Hashimoto pod lupą. Przyczyny, objawy, leczenie - czyli wszystko, co musisz wiedzieć o chorobie

Hashimoto, czyli przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy, to choroba autoimmunologiczna, związana z zaburzeniami układu odpornościowego. W wyniku nieprawidłowego pobudzenia układu odpornościowego dochodzi do powstawania przeciwciał przeciwko własnej tarczycy. Układ immunologiczny zamiast bronić organizm przed infekcjami, zaczyna traktować go jak wroga. W wyniku tego powstaje przewlekłe niebolesne zapalenie tarczycy, które powoli (przez lata) niszczy ten gruczoł i prowadzi do zmniejszenia produkcji hormonów (czyli niedoczynności).

Przyczyny choroby Hashimoto

Na podstawie badań naukowych stwierdzono, że zachorowalność na hashimoto zależy przede wszystkim od predyspozycji genetycznych. Jej ryzyko zwiększa też rodzinne występowanie choroby, szczególnie silna jest ta zależność w linii żeńskiej. Hashimoto też ujawnia się pod wpływem czynników środowiskowych (duże zmęczenie i napięcie, nadmierne spożycie jodu, palenie tytoniu, niedobór selenu czy niektóre leki). Zazwyczaj wyzwala je silny stres, ale także infekcja, zaburzenia odporności, ciąża, a nawet złe odżywianie się. To jedno z najczęstszych schorzeń tarczycy i najczęstszy typ zapalenia. Choroba, która zakłóca pracę całego organizmu.

Czynniki wyzwalające chorobę Hashimoto

• predyspozycje genetyczne
• stres
• infekcje wirusowe
• zbyt wiele jodu w diecie
• niektóre leki
• palenie tytoniu

Objawy hashimoto

Samo hashimoto, wbrew krążącym opiniom, najczęściej jest bezobjawowe. Symptomy mogą wynikać z niedoczynności lub nadczynności tarczycy lub ze współistnienia innych chorób autoimmunologicznych (jak np.: reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca typu 1 czy bielactwo).

Osoby, u których występuje niedoczynność tarczycy, mają obniżony metabolizm. Odczuwają zwiększoną wrażliwość na zimno. Ich skóra jest sucha i szorstka, a paznokcie łamliwe. Włosy są słabe, mogą wypadać. Chorzy tracą energię, cierpią na bóle brzucha i zaparcia. Może występować: zmęczenie, senność, spadek nastroju, zaburzenia koncentracji, pogorszenie pamięci i przybieranie na wadze. To ostatnie bierze się głównie z zatrzymania wody w organizmie (tworzą się obrzęki), a nie z tłuszczu.

Dolegliwości bywają więc bardzo różne u poszczególnych chorych. Objawy są niespecyficzne, dlatego często przez długi czas bywają bagatelizowane. Nie ma bowiem charakterystycznych sygnałów, które wskazują, że cierpimy na niedoczynność tarczycy. U każdego może ona przebiegać nieco inaczej. Dlatego jedynym pewnym sposobem sprawdzenia, czy mamy zdrową tarczycę, jest oznaczenie poziomu TSH w ramach badań profilaktycznych.

Przebieg choroby Hashimoto

Hashimoto najczęściej ma przebieg postępujący. Pojawia się i nasila niedoczynność tarczycy, choć czasami poprzedza ją paromiesięczny okres nadczynności nazywany Hashitoxicosis.

U chorych obserwuje się zmiany w wielkości tarczycy – gruczoł zazwyczaj się zmniejsza, ale czasami dochodzi do jego zwiększenia. Mogą pojawić się wyczuwalne dotykiem guzki.

Objawy rozwijają się powoli (w ciągu lat), w miarę stopniowego niszczenia gruczołu tarczowego i zmniejszania się produkcji hormonów tarczycy. Mogą mieć także różne nasilenie, od łagodnych do bardzo ciężkich. Zależy to przede wszystkim od tego, jak długo istnieje niedoczynność i stopnia niedoboru hormonów. Generalnie im dłużej to trwa i im więcej brakuje hormonów, tym dolegliwości są silniejsze.

Jednocześnie osoby z utajoną niedoczynnością tarczycy mogą nie zauważyć u siebie żadnego z wymienionych symptomów. Chorobę można wówczas wykryć jedynie dzięki badaniom hormonalnym.

Jak rozpoznać Hashimoto? Badania i diagnostyka

Diagnozę stawia lekarz na podstawie wywiadu z pacjentem, zbadaniu go i analizie zleconych badań. Zaczyna się od sprawdzenia stężenia TSH (tyreotropiny, która stymuluje pracę tarczycy). Oznacza się również hormony tarczycy – FT3 i FT4 – które informują o zaburzeniu pracy gruczołu. Aby sprawdzić, czy przyczyną jest hashimoto, bada się przeciwciała tarczycowe aTPO (anty-TPO), które są typowe dla tej choroby. Trzeba jednak wiedzieć, że zdarzają się osoby, u których rozpoznano hashimoto, a mimo to występuje u nich niskie miano przeciwciał anty-TPO. Wykonuje się również USG gruczołu.

Na czym polega leczenie choroby Hashimoto?

Do tej pory współczesna medycyna nie dysponuje żadnymi środkami, które byłyby w stanie wyeliminować przyczynę choroby Hashimoto, a więc zahamować proces autoimmunologiczny toczący się w gruczole tarczowym. Leczy się natomiast jej następstwo, czyli niedoczynność tarczycy.

Terapia polega na przyjmowaniu brakujących hormonów (są to preparaty lewoskrętnej tyroksyny, lewotyroksyny), aby wyrównać ich niedobór do poziomu naturalnego. Właściwie leczony pacjent z niedoczynnością tarczycy ma prawidłowe stężenie hormonów, na co składają się hormony produkowane przez tarczycę i te, które wchłonęły się z tabletki. Pozwala to kontrolować i wyeliminować dolegliwości towarzyszące niedoczynności. Leczenie jest przewlekłe i trzeba je kontynuować do końca życia. Ustala się je indywidualnie w zależności od wyników badań oraz od samopoczucia i stanu zdrowia chorego. W inny sposób lekarz podejdzie do osoby młodej czy starszej i inaczej do kobiety w ciąży. Chorzy powinni co jakiś czas badać sobie krew i oznaczać stężenie hormonów tarczycy, aby sprawdzić, czy aktualna dawka leku jest wystarczająca.

Warto wiedzieć!

Podejmowane w przeszłości próby leczenia immunosupresyjnego (skuteczne w przypadku niektórych chorób autoimmunologicznych) w chorobie Hashimoto okazały się zawodne.

Dieta przy hashimoto. Co jeść, a czego unikać?

Cały czas toczy się dyskusja dotycząca konieczności stosowania diet eliminacyjnych (zwłaszcza diety bezglutenowej i bezlaktozowej) w przypadku zdiagnozowanej choroby Hashimoto. Nie ma jednak dowodów naukowych, które potwierdzałyby skuteczność takiego postępowania w celu wyleczenia bądź zmiany przebiegu choroby.

Jednocześnie wiadomo, że hashimoto jest procesem autoimmunologicznym, co oznacza, że nasz organizm wytwarza przeciwciała skierowane przeciwko własnym tkankom. To często wiąże się z występowaniem lub pojawieniem innych schorzeń o charakterze autoimmunologicznym, np. celiakii. Osoby z chorobą Hashimoto są bardziej narażone na występowanie choroby trzewnej. Przy jej stwierdzeniu stosowanie diety bezglutenowej jest jak najbardziej uzasadnione. Należy również pamiętać o możliwości współwystępowania alergii na pszenicę bądź nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten, która dotyczy 6 proc. populacji (objawy jak w celiakii i alergii na pszenicę, ale bez podwyższonego miana przeciwciał typowych dla choroby trzewnej).

Podobnie jest przy nietolerancji laktozy, która dość często występuje wśród dorosłych, a jej wykluczenie z diety powoduje ustąpienie dokuczliwych dolegliwości. Nie wpływa to jednak na przebieg niedoczynności tarczycy. Trzeba pamiętać o tym, że wyłączenie laktozy z jadłospisu (a często w ogóle produktów mlecznych) to pozbawienie organizmu cennego źródła wapnia, a co za tym idzie zwiększenie niebezpieczeństwa wystąpienia osteoporozy.

Ważne!

Dieta w  chorobie Hashimoto powinna być dostosowana do potrzeb pacjenta, indywidualnych preferencji, przebiegu choroby i schorzeń współistniejących (np. cukrzycy, celiakii).

9 faktów i mitów na temat choroby hashimoto

Wokół choroby Hashimoto przez lata urosło wiele teorii, które są szeroko powielane. Niestety wiele z nich to mity, które powodują, że w naszych głowach rysuje się nieprawdziwy obraz tej choroby. Które powszechne opinie o hashimoto są prawdziwe, a które nie? Sprawdźmy. 

1. Na hashimoto chorują wyłącznie kobiety.

Mit

Chorują również mężczyźni, ale zdecydowanie więcej jest kobiet. Statystyka pokazuje, że na siedem chorych pań na hashimoto przypada jeden mężczyzna.

2. Hashimoto można łatwo pomylić z innymi chorobami. 

Fakt

Choroba Hashimoto potrafi przybierać różne maski, czyli objawiać się różnorodnymi dolegliwościami i sugerować zupełnie inne schorzenia, kardiologiczne, psychiatryczne czy dermatologiczne. Gdy tarczyca produkuje za dużo hormonów, organizm jest pobudzony. Osoba z nadczynnością może np. cierpieć na bezsenność albo być wybuchowa i drażliwa, ale także mieć ataki paniki. Zdarza się więc, że czasem nadczynność mylona jest z depresją. Innym objawem wywoływanym przez nadmiar hormonów tarczycy jest szybkie bicie serca, ponieważ jednak wysoki puls może też świadczyć o niewydolności mięśnia sercowego, osoby cierpiące na nadczynność tarczycy są często kierowane do kardiologa. U cierpiących na nadczynność często podejrzewa się nowotwory, bo nadmiar hormonów tarczycy powoduje zwykle utratę wagi, a taki sam objaw może świadczyć o procesie nowotworowym w organizmie.

3. To nie hashimoto, bo badania hormonów tarczycy są w normie.

Mit

W przebiegu choroby Hashimoto organizm atakuje własny narząd, produkując przeciwciała (ATPO, ATG). To wywołuje uszkodzenie tarczycy i niedoczynność. Jednak na początkowym etapie choroby można mieć do czynienia z sytuacją, gdy hormony tarczycy utrzymują się jeszcze w normie, lecz przeciwciała i obraz USG wskazują już na hashimoto.

4. Przy chorobie hashimoto należy przyjmować duże dawki jodu. 

Mit

Duże dawki jodu nie leczą hashimoto. Jod służy do produkcji hormonów tarczycy, ale nie jest w stanie wyleczyć tego schorzenia. Choroba ta nie wynika z niedoboru jodu, ale ze zniszczenia tkanki gruczołu przez własny organizm. W takiej sytuacji tarczyca nie nadąża z produkcją hormonów i nie jest w stanie wykorzystać jodu do produkcji hormonów.

5. W chorobie Hashimoto należy stosować dietę bezglutenową.

Mit/Fakt

Obecnie nie istnieją zalecenia ani też wiarygodne badania, które potwierdzałyby, że osoby chorujące na hashimoto powinny być na diecie bezglutenowej (wyjątek stanowi potwierdzona nietolerancja glutenu). Warto natomiast ograniczyć białą mąkę, bo nie jest ona zdrowym wyborem, a jeść więcej produktów z pełnego przemiału, które mają wiele cennych właściwości i mogą pomóc m.in. w uregulowaniu masy ciała. Jednocześnie należy podkreślić, że osoby cierpiące na hashimoto i celiakę lub nią zagrożnie odniosą korzyść z diety bezglutenowej.

6. Hashimoto można wyleczyć naturalnie, samą dietą.

Mit

Nie jest to możliwe. Choroba Hashimoto to defekt układu odpornościowego, kiedy organizm atakuje własny narząd – tarczycę, powodując uszkodzenie jej miąższu. Eliminacja niektórych pokarmów i redukcja kalorii nie jest w stanie tego uleczyć. Ważne jest natomiast właściwe odżywianie zgodne z Piramidą Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej i zaleceniami dietetyka oraz przestrzeganie diety przy współistniejących schorzeniach.

7. Kawa zaburza wchłanianie leków stosowanych na hashimoto.

Fakt

Wykazano, że spożycie kawy, nawet godzinę po przyjęciu leku, wyraźnie zmniejszało wchłanianie hormonów tarczycy. Dlatego też chorzy powinni pamiętać, by nie pić jej w krótkim czasie po zażyciu tych leków.

8. Hormony tarczycy należy przyjmować o określonej porze. 

Fakt 

Przy chorobie Hashimoto pora i okoliczności przyjmowania leków są niezwykle istotne. Idealnie jest łykać tabletki rano na czczo, godzinę przed posiłkiem. Dla niektórych rozwiązaniem może być przyjmowanie leku wieczorem, 3 godziny po ostatnim posiłku. Chodzi o to, by lek stosować na tzw. pusty żołądek, aby mógł się dobrze wchłonąć. Poranne przyjmowanie ma naśladować fizjologiczny rytm wydzielania hormonów tarczycy, których stężenie jest najwyższe rano.

9. Choroba hashimoto uniemożliwia macierzyństwo. 

Mit

Kobiety chore muszą jednak pamiętać, że przed zajściem w ciążę należy uregulować funkcje tarczycy. Tym sposobem poprawi się płodność i wyeliminuje ryzyko zaburzeń rozwoju płodu. W trakcie ciąży konieczne są częste i regularne kontrole hormonów tarczycy.