Przyjmujesz dużo leków? Zobacz, co robić, by nie zaszkodzić wątrobie i nerkom

Wątroba osób, które przyjmują duże ilości leków, często jest mocno obciążona. Dotyczy to szczególnie seniorów, choć oczywiście ni tylko. Starszy człowiek cierpi przeciętnie na 2–3 schorzenia i codziennie zażywa doustnie 6–8 leków. Wszystkie te medykamenty trafiają najpierw do przełyku i żołądka, a następnie do głównego centrum przetwarzania, czyli wątroby i nerek. Od samego początku ulegają obróbce, w efekcie której wyłaniają się z nich zarówno lecznicze, jak i te niekorzystne składniki.

Jeśli nastąpi to za szybko, gdy lek jest jeszcze np. w przełyku, nawet dobroczynne substancje mogą zaszkodzić, drażniąc śluzówkę. Przy dużej ilości zażywanych leków nietrudno o taką sytuację, np. gdy rodzic nie popije leków sporą porcją wody.

Co może wpływać na szkodliwość leków?

Niekorzystnymi składnikami zajmuje się głównie wątroba, ale także nerki. Dzięki pracy wątroby zostają one pozbawione siły działania, zaś wskutek pracy nerek – wydalone z organizmu na zewnątrz. To, na ile ciężko muszą pracować te odtruwające organy, zależy od kilku rzeczy.

• Im więcej leków zażywa rodzic, tym więcej szkodliwych substancji jest do obrobienia.
• Niektóre leki mogą na siebie oddziaływać, czyli wchodzić w interakcje. Przez to np. nasilają swoje działanie. A to dodatkowe obciążenie dla wątroby i nerek.
• Skład jednych medykamentów jest dla organów większym wyzwaniem, niż dla innych. Okazuje się, że sama wątroba nie lubi aż… 900 leków. To te, które ulegają w niej zmianom prowadzącym do uwolnienia substancji lotnych uszkadzających komórki organu.

Kiedy wątroba może być obciążona?

Ten ważny organ potrzebuje wsparcia zwłaszcza, gdy zażywamy na co dzień leki przeciwko:

• miażdżycy (np. statyny, fibraty),
• nadciśnieniu (np. lizynopryl, losartan),
• arytmii (np. amiodaron),
• reumatyzmowi (np. metroteksat),
• cukrzycy (np. akarbozę),
• chorobie wrzodowej (np. omeprazol),
• dnie moczanowej (np. allopurynol),
• depresji (np. bupropion, flueksetynę, paroksetynę, trazodon),
• psychozie (np. rysperydon)
• antybiotyki (np. amoksycylinę, erytromycynę, klandymicynę, tetracykliny).

Ale wielkim obciążeniem dla wątroby może być także zwykły paracetamol, choćby był przyjmowany tylko przez jeden dzień. Wątroba gorzej znosi różne medykamenty również wtedy, gdy u starszej osoby występuje niedoczynność tarczycy lub niewydolność nerek.

Jak ograniczyć szkodliwość leków?

3000 mg – to maksymalna dawka paracetamolu, jaką w ciągu dnia może przyjąć senior. Nie powinien jej przekraczać nawet przy najsilniejszym bólu, bo naraża go to na ostrą niewydolność wątroby.

Podczas stosowania paracetamolu nie wolno palić papierosów i pić alkoholu ani też być na restrykcyjnej diecie odchudzającej.

Domowe sposoby na detoks i regenerację

Napar z mniszka: 1 łyżkę suszonych korzeni zalej 1 szkl. wody i powoli ogrzewaj do wrzenia, a następnie gotuj 5 minut. Zestaw z ognia, odczekaj 10 minut i przecedź. Najlepiej pić taką herbatkę zawsze przed śniadaniem, obiadem i kolacją.

Herbatka z ostropestu: 1/2 łyżeczki suszu zalej 1 szkl. chłodnej wody i wolno doprowadź do wrzenia. Gotuj pod przykryciem 5 minut, odstaw na kwadrans, przecedź do małego termosu. Pij po 1/2 szkl. 2 razy dziennie po jedzeniu.

