Wybudzanie w nocy: sprawdź, co może być przyczyną i czy jest to powód do niepokoju

Nocne i wczesnoporanne wybudzenia to prawdziwa zmora osób borykających się z zaburzeniami snu. Do wybudzeń dochodzi najczęściej po 3-4 godzinach, czyli w środku nocy lub „ze śpiewem skowronka” czyli przed wschodem słońca. A potem następują długie bezsenne minuty. Co to oznacza i czy jest to powód do niepokoju?

Jakie korzyści daje sen?

Sen to coś więcej niż tylko zamknięcie oczu i odpłynięcie do krainy marzeń. To najważniejszy program regeneracyjny i naprawczy organizmu. Podczas snu ciało zmienia tryb działania. Spada temperatura, tętno i ciśnienie krwi, spowalnia oddech i rozluźniają się mięśnie, zwiększa się natomiast ilość uwalnianych hormonów, odnawiają się komórki, tkanki i układy.

Sen ma ogromne znaczenie dla działania mózgu i psychiki. Zapewnia odpoczynek, ale odgrywa też dużą rolę w procesie zapamiętywania: dochodzi do konsolidacji szlaków pamięciowych: to, czego uczyliśmy się za dnia, utrwala się w mózgu w czasie snu.

Rodzaje problemów ze snem

Kłopoty ze snem to powszechny problem. Nauka dzieli kłopoty ze snem na pierwotne i wtórne (wywołane chorobami, używkami). Do zaburzeń pierwotnych należą dyssomnie, polegające na nieprawidłowej ilości lub jakości snu:

• zbyt krótki sen określa się jako bezsenność – to najczęstsze zaburzenie;
• sen zbyt długi (powyżej 9 godz.) i niedający odpoczynku to hipersomnia; 
• zaburzenia rytmu snu i czuwania – np. przy zmianie stref czasowych (tzw. jet lag) lub pracy zmianowej; 
• narkolepsja to gwałtowne napady senności (np. w trakcie rozmowy).

Z kolei o parasomniach mówimy, gdy sen jest prawidłowy, ale w jego trakcie występują niepożądane zachowania, tj. wybudzenia, lunatykowanie, koszmary.

Wybudzanie w nocy: przyczyny

Nie jest to choroba, tylko sygnał organizmu, że dzieje się coś złego. Zastanów się, co wybija cię ze snu. Może to być: 

• Infekcja dróg moczowych – wzmożone parcie na mocz i częstomocz to typowe objawy zakażenia pęcherza lub nerek. Na taką infekcję wskazywałby fakt, że potrzeba częstych wizyt w toalecie pojawia się też w ciągu dnia. Potem zwykle okazuje się, że oddajesz moczu niewiele – choć wcześniej parcie na pęcherz było duże. Do tego możesz także odczuwać pieczenie, szczypanie i/lub ból; a sam mocz potrafi być pienisty, zmienić kolor i inaczej pachnieć.
• Cukrzyca. Nocne wizyty w toalecie mogą być jej objawem z dwóch powodów. Pierwszy to fakt, że w tej chorobie może istotnie rosnąć pragnienie, więc to sprzyja wizytom w toalecie. Drugi powód to zaburzenia w pracy nerwów obsługujących pęcherz. Może on odbierać nadmierne sygnały o przepełnieniu, jeśli struktury są uszkodzone przez cukrzycę.
• Problemy z krążeniem. Jeśli w nocy oddajesz mocz częściej i/lub więcej niż w ciągu dnia, możesz mieć zastoinową niewydolność serca. W pozycji pionowej nie radzi sobie ono z przepompowywaniem krwi. Nadrabia to, gdy leżysz, bo wtedy nie trzeba pokonywać grawitacji.
• Przyjmowane tabletki. Nykturia może być efektem ubocznym zażywania leków. Potrafią wywoływać ją środki odwadniające stosowane w nadciśnieniu i w leczeniu obrzęków, zwłaszcza o przedłużonym uwalnianiu. Tak działają także lekarstwa rozluźniające mięśnie.

Wybudzanie w nocy o tej samej godzinie: co to znaczy?

