lekarstwo na zmęczenie i osłabienie. Wywołuje jednak pewne skutki uboczne, takie jak bezsenność, kołatanie serca, drażliwość i bóle głowy.

Passiflora na niepokój i problemy z zasypianiem

Passiflora jest stosowana jako środek na niepokój i problemy z zasypianiem. Istnieją przesłanki wskazujące na to, że niektóre składniki rośliny wchodzą w interakcje z substancjami przekaźnikowymi w mózgu.

Lawenda na stres

Innym lekarstwem na stres są kwiaty lawendy. Roztaczają one przyjemny, uspokajający zapach.  Lawenda pomaga się zrelaksować i ułatwia zasypianie. Jako maść, lawenda ma pomagać w stanach napięcia i wyczerpania. W dużych dawkach może powodować wzdęcia i nudności.