Nalewka z karczocha: 1 porcję suszonego, rozdrobnionego ziela karczocha zalej 5 porcjami czystej wódki i odstaw na 15 dni, codziennie wstrząsając. Po upływie tego czasu zlej ekstrakt (także ten wyciśnięty z surowca) do butelki. Przyjmuj po małej łyżeczce 3 razy dziennie.

Dieta chroniąca wątrobę

5 małych posiłków co 3 godziny – to idealny sposób odżywiania, szczególnie dla osoby starszej, przyjmującej wiele leków. Ważne, by jeść śniadanie w ciągu godziny po przebudzeniu się, zaś kolację – 2 godziny przed snem.

Zalecane pokarmy to:

• z mięs – drób, cielęcina, królik;
• z ryb – mintaj, morszczuk, dorsz;
• z warzyw – marchew, pietruszka, kalafior, buraki, pomidor (bez skórki);
• z owoców – dojrzałe jabłka, banany, morele, jagody (też w postaci soków i przecierów);
• z tłuszczy – masło, olej lniany, oliwa;
• z produktów zbożowych – kasza jaglana, kukurydziana;
• z napojów – zielona herbata i kawa naturalna (ma wręcz ochronne działanie).

Niewskazane są: 

• ostre przyprawy (w tym chrzan, musztarda, liść laurowy, ziele angielskie);
• produkty wzdymające (np. kapusta, strączki, cebula, śliwki, gruszki);
• wyroby cukiernicze (słodkie bułki drożdżowe, ptysie, torty oraz wyroby zawierające kakao i orzechy).

Gotowane na parze, duszone, pieczone w folii posiłki są dużo zdrowsze dla wątroby, niż smażone, grillowane czy wędzone.

60-90 g białka (a dokładnie tyle gram, ile kilogramów ważymy), 40-50 g tłuszczu, 345 g węglowodanów – tyle w ciągu dnia powinniśmy zjadać.

Niewydolność wątroby – objawy

Jeśli zauważysz u bliskiej starszej osoby dziwne zachowanie (polegające np. na chaotycznych wypowiedziach) zgłoś jak najszybciej lekarzowi. Może ono ostrzegać o niewydolności wątroby.

Zażółcenie skóry i białek oczu również skonsultuj ze specjalistą.

Wsparcie dla wątroby w czasie antybiotykoterapii

Dzięki antybiotykom możemy wyleczyć zapalenie oskrzeli czy infekcję pęcherza. Ale lek zniszczy też pożyteczne bakterie. Oto, co pomoże ograniczyć te niepożądane skutki i szybko odbudować mikroflorę.

Jeszcze podczas przyjmowania antybiotyku  powinniśmy zacząć stosować kapsułki z dobrymi bakteriami. Dobrze jest dopilnować, by lekarz zawczasu wskazał odpowiedni preparat. Można też spytać o niego farmaceutę. Ważne, by probiotyczne kapsułki połykać co najmniej 2 godziny po zażyciu antybiotyku. Jeśli zrobimy to za szybko, lek zdąży wybić dostarczone cenne mikroorganizmy. Probiotyczna terapia powinna potrwać co najmniej 6 miesięcy, a najlepiej kontynuować ją przez rok.

Warto jeść banany i pełnoziarniste bułki. Są źródłem pożywek dla dobrych bakterii. Podobnie – ziemniaki (ale wystudzone po ugotowaniu). Pożywkę zawierają też cebula, czosnek i por – krążek czy ząbek dodany do sałatki nie powinien zaszkodzić.

Rośliny chroniące wątrobę

Ziołami można naprawić wiele szkód wyrządzonych przez leki. Oto, co zawierają dobroczynne rośliny i jak wpływają na wątrobę.

• Ostropest plamisty. Znajdująca się w nim sylimaryna to składnik, który hamuje wnikanie toksyn lekowych do komórek wątroby i nie dopuszcza do rozwoju stanu zapalnego.
• Karczoch zwyczajny. Obfituje w cynarynę, która skutecznie zapobiega polekowemu zapaleniu wątroby, a także zastojowi żółci w tym narządzie (tzw. cholestazie).
• Mniszek zwyczajny. Zawiera laktony seskwiterpenowe – substancje chroniące wątrobę przed szkodliwymi produktami przemiany leków, wolnymi rodnikami i drobnoustrojami. 

Leki niebezpieczne dla nerek

Wiele leków ma niekorzystne działanie dla nerek. Także przyjmowane dla zdrowia suplementy diety bywają dla przetwarzających organów zagrożeniem. A to dlatego, że są mieszaninami nie zawsze dobrze zbadanych substancji, z których jakaś może okazać się hepatotoksyczna lub nefrotoksyczna. Do tego mogą być zanieczyszczone różnymi chemicznymi toksynami, bakteriami i grzybami, a nawet lekami. Zawierają też niestandaryzowane, czasem bardzo duże dawki aktywnych biologicznie związków. Mogą więc wchodzić w interakcje z już zażywanymi lekami.  

Co obciąża nerki?

Trzeba zadbać szczególnie o nerki, gdy stosujemy:

• niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. dikoflenak, fenoprofen, ibuprofen, naproksen),
• środki przeciwbólowe (np. fenacytynę),
• odwadniające (np. furosemid, torasemid),
• przeciwgrzybicze (np. amfoterycynę B),
• antybiotyki (np. amikacynę, cefalosporyny, sulfonamidy).

Niebezpieczne dla nerek są też środki kontrastujące używane podczas badań obrazowych (tzw. kontrast). Łatwo o problemy zwłaszcza, gdy pijemy mało płynów. Albo mamy cukrzycę, niewydolność serca lub chorobę wątroby.

Środki przeciwzapalne i przeciwbólowe, choć dostępne bez recepty, są obciążające dla nerek i nefrotoksyczne nawet w niedużych dawkach. Dlatego nie powinniśmy ich zażywać bez konsultacji ze swoim lekarzem. Przy silnym bólu względnie bezpieczny nawet dla starszej osoby z obciążonymi nerkami może być paracetamol. Ale można go zażywać tylko, gdy mamy zdrową wątrobę.

Naturalne sposoby na detoks nerek

Brzozowa herbatka: 2 łyżki suszonych liści brzozy zalej 2 szkl. wrzącej wody i gotuj wolno pod przykryciem 3 minuty. Odstaw na 10 minut i przecedź. Zalecana porcja to 1/2 szkl. 3 razy dziennie, między posiłkami.

Napój pokrzywowy: 2 łyżki suszonych liści zalej 2 szkl. gorącej wody i gotuj wolno pod przykryciem 5 minut. Odstaw na 10 minut, przecedź do termosu. Zalecana porcja to 1/2 szkl. 2–3 razy dziennie po jedzeniu.

Dieta oczyszczająca nerki

• Mniej białka na talerzu. Jest ono źródłem mocznika i kreatyniny, z którymi obciążone lekami nerki mogą sobie gorzej radzić. Ważne, by zjadane przez rodzica białko było dobrej jakości i pochodziło z chudego mięsa, serów twarogowych i białka jaj.
• Zero soli. Pochodzący z niej sód jest z trudem wydalany przez nerki, lepiej więc z niej zrezygnować.
• Mniej fosforu. Powinniśmy unikać jedzenia podrobów, ograniczyć cielęcinę, ryby, płatki zbożowe, pieczywo razowe, warzywa strączkowe, sery żółte i topione oraz napoje gazowane.
• Lżej strawne tłuszcze. Dozwolone są oliwa i olej, a także masło.
• Kwasy omega-3. Chronią przed niewydolnością nerek, a gdy dojdzie do ich przewlekłej choroby, spowalniają jej rozwój. Wskazane jest jedzenie ryb morskich przynajmniej 2 razy w tygodniu.

Polekowe kłębuszki nerkowe – objawy

Poranna opuchlizna oczu i obrzęki podudzi zwiększające się w pozycji stojącej i wieczorem mogą ostrzegać o polekowych zmianach w kłębuszkach nerkowych.

Rośliny wspierające detoks

Dobroczynne rośliny mogą dostarczyć substancji czyszczących krew, moczopędnych i przyspieszających oddawanie z moczem wszystkiego, co niepotrzebne i szkodliwe.

• Brzoza. W delikatnych listkach znajdują się tajemniczo brzmiące substancje: hiperozyd, mirycetyna, luteolina. Skutecznie pobudzają one wydalanie moczu wraz ze szkodliwymi pozostałościami przyjmowanych leków.
• Pokrzywa. Popularne ziółko bogate jest we flawonoidy i witaminę C. Przyczyniają się one do zwiększenia ilości moczu i ułatwiają wydalanie mocznika, sodu, chlorków oraz innych substancji mogących zaszkodzić nerkom.

Rośliny, które mogą zaszkodzić

Uwaga na popularne ziółka, które mogą szkodzić w czasie leczenia.

Duża ilość zażywanych lekarstw powoduje, że wątroba i nerki stają się wrażliwe na substancje roślinne, które dotychczas nie szkodziły. Zwróć uwagę nie tylko na ziołowe napary, ale też ekstrakty znajdujące się w suplementach diety.

• Glistnik-jaskółcze ziele (pomocny przy niestrawności) bywa sprawcą zastoju żółci (tzw. cholestazy) i ostrego zapalenia wątroby.
• Mięta polej uważana za leczniczą przy infekcjach gardła i uszu, niestety, nie jest już tak łaskawa dla wątroby i może doprowadzić do niewydolności nadwyrężonego lekami organu.
• Podbiał pospolity, choć korzystnie wpływa na drogi oddechowe, sprzyja zastojowi krwi w wątrobie i zaleganiu w niej leków, a w efekcie – groźnemu zapaleniu organu.
• Senes (pomocny przy zaparciach) oraz żywokost (zalecany przy leczeniu trudno gojących się ran) – w połączeniu z dużą ilością medykamentów mogą działać tak samo niekorzystnie jak opisany wyżej podbiał pospolity.
• Chińskie zioła (stosowane w walce z nadwagą) zawierają składniki mocno obciążające nerki!

Ważne zasady zażywania leków

1. Gdy lekarz wypisuje receptę, powiedz mu o wszystkich już występujących schorzeniach, a także przyjmowanych lekach. Dlaczego? Bo np. dla dobra nerek może być wskazane, żeby zażywać nowy medykament trochę inaczej, niż jest to standardowo zalecane. Może się okazać, że zamiast dwóch tabletek lepiej brać jedną albo pomiędzy kolejnymi dawkami zachowywać odstęp nie ośmiu tylko szesnastu godzin. Może być i tak, że nie powinniśmy w ogóle przyjmować nowego leku, bo będzie on wchodził w interakcje z dotychczasowymi, zwiększając ryzyko uszkodzenia wątroby i nerek. Lekarz przepisze wtedy inny specyfik.
2. Wszystkie zalecenia lekarza powinny być przestrzegane. Nie wolno na własną rękę zwiększać ani zmniejszać dawki, zmieniać pory czy okoliczności jej przyjmowania. Jeśli np. podczas terapii nie wolno jeść tłustych rzeczy lub wypijać choćby lampki wina, trzeba się tego trzymać. Już niewielka ilość zakazanego pokarmu lub napoju może zmienić działanie leku w taki sposób, że stanie się on szkodliwy.
3. Nie wolno  bagatelizować zaleceń co do pozycji, w jakiej należy zażywać leki. Niektóre, np. przeciwko osteoporozie, działają drażniąco na przełyk – stąd rada lekarza, by siedzieć przez godzinę po przyjęciu dawki.
4. Tabletkę można popić tylko niegazowaną wodą. Inne napoje, a w szczególności soki z cytrusów, mogą zmieniać działanie leków i czynić je trującymi np. dla wątroby. Popijając leki dużą ilością wody (min. 1 szklanką) chronimy nie tylko wątrobę i nerki, ale też przełyk, który mógłby zostać podrażniony i uszkodzony przez źle spłukane składniki.
5. Domowe porządki warto robić przy uchylonych oknach. Jaki ma to związek np. z pracą osłabionej lekami wątroby? Użyte środki czyszczące nie zostawią po sobie tak gęstej chemicznej mgiełki i mniej szkodliwych składników trafi przez nos do krwi i wątroby.