Rokitnik pomaga leczyć wiele dolegliwości! Sprawdź jego właściwości i przygotuj domowy sok, nalewkę, napar i herbatę

Rokitnik od wieków jest ceniony ze względu na swoje właściwości lecznicze. Rośnie dziko w Europie, więc doceniały go także nasze babcie. Obecnie rokitnik w Polsce jest pod częściową ochroną, ale wiedząc gdzie i jak pozyskiwać ten cenny surowiec zielarski, możesz liczyć na zbiory, które wykorzystasz do przygotowania domowych przetworów o prozdrowotnym działaniu. 

Co to jest rokitnik? Opis i występowanie

Rokitnik zwyczajny, nazywany także rokitnikiem pospolitym to krzew należący do różowców z rodziny oliwnikowatych. Osiąga wysokość od 1,5 m do 6 m, choć spotyka się okazy rosnące nawet do kilkunastu metrów. Ma podłużne, lancetowate liście o długości 5-9 cm i szerokości ok.1 cm, które okalają gałązkę dookoła. Rokitnik ma białe kwiaty, które rozpoczynają okres kwitnienia na ok. 1-2 tygodnie przed rozwinięciem liści. Owoce rokitnika mają kształt jajowy do kulistego i intensywny kolor w odcieniach od pomarańczowego do czerwonego. 

Rokitnik dziko rośnie w Europie i Azji. Preferuje wybrzeża morskie, ale występuje też na górskich stokach i w dolinach rzek. Lubi nasłonecznione miejsca, ale jest bardzo odporną rośliną, dlatego nie wymaga najlepszej gleby (rośnie na piasku), dobrze wytrzymuje wiatr i mrozy. W Polsce naturalnie występuje tylko u wybrzeży Bałtyku, pojedyncze okazy można znaleźć również w Pieninach. Jego dzikie siedliska są objęte ochroną, ale krzewy w uprawach i nasadzone na łąkach lub nabrzeżu można wykorzystać do zbiorów.

Kiedy i jak zbierać rokitnik zwyczajny?

Najcenniejszym i najczęściej używanym w ziołolecznictwie surowcem są owoce rokitnika, ale właściwości lecznicze posiadają także liście. Zbiory rokitnika nie są łatwe ze względu na dużą liczbę ostrych kolców, dlatego najczęściej zrywa się całe gałązki. 

Jak już wspominaliśmy, naturalnie rosnący rokitnik w Polsce podlega ochronie, więc nie możemy zrywać jego owoców ani innych części rośliny. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby posadzić ten krzak w swoim ogródku i do woli korzystać z jego dóbr. Zrywać można także owoce i liście z krzewów posadzonych w ramach nasadzeń nabrzeżnych lub w innych ogólnodostępnych miejscach.

 Jeśli chcemy zbierać liście rokitnika, róbmy to w maju i czerwcu, ale im wcześniej, tym lepiej. Bowiem najwięcej pożytecznych właściwości mają młode liście i pędy. Zbierając gałązki do suszenia, wybierajmy tylko końcówki, gałązki bez kwiatów/owoców lub te wyglądające na „zbędne”, aby nie uszkodzić krzewu. Zerwane listki należy ususzyć. Jak to zrobić? Liście możemy wysuszyć naturalnie lub w suszarce elektrycznej. W pierwszym przypadku listki należy delikatnie oderwać od gałązki, dokładnie umyć, a następnie ułożyć cienką warstwą na ściereczce. Następnie zostawiamy je w suchym, przewiewnym i zaciecionym miejscu. Takie suszenie liści rokitnika trwa ok. 2 dni. W tym czasie należy co jakiś czas sprawdzać stopień ich ususzenia. 

Najważniejszym i najcenniejszym surowcem zielarskim są jednak owoce rokitnika. Okres ich dojrzewania to – w zależności od odmiany – od końca sierpnia nawet do końca listopada. Przyjmujemy jednak, że czas zbioru owoców przypada na końcówkę sierpnia i cały wrzesień. Przed zerwaniem upewnijmy się, że owoce są dobrze dojrzałe. Nie zwlekajmy jednak ze zbiorem, gdyż jagody często padają łupem ptaków. Zbieranie owoców rokitnika nie jest łatwe, gdyż roślina ma dużo kolców, a jagody trudno odrywają się od gałązki i często pękają, co skraca ich okres przydatności. Dlatego najlepiej zamiast zrywać pojedyncze jagody lepiej jest odciąć kawałek gałązki. Aby oddzielić owoce, należy je najpierw zmrozić lub ususzyć, a następnie otrząsnąć. Surowe owoce rokitnika należy jak najszybciej zjeść lub przetworzyć, gdyż łatwo i szybko tracą swoje właściwości i gniją. 

Jagody rokitnika możemy także ususzyć naturalnie lub w piekarniku. Przed suszeniem owoce należy umyć wkładając do miski z wodą. Nie płuczemy jagód pod bieżącą wodą, bo mogą popękać. Umyte owoce należy ułożyć na tkaninie w ciemnym, suchym i przewiewnym miejscu. Suszenie trwa zazwyczaj kilka dni.

Jeśli jednak nie mamy możliwości tradycyjnego suszenia owoców, możemy to zrobić przy pomocy piekarnika. Umyte i wyschnięte owoce układamy cienką warstwą na blasze do pieczenia pokrytej papierem. Piekarnik stawiamy na nie więcej niż 35-40 stopni i suszymy owoce przez ok. 2-3 godziny. Następnie zwiększamy temperaturę do 60 stopni. Podczas suszenia drzwiczki piekarnika muszą być uchylone. Ususzone jagody rokitnika trzymamy 1-2 dni na otwartej przestrzeni, a następnie rozrzucamy do słoików z pokrywkami lub papierowych torebek.

Osuszone owoce rokitnika można przechować w takiej formie lub zamrozić. Mrożone owoce pozostają smaczne, pachnące i zachowują większość swoich właściwości. Pamiętajmy jednak, że owoce rokitnika możemy zamrozić i odmrozić tylko raz. Powtórne zamrażanie niszczy wszystkie cenne właściwości jagód. 

Właściwości lecznicze rokitnika zwyczajnego

Rokitnik jest cenionym od wieków surowcem szeroko stosowanym w ziołolecznictwie i medycynie naturalnej. Nic dziwnego, bo zawiera w sobie aż 190 substancji bioaktywnych odpowiadających za jego lecznicze właściwości. Co mieści się w tych małych niepozornych kulkach?

Co zawiera rokitnik?

Owoce rokitnika są bogatym źródłem witamin z grupy B, witaminy E, C, D, K i prowitaminy A oraz składników mineralnych – zwłaszcza boru, żelaza i manganu, a także potasu, fosforu, wapnia i krzemu. Ponadto zawiera kwasy tłuszczowe, flawonoidy, karotenoidy, antyoksydanty, aminokwasy, prowitaminy, a nawet bardzo rzadko występującą w roślinach serotoninę nazywaną „hormonem szczęścia”. 

Rokitnik na odporność, stany zapalne i bóle

Witamina C, którą rokitnik posiada w olbrzymiej ilości (w 100 g owoców jest jej nawet 300 mg) jest bardzo trwała i praktycznie nie rozkłada się w procesie przetwarzania. Co więcej, moc witaminy C w rokitniku wzmacniają dodatkowo antocyjany, które spowalniają jej utlenianie i tym samym przedłużają działanie. Przetwory z rokitnika są zatem świetnym lekarstwem na wszelkie dolegliwości związane z niedoborem tej witaminy, takie jak: m.in. brak apetytu, skłonność do występowania siniaków, krwawiące dziąsła, trudności w gojeniu się ran, bóle mięśni i stawów oraz obniżona odporność. 

Witamina C, flawonoidy i beta-karoten zawarte w tej roślinie pomogą przy stanach zapalnych, zapaleniu stawów i różnych dolegliwościach reumatoidalnych – od bólu po sztywnienie stawów. 

Wyciąg z tej rośliny zawiera duże ilości karotenów, tokoferoli i kwasów tłuszczowych o właściwościach przeciwzapalnych, przeciwbakteryjnych i przeciwwirusowych. Dzięki temu rokitnik może być wykorzystywany w leczeniu stanów zapalnych skóry oraz trudno gojących się ran.

Rokitnik na serce i układ krążenia

Dla serca najcenniejsze są obecne we wszystkich częściach rośliny flawonoidy i nienasycone kwasy tłuszczowe występujące w oleju z nasion oraz miąższu z owoców. 

Liczne badania dowiodły, że obecne w rokitniku flawonoidy (organiczne związki chemiczne występujące w roślinach, spełniające m.in. funkcję barwników i przeciwutleniaczy) mają korzystny wpływ na siłę skurczu mięśnia sercowego i zachowanie prawidłowego rytmu serca. Zapobiegają też niedokrwieniu mięśnia sercowego. Natomiast olej z nasion rokitnika obniża poziom „złego” cholesterolu LDL, a podwyższa „dobrego” HDL. Witamina K obecna w owocach rokitnika odpowiada za prawidłowe krzepnięcie krwi, dzięki czemu zapobiega krwawieniom. Ponadto witamina C pomaga obniżyć ciśnienie krwi, podobnie jak potas, którego także w owocach rokitnika nie brakuje. Witamina C wraz witaminą E oraz sterolami roślinnymi skutecznie obniżają też poziom złego cholesterolu LDL. Dzięki temu możemy obniżyć ryzyko zachorowania na miażdżycę, chorobę wieńcową, zawał serca i udar mózgu.

Rokitnik przeciw nowotworom i promieniowaniu

Ponadto obecne w rokitniku karotenoidy to naturalne antyoksydanty, które chronią organizm przed nadmiarem wolnych rodników tym samym zabezpieczają nas przed chorobami cywilizacyjnymi i nowotworami. Ponadto poprawiają wzrok i opóźniają starzenie się skóry, a także zabezpieczają organizm przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych. Dzięki ich zawartości rokitnik jest stosowany u osób poparzonych promieniowaniem (np. rentgenowskim).

Rokitnik na sen i odchudzanie

Na szczególną uwagę zasługuje także obecna w rokitniku serotonina. Ta substancja występuje w roślinach niezwykle rzadko, a jest bardzo potrzebna. Jest bardzo ważnym neuroprzekaźnikiem w centralnym układzie nerwowym, reguluje sen, apetyt, ciśnienie krwi i temperaturę ciała. Dzięki niej rokitnik pomaga przy bezsenności, gorączce oraz… odchudzaniu. Serotonina zmniejsza bowiem apetyt po spożyciu węglowodanów, dzięki czemu jemy mniej cukrów i nie tyjemy. 

Wiele dodatkowych właściwości leczniczych posiada także olej z rokitnika, który można kupić w sklepie zielarskim lub przygotować samodzielnie w domu. 

Na co pomoże rokitnik? 

• Obniżona odporność
• gorączka
• przeziębienie 
• ból gardła,
• choroby wzroku
• suchy kaszel
• stany zapalne
• reumatyzm 
• zwyrodnienie stawów
• bóle mięśni i stawów
• oparzenia 
• odmrożenia, 
• trudno gojące się rany, skaleczenia i blizny,
• krwawienie dziąseł
• choroby układu pokarmowego z wyjątkiem wrzodów
• biegunki
• odchudzanie
• zapalenie wątroby,
• cholesterol,
• choroba wieńcowa
• miażdżyca
• zaburzenia rytmu serca
• znużenie
• zmęczenie
• bezsenność
• hemoroidy
• nadciśnienie tętnicze
• profilaktyka zawału serca
• profilaktyka udaru mózgu

Szerokie lecznicze właściwości rokitnika można wykorzystać jedząc owoce na surowo, choć z tej opcji mało kto korzysta, gdyż są kwaśne i szybko się psują. Można także przygotować z nich sok, nalewkę, herbatę, napary. Skuteczna jest także herbata z liści rośliny. 

Jak zrobić domowy sok z rokitnika?

Sok z rokitnika to jedna z najpopularniejszych form przetwarzania owoców tej rośliny i korzystania z jej leczniczych właściwości. Można go kupić w sklepach zielarskich lub przygotować samodzielnie ze świeżych jagód. 

Składniki:

• 1 kg owoców rokitnika
• 500 g cukru

Sposób przygotowania:

1. Owoce rokitnika umyj i lekko rozgnieć. Zalej litrem wrzątku i podgrzewaj przez 30 min na małym ogniu. Przestudź, odcedź przez sitko wyłożone gazą. Owoce ponownie zalej 2 szklankami wrzątku i znów gotuj przez pół godziny. 
2. Płyny zlej do jednego garnka, dosyp cukier i mieszaj, aż się rozpuści. Rozlej sok do słoików, zakręć. Pasteryzuj 15 minut. 

Jak stosować?

Pij 2 razy dziennie 25 ml soku, pół godziny do godziny przed posiłkiem (lub opcjonalnie 50 ml przed śniadaniem). Profilaktycznie sok pij rozcieńczony w proporcji 1:4 z wodą lub dodawaj do ziołowych herbatek. 

Nalewka z rokitnika – jak ją przygotować?

Nalewka z rokitnika ma podobne właściwości jak sok. Szczególnie skuteczna ukazuje się jednak przy osłabieniu organizmu i przeziębieniu. Można ją stosować profilaktycznie lub jako wspomaganie leczenia. 

Składniki:

• 1 kg owoców rokitnika
• 1 kg cukru
• 1,5 l spirytusu 70-procentowego

Sposób przygotowania:

1. Umyte i odsączone owoce rokitnika wsyp do słoja. Dodaj cukier oraz alkohol. Zakręć i odstaw w ciepłe, ciemne miejsce na 6–8 tygodni. 
2. Co parę dni wstrząśnij słojem. Przecedź, przelej do butelek i odstaw w chłodne miejsce na pół roku.

Jak stosować?

 W osłabieniu (ale i przeziębieniu) pij 10-15 ml, tj. pół małego kieliszka 25 ml, dziennie. 

Przepis na napar z owoców rokitnika

Napar z rokitnika pomoże przede wszystkim w profilaktyce chorób serca i układu pokarmowego. Zahamuje też biegunki. 

Sposób przygotowania:

Zalej 150-200 g owoców 800 ml wrzącej wody. Odstaw pod przykryciem na 20 minut. 

Jak stosować?

Pij 2-3 razy dziennie profilaktycznie – na wzmocnienie i w celu ochrony serca.

Herbata z liści rokitnika

Herbata z liści rokitnika w formie okładów przyniesie ulgę w schorzeniach skóry przyspieszając gojenie się wszelakich ran – po oparzeniach, odmrożeniach, odleżynach czy wspomnianych wcześniej poparzeniach przez promienie rentgenowskie, a nawet słoneczne. Pomoże też leczyć grzybicę. Herbatka z liści chroni przed chorobami sercowo-naczyniowymi, ale i przed grypą.

Sposób przygotowania:

Listki po zerwaniu odparuj na patelni. Potem susz w piekarniku, co jakiś czas mieszając. Przesyp do słoika, szczelnie zamknij i przechowuj w lodówce. Łyżeczkę suszu zalej szklanką wrzątku. 

Jak stosować?

Pij raz dziennie. 

Kto nie powinien stosować rokitnika? Przeciwwskazania

Rokitnik jest bardzo zdrową rośliną i większość z nas może pomóc uporać się z wieloma dolegliwościami, ale niektórym może zaszkodzić. Nie stosuj rokitnika, jeśli cierpisz na: stany zapalne trzustki, wątroby i kamicę żółciową. Ze względu na obecność wielu kwasów rokitnika powinny też unikać osoby z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy. 

Przed stosowaniem rokitnika u dzieci, kobiet w ciąży lub karmiących piersią należy bezwzględnie poradzić się lekarza. 

Ciekawostki o rokitniku

• Nazwa gatunkowa rokitnika zwyczajnego to Hippophae rhamnoides. Pochodzi ona z języka greckiego, gdzie „híppos” oznacza „koń”, a „pháo” – „błyszczeć”. W czasach starożytnej Grecji określano tak kolczastą roślinę, którą karmiono konie dla poprawy kondycji ich sierści.
• W Polsce rokitnik nazywany był także: „bodlak”, „bodzieniec”, „rozmarynowiec”, „drzewo rozmarynowe”, „cierń morska”, „oliwa leśna” oraz „szakłakowiec”. Najczęściej stosuje się jednak nazwy „rokitnik” i „bodlak”. 
• Rokitnik w Rosji nazywany jest „złotem Syberii” lub „rosyjskim ananasem”.