Sprawy majątkowe związane ze spadkiem i testamentem budzą w wielu rodzinach silne emocje, często są również powodem sporów. Wielu nieporozumień można uniknąć, mając podstawową wiedzę na temat dziedziczenia. Odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania.
15 ważnych pytań o spadek, dziedziczenie, testament
1. Czy można spisać wspólny testament?
Nie. Dokument, który zawiera ostatnią wolę dwóch osób jest nieważny. Każda powinna sporządzić swój testament, wskazując w nim kto ma po niej dziedziczyć. Testament może być zwykły (samodzielnie stworzony) lub notarialny. W każdej chwili można go zmienić lub odwołać. Dokument notarialny warto zarejestrować w Notarialnym Rejestrze Testamentów (NORT) – robi się to bezpłatnie, na wniosek testatora i bez ujawniania w rejestrze treści jego woli.
2. Jak zabezpieczyć partnera?
Konkubenci nie mogą dziedziczyć na mocy ustawy, ale problem ten rozwiązuje testament. Ale uwaga, w takiej sytuacji partnerowi nie przysługuje zwolnienie z podatku. Jeśli wartość odziedziczonego majątku przekroczy 4902 zł zapłaci go w najwyższej stawce (patrz też pytania 13–15). Ponadto pominięci spadkobiercy ustawowi mogą wystąpić z roszczeniem o zachowek.
3. Gdzie szukać testamentu?
Formalnie to możliwe tylko w przypadku testamentów zarejestrowanych w NORT, czyli Notarialnym Rejestrze Testamentów. W NORT zarejestrowane są wszystkie testamenty, które były sporządzane u notariusza, ponieważ to na nim spoczywa obowiązek wpisania testamentu do NORT.
Dokument taki można wyszukać za pośrednictwem dowolnej kancelarii notarialnej. Opłata za to wynosi 50 zł. Trzeba też będzie okazać akt zgonu.
Uwaga! Jeśli testament (także niezarejestrowany) zostanie odnaleziony po przeprowadzonym już postępowaniu spadkowym, można je ponownie wszcząć.
4. Jak podważyć ostatnią wolę?
Trzeba złożyć w sądzie wniosek o unieważnienie testamentu. W uzasadnieniu należy napisać, dlaczego się tego domagasz (np. testator nie podjął decyzji świadomie) i przedstawić dowody na poparcie swojej tezy, np. zeznania świadków, orzeczenie lekarskie.
Wniosek można zgłosić w trakcie postępowania o stwierdzenie nabycia praw do spadku albo w postępowaniu o uchylenie postanowienia sądu, które je przyznaje.
5. Jak nabyć spadek?
Masz dwie opcje – możesz to zrobić:
-
W sądzie (koszt postępowania to 55 zł – 50 zł opłaty od wniosku oraz 5 zł za wpis do rejestru spadkowego).
-
U notariusza. W tym przypadku wszyscy spadkobiercy muszą być obecni i zgodni co do sposobu dziedziczenia i osób, które biorą w nim udział.
Maksymalna opłata za sporządzenie protokołu dziedziczenia wynosi 100 zł, zaś za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia 50 zł.
6. Do jakiego sądu się udać w sprawie testamentu?
Właściwy będzie sąd rejonowy (wydział cywilny) ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego (decyduje wpis w akcie zgonu). To tam składasz wniosek o nabycie praw do spadku
7. Czy rozdzielność majątkowa wyklucza dziedziczenie?
Nie. Fakt istnienia rozdzielności majątkowej nie wpływa na prawo do spadku. Intercyza działa za życia współmałżonków – potem mamy dziedziczenie z ustawy lub testamentu.
8. A jeśli małżeństwo się rozpadnie?
Osoby rozwiedzione lub w separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem nie dziedziczą po sobie, chyba, że tak postanowią w testamentach.
9. Czy można zrzec się spadku?
Tak, ale tylko za życia spadkodawcy. Sporządza się wówczas umowę u notariusza. Zrzeczenie obejmuje także zstępnych (chyba że postanowiono inaczej). W takiej sytuacji ty i twoje dzieci jesteście traktowani tak, jakbyście nie dożyli otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy).