Każdej nocy budzisz się o tej samej godzinie? Tradycyjna medycyna chińska wybudzenia o konkretnej porze wiąże z sygnałami, jakie próbuje nam przekazać nasz organizm. Zgodnie z tym przekonaniem, jeśli budzisz się między: 

• godz. 21 a 23 – to oznacza problemy z tarczycą, bo we wczesnej fazie snu organizm stara się dojść do równowagi hormonalnej, 
• godz. 23 a 1 – możesz mieć problemy z woreczkiem żółciowym, który wtedy pracuje najintensywniej trawiąc tłuszcze,
• godz. 1 a 3 – organizm oczyszcza się z toksyn, więc najprawdopodobniej masz problemy z wątrobą lub hormonami,
• godz. 3 a 5 – jest to związane z czynnikami psychologicznymi, np. smutkiem i poczuciem straty albo z problemami z płucami, które w tym czasie są najbardziej energetycznie pobudzone,
• godz. 5 a 7 – jelito grube usuwa odpady z organizmu, jeśli o tej porze budzi cię konieczność skorzystania z toalety, to znak, że coś dzieje się właśnie z tym organem.

Jakie leki powodują wybudzanie w nocy lub problemy ze snem?

• Leki na alergię i stany zapalne. Farmaceutyki z tej grupy zawierają kortykosteroidy. To nic innego jak produkowane przez nadnercza hormony stresu! Trudno wyciszyć się i zasnąć po dawce związku chemicznego, który działa pobudzająco. Specyfiki o takim składzie są stosowane w leczeniu chorób autoimmunologicznych, np. RZS, tocznia układowego, a także alergii i astmy, oraz innych schorzeń chorób o podłożu zapalnym, np. dny moczanowej, stanów zapalnych mięśni i naczyń krwionośnych. Długotrwałe zażywanie doustnych leków z tej grupy może powodować problemy z zasypianiem, częste wybudzanie się. Uwaga! Stosowanie miejscowe maści, sprayu donosowego czy kropli nie wpływa na jakość snu.
• Leki z grupy SSRI, czyli selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny. Są skuteczne w terapii umiarkowanej i ciężkiej depresji, ale u 10-20 procent pacjentów działają pobudzająco, a to utrudnia spokojny sen.
• Statyny – są stosowane u pacjentów ze zbyt wysokim poziomem złego cholesterolu HDL i trójglicerydów oraz z chorobą wieńcową i po zawałach serca. Terapii statynami nierzadko towarzyszą bóle mięśni i głowy, co może nasilać zaburzenia snu. Uwaga! Podczas przyjmowania farmaceutyków z tej grupy należy unikać soku grejpfrutowego. Może on zwiększać stężenie statyn we krwi, co naraża pacjenta na intensywniejsze skutki uboczne, także w postaci zaburzeń snu.
• Preparaty na nadciśnienie powodują płytki sen i koszmary. Takie działania niepożądane miewają leki z grupy beta-blokerów. Przepisywane są one także z powodu zaburzeń rytmu serca, jego niewydolności, przy ciężkiej migrenie oraz niektórych rodzajach jaskry. Leki te hamują wydzielanie melatoniny – hormonu, który reguluje nasz zegar dobowy, konsekwencją są kłopoty z zasypianiem i wybudzenia w nocy.

Wybudzanie w nocy: czy warto brać środki nasenne?

Z medycznych statystyk wynika, że ponad połowa osób cierpiących na bezsenność sięga po środki nasenne. Tymczasem nawet te z pozoru „niewinne” preparaty ziołowe dostępne bez recepty również mogą powodować skutki uboczne. Na przykład, do leków zawierających walerianę (kozłek lekarski) bardzo ostrożnie powinny podchodzić osoby w starszym wieku. U nich łatwo ten środek przedawkować i mogą się pojawić:

• zawroty głowy,
• palpitacje serca, 
• mdłości,
• zaburzenia świadomości.

Wybudzanie w nocy: jak leczyć problemy ze snem?

Skuteczną metodę leczenia kłopotów ze snem jest terapia poznawczo-behawioralna bezsenności CBT-I. Skupia się ona na zmianie myślenia i zachowań związanych ze snem. Pacjenci są zachęcani do prowadzenia dziennika snu, w którym zapisują informacje na temat czasu spędzonego w łóżku, czasu zasypiania, liczby przebudzeń w nocy itp. To pomaga terapeucie zrozumieć wzorce snu i dostosować terapię. Pracuje z pacjentem nad modyfikacją zwyczajów związanych ze snem. Terapia jest refundowana z NFZ.