Guz chromochłonny nadnerczy rzadko bywa złośliwy, ale to nie oznacza, że można go lekceważyć. Skąd się bierze i jakie daje objawy? Do jakiego lekarza należy się zgłosić i jakie badania wykonać? Leczenie guza chromochłonnego nadnerczy polega na jego chirurgicznym usunięciu. Jak przebiega zabieg i jakie są rokowania?
Nadnercza to dwa gruczoły tuż nad górnymi biegunami nerek. Są anatomicznym połączeniem dwóch odrębnych gruczołów: kory i rdzenia. Kora wytwarza sterydy: mineralokortykoidy (aldosteron) i kortyzol, rdzeń – metoksykatecholaminy: adrenalinę, noradrenalinę i dopaminę. Hormony te wpływają na nasz nastrój i aktywność, a także pracę serca, mózgu i innych narządów.
Czym jest guz chromochłonny nadnerczy i gdzie powstaje?
Guz nowotworowy powstaje w wewnętrznej części nadnerczy – rdzeniu. Jego wielkość zwykle nie przekracza kilku centymetrów. Przeważają zmiany łagodne, jedynie 10 proc. stanowią guzy złośliwe. Charakterystyczną cechą guzów chromochłonnych jest to, że wytwarzają w nadmiarze katecholaminy. Prowadzi to do poważnych zaburzeń kardiologicznych i endokrynologicznych – wpływa m.in. na funkcjonowanie układu krążenia, trzustki i przysadki mózgowej.
Guzy chromochłonne najczęściej rozwijają się w rdzeniu nadnerczy, ale mogą pojawić się też w jamie brzusznej i klatce piersiowej.
Objawy guza chromochłonnego nadnerczy
Objawy na początku są niezauważalne. W miarę wzrostu guza mogą występować napadowo, nawet kilka razy w ciągu dnia. Zwykle trwają od 10 do 15 minut. Ryzyko ich wystąpienia zwiększa wysiłek fizyczny, stres, uciskanie brzucha, spożywanie niektórych pokarmów, np. serów dojrzewających, picie alkoholu, zwłaszcza piwa i wina.
Objawy choroby mogą również nasilać się pod wpływem zmiany pozycji ciała i z powodu zażywania leków pobudzających układ nerwowy. Pojawiają się:
- częste skoki ciśnienia albo stale podwyższone ciśnienie tętnicze krwi,
- silne napadowe bóle głowy związane z wyrzutami hormonów nadnerczy,
- bladość powłok skórnych,
- bóle w klatce piersiowej,
- kołatania serca,
- wzmożone pocenie się,
- drżenia, np. rąk, łydek,
- rozszerzone źrenice,
- dolegliwości brzuszne typowe dla zaburzeń gastrycznych,
- najczęściej mdłości, bóle w nadbrzuszu,
- rzadziej zaparcia i wymioty,
- pobudzenie nerwowe,
- męczące uczucie niepokoju, a nawet ataki lęku,
- problemy z zasypianiem,
- zawroty głowy przy zmianach pozycji z leżącej na stojącą, spowodowane zmianami ciśnienia.
Skąd się bierze guz chromochłonny nadnerczy? Przyczyny
Nie zostały dotąd poznane, wiadomo jednak, że dużą rolę mogą odgrywać mutacje genetyczne występujące rodzinnie. Część guzków chromochłonnych ma więc tło dziedziczne. Nowotwór może wystąpić w każdym wieku (10 proc. chorych to dzieci), a najczęściej diagnozuje się go u osób w wieku 40-50 lat.
Jak rozpoznać guza chromochłonnego nadnerczy? Diagnostyka i badania
Guzki często wykrywane są podczas rutynowych badań USG jamy brzusznej. Na monitorze widać wówczas zmiany guzowate w jednym lub obu nadnerczach. Konieczna jest dalsza diagnostyka. Endokrynolog lub hipertensjolog zleci:
- dobową zbiórkę moczu – oznacza się w nim zawartość wolnych katecholamin oraz ich metabolitów, kwasu wanilinomigdałowego i metoksykatecholaminy,
- tomografię komputerową nadnerczy lub pozytonową tomografię emisyjną,
- rezonans magnetyczny,
- scyntygrafię nadnerczy (badanie z użyciem znacznika radioaktywnego).
W rozpoznaniu guza chromochłonnego oprócz badań obrazowych niezbędna jest też analiza krwi. Dostaniesz skierowanie na oznaczenie dobowego stężenia hormonów nadnerczy, ewentualnie hormonów przysadki i tarczycy.
Uwaga! Przed badaniem krwi poinformuj lekarza o wszystkich lekach i suplementach diety, które stale przyjmujesz (mogą zafałszować wyniki). Lekarz może zlecić zbadanie we krwi poziomu glukozy i hemoglobiny glikowanej, a ponadto transaminaz i enzymów trzustkowych. Towarzyszące chorobie dolegliwości (drżenia mięśni, bóle i zawroty głowy, bóle brzucha, skoki ciśnienia) są wskazaniem do pilnej konsultacji z innymi specjalistami: endokrynologiem, neurologiem, gastroenterologiem, kardiologiem, diabetologiem. Zlecą dalsze badania. Po potwierdzeniu guza chromochłonnego nadnerczy należy wykluczyć MEN II (raka rdzeniastego tarczycy) i nadczynności przytarczyc.
Na czym polega leczenie guza chromochłonnego nadnerczy?
Należy je podjąć jak najszybciej z uwagi na ryzyko pęknięcia guza, co grozi krwotokiem do jamy brzusznej. Podczas zabiegu chirurgicznego zostanie usunięta tkanka nowotworowa oraz pobrane wycinki do badań histopatologicznych. Jeśli guz jest złośliwy, patomorfolog ocenia stopień jego złośliwości. Gdy guz jest zlokalizowany w jednym nadnerczu, wycina się je w całości, pozostawiając drugi, zdrowy gruczoł.
Najczęściej operację przeprowadza się metodą laparoskopową, co zmniejsza ryzyko powikłań i przyspiesza rekonwalescencję (po kilku dniach będziesz mogła wyjść do domu). Jeśli laparoskopia nie jest możliwa (z powodu chorób współistniejących, patologicznej otyłości), zabieg zostanie wykonany metodą tradycyjną.
Przed zabiegiem będziesz przez 2-3 tygodnie zażywać leki obniżające ciśnienie (alfa-blokery, beta-blokery, blokery kanału wapniowego). Zapobiegnie to wzrostowi ciśnienia podczas operacji.
Po operacji będziesz pod stałą opieką poradni endokrynologicznej. Konieczne są okresowe badania ciśnienia i stężenia hormonów. Pierwsze badania kontrolne zaleca się po 6 miesiącach, na kolejne będziesz zgłaszać się co roku. Zostaną im poddani też twoi bliscy krewni (rodzeństwo i dzieci). W zależności od tego, czy usunięte zostanie jedno czy oba nadnercza, lekarz przepisze leki hormonalne do stałego stosowania. U niektórych osób konieczne jest zażywanie kortykosteroidów.
Guz chromochłonny nadnerczy w 90 proc. przypadków nie wykazuje cech złośliwości, tzn. zdolności dawania przerzutów i naciekania innych tkanek. U wielu chorych guzki wykrywane są podczas rutynowych badań USG jamy brzusznej
Rokowania po operacji guza chromochłonnego nadnerczy
Gdy badanie histopatologiczne wykazało, że zmiana ma charakter łagodny, rokowania są bardzo dobre aż u 96 proc. pacjentów. Po zabiegu ustępują towarzyszące chorobie skoki ciśnienia i inne dolegliwości. W przypadku wykrycia nowotworu złośliwego leczenie chirurgiczne jest skuteczne u ok. 50 proc. chorych.
Jak przeprowadzić dobową zbiórkę moczu?
Badanie jest przydatne nie tylko w diagnozowaniu guzów nadnerczy, ale również wielu schorzeń związanych z zaburzeniami w pracy nerek. Uwaga, nie powinno być wykonywane w czasie menstruacji i w okresie okołomenstruacyjnym.
- 2-3-litrowe szklane naczynie z miarką objętości, dokładnie umyj.
- Rozpocznij zbiórkę od drugiej partii moczu w dniu badania. Oddaj mocz do niewielkiego pojemnika, a następnie przelej do przygotowanego dużego naczynia. Wstaw je do lodówki (mocz powinnaś przechowywać w temperaturze 4ºC).
- Przez cały dzień aż do rana dolewaj do niego kolejne partie moczu. Ostatnią partią będzie pierwszy mocz oddany następnego dnia rano, zaraz po wstaniu z łóżka.
- Wymieszaj mocz w naczyniu, zmierz jego objętość, po czym odlej 50-100 ml do sterylnego pojemniczka na mocz (kupisz w każdej aptece lub przez internet).
- Pojemnik podpisz i oddaj do laboratorium. Mocz dostarcz do laboratorium w ciągu 2-3 godzin.