10. Kto ma prawo do zachowku?
Bliscy (zstępni, małżonek i rodzice) pominięci przy podziale majątku, którzy dziedziczyliby z ustawy. Ale uwaga, są też sytuacje, gdy zachowek przysługuje mimo braku testamentu. Na przykład spadkodawca za życia podarował dom jednemu z dzieci. Po jego śmierci pozostałe dzieci mają prawo do wystąpienia o zachowek.
Ważne. Przy ustalaniu prawa do zachowku dolicza się do spadku darowizny uczynione przez spadkodawcę. Istnieją jednak pewne wyjątki. Nie wlicza się:
- tych drobnych, zwyczajowo przyjętych (np. prezentów);
- darowizn dokonanych przed więcej niż 10 laty, licząc wstecz od otwarcia spadku na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.
Ważne. Darowizny na rzecz spadkobierców oraz osób uprawnionych do zachowku są doliczane do spadku bez względu na to, kiedy były dane.
11. Czy zachowek można odziedziczyć?
Tylko wyjątkowo, gdy uprawniony do zachowku zmarł przed wystąpieniem z roszczeniem o jego wypłatę. Wtedy roszczenie o zachowek wchodzi do spadku po nim, ale dziedziczyć je może tylko zstępny.
Ważne. Roszczenie o zachowek przedawnia się z upływem 5 lat od śmierci spadkodawcy.
12. Jak nie dziedziczyć długów?
Odrzucając spadek! Wtedy jesteś traktowana tak, jakbyś nie dożyła otwarcia spadku. Twoje miejsce zajmują dalsi spadkobiercy ustawowi, np. dzieci. Jeżeli są małoletnie – do odrzucenia spadku w ich imieniu, musisz mieć zgodę sądu rodzinnego.
Oświadczenie o odrzuceniu spadku należy złożyć w ciągu 6 miesięcy od momentu, gdy się o nim dowiedziałaś.
13. Od czego zależy wysokość podatku od spadku?
Od stopnia pokrewieństwa ze zmarłym. Im dalsze, tym podatek wyższy. Znaczenie ma też wartość odziedziczonego majątku. Szczegóły poznasz, dzwoniąc na infolinię Krajowej Informacji Skarbowej: 801 055 055 lub 22 330 03 30 (z komórek).
Rozróżniamy trzy grupy,
I – to najbliższa rodzina: małżonek, zstępni, wstępni, pasierbowie, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie;
II – dalsza rodzina (ciotki, wujowie, szwagierki, bratowe);
III – krewni i powinowaci nie zaliczeni do poprzednich grup, osoby obce (w tym konkubenci).
14. Kogo obejmuje ulga od podatku?
Zwolnienie przysługuje prawie wszystkim z grupy I (tzw. grupa 0). Nie są nim objęci jedynie teściowie, zięć oraz synowe. By skorzystać z ulgi, trzeba zgłosić nabycie spadku w skarbówce w ciągu 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia sądu lub zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia.
15. Czy zawsze trzeba zgłaszać spadek?
Nie. Obowiązek ten dotyczy spadku i darowizn otrzymanych w ciągu 5 lat od jednej osoby, jeśli ich wartość przekracza:
- 9 637 zł – dla I grupy,
- 7 276 zł – dla II grupy,
- 4 902 zł dla – III grupy.
Dziedziczenie wprost – na czym polega?
Dziedziczenie wprost oznacza przyjęcie spadku bez ograniczeń, jeśli chodzi o odpowiedzialność za długi zmarłego. Przy prostym przyjęciu spadku odpowiadamy za nie całym swoim majątkiem (tj. zarówno tym nabytym w spadku, jak również tym, który mieliśmy już wcześniej). Zgodnie z obecnymi przepisami, aby przyjąć spadek wprost, musimy złożyć specjalne oświadczenie. Mamy na to 6 miesięcy od otwarcia spadku.
Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza
Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza to wersja domyślna, nie wymagająca oświadczenia o sposobie, w jaki chcemy dziedziczyć. W tym przypadku odpowiadamy za długi do tzw. czystej wartości spadku, czyli do wartości aktywów spadkowych. Ale, żeby majątek odziedziczony nie zlał się z naszym, konieczne jest sporządzenie spisu dóbr od spadkodawcy – to pozwoli wykazać do jakiej kwoty nasza odpowiedzialność jest ograniczona.
