Zdarza się, że dręczą nas uciążliwe choroby – a to zapalenie oczu, a to przeziębienie, a to dziwna wysypka. Irytujemy się, bo zanim jedna się skończy, już zaczyna się kolejna. Uważamy, że to „wina” naszej osłabionej odporności, osłabienia organizmu związanego z porą roku, zanieczyszczeniem środowiska. Tymczasem to najprawdopodobniej alergie.
Szacuje się, że w Polsce ponad 40 proc. społeczeństwa cierpi na rozmaite alergie. Najczęstsza z nich to katar alergiczny (sienny). Powoduje on nadwrażliwość błony śluzowej, a to pierwszy krok do rozwinięcia się astmy.
Typowe i nietypowe objawy alergii
Objawy alergii nie zawsze kojarzą się z... alergią. Nie istnieją bowiem uniwersalne objawy tej choroby. Będą się od siebie różnić w zależności od tego, czy jest to np. alergia oddechowa, pokarmowa czy kontaktowa. Dodatkowo czynnikiem nasilającym symptomy alergii bywa stres – ci z nas, którzy często go doświadczają, mogą alergię przechodzić ciężej.
Jeśli przez kilka tygodni mamy objawy wymