Nadczynność i niedoczynność przytarczyc mogą mieć poważne konsekwencje. Jak rozpoznać i leczyć choroby przytarczyc?

Przytarczyce to niewielkie gruczoły, ale mają istotne znaczenie dla naszego organizmu. Ich głównym zadaniem jest utrzymywanie na stałym poziomie stężenia wapnia i fosforu. Gdy równowaga zostaje zachwiana, zaczynają się problemy.

Przytarczyce - czym są i jakie funkcje spełniają?

Jak sugeruje nazwa, przytarczyce leżą przy tarczycy. Mają postać małych, owalnych ziarenek (nie większych niż groch), pełnią jednak bardzo ważne funkcje w organizmie. Wydzielają hormon nazywany parathormonem, który odpowiada za gospodarkę wapniowo-fosforanową. Przytarczyce wpływają więc przede wszystkim na te narządy, które odgrywają rolę w gospodarce wapniowo-fosforanowej organizmu. Należą do nich: kości (główny magazyn wapnia i fosforanów), przewód pokarmowy (źródło wapnia oraz fosforanów wchłanianych z pożywienia) oraz nerki (odpowiedzialne za ich wydalanie wraz z moczem).

Zarówno liczba przytarczyc, jak i rozmieszczenie w organizmie nie są stałe. U większości zdrowych osób występują 4 przytarczyce umiejscowione symetrycznie w dole tarczycy na jej tylnej powierzchni, w otaczającej ją tkance łącznej. Zdarza się jednak, że niektórzy mają tylko jedną przytarczycę, a inni nawet 8, zlokalizowanych np. wewnątrz tarczycy lub przy grasicy czy w klatce piersiowej. Niewielkie odstępstwa od tej reguły zwykle nie mają wpływu na nasze zdrowie.

Czym jest nadczynność przytarczyc?

To stan, w którym jedna lub kilka przytarczyc wydziela za dużo parathormonu, co prowadzi do znacznego wzrostu stężenia wapnia we krwi. W pierwotnej nadczynności problem leży w komórkach samych przytarczyc, w odróżnieniu od wtórnej, gdzie główna przyczyna schorzenia tkwi poza przytarczycami – tak jest m.in. w przypadku niewydolności nerek, gdzie nadczynność przytarczyc jest konsekwencją innej choroby.

Pierwotna nadczynność przytarczyc należy do najczęstszych chorób układu wewnątrzwydzielniczego (czyli schorzeń endokrynologicznych). Przez wiele lat potrafi przebiegać bezobjawowo, a jedynym sygnałem może być podwyższone (nieznacznie) stężenie wapnia we krwi. Dlatego zdarza się, że od wystąpienia choroby do rozpoczęcia leczenia upływa nawet kilka lat.

Objawy nadczynności przytarczyc

Na nadczynność mogą wskazywać m.in: nagłe chudnięcie i ogólne osłabienie organizmu, obniżenie napięcia mięśniowego, brak apetytu, wzmożone pragnienie, wielomocz, zaburzenia świadomości, zaburzenia rytmu serca, odwapnienie kości prowadzące do złamań, bóle kostne, skłonność do tworzenia kamieni moczowych, nawracająca choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, zaparcia, bóle brzucha, mdłości, wymioty.

Diagnostyka i leczenie nadczynności przytarczyc

Zwykle na początku wykonuje się badania laboratoryjne: oznacza się stężenie wapnia i parathormonu we krwi, a także sprawdza wydalanie wapnia z moczem. W celu lokalizacji nadczynnej przytarczycy robi się ultrasonografię szyi, czasem również tomografię komputerową i rezonans magnetyczny szyi/klatki piersiowej.

Kiedy zostanie zdiagnozowana pierwotna nadczynność przytarczyc, jedynym sposobem leczenia jest chirurgiczne usunięcie gruczołu odpowiedzialnego za nadmierne wydzielanie parathormonu. Przy wtórnej należy wyeliminować przyczynę choroby, która ją wywołała.

Niedoczynność przytarczyc - co to takiego?

Mówimy o niej, gdy dochodzi do obniżenia poziomu parathormonu poniżej normy. W konsekwencji następuje spadek wapnia we krwi przy jednoczesnym zwiększeniu stężania fosforanów. Niedostateczne wydzielanie parathormonu może być spowodowane: usunięciem przytarczyc podczas operacji tarczycy lub uszkodzeniem ich podczas radioterapii gruczołu tarczowego.

Inne przyczyny niedoczynności przytarczyc to m.in.:

• uszkodzenie lub całkowite zniszczenie przytarczyc w wyniku urazu szyi czy chorób autoimmunologiczych toczących się w organizmie,
• niewykształcenie się tych gruczołów podczas życia płodowego,
• zwyrodnienie przytarczyc, będące skutkiem innych chorób.

Objawy niedoczynności przytarczyc

Charakterystyczne objawy niedoczynności przytarczyc to m.in.: nerwowość, depresja, bóle głowy, zaburzenia rytmu serca, skurcze tężyczkowe, drętwienie i mrowienie kończyn, typowe skurcze palców i rąk po uciśnięciu mankietem ciśnieniomierza (tzw. objaw Trousseau), mdłości, wymioty, skurcze mięśni (np. brzucha, oddechowych, które wywołują napadową duszność) i ich osłabienie, odkładanie wapnia w kościach oraz tkankach miękkich.

Diagnostyka i leczenie niedoczynności przytarczyc

W wielu przypadkach wstępne podejrzenie niedoczynności przytarczyc lekarz może postawić na podstawie wywiadu z pacjentem i typowych objawów. Podstawą są jednak badania krwi – oznaczenie stężenia wapnia, fosforanów i parathormonu. Aby potwierdzić diagnozę, lekarz może zlecić dodatkowo badania moczu. Czasami wykonuje się również EKG (pozwala ocenić pracę serca) czy EMG (umożliwia sprawdzenie funkcjonowania układu mięśniowego oraz przewodzenia w nerwach obwodowych).

Leczenie opiera się głównie na podawaniu wapnia i witaminy D3. Nadmiar fosforanów koryguje się poprzez zmianę jadłospisu (ograniczenie produktów z wysoką zawartością fosforanów, takich jak: podroby, ryby, żółtka jaj, sery żółte) i stosowanie leków zmniejszających wchłanianie fosforanów z przewodu pokarmowego. Jeżeli te metody nie przynoszą oczekiwanych efektów i gospodarka wapniowo-fosforanowa pozostaje niewyrównana, do terapii może zostać wprowadzony lek uzupełniający poziom parathormonu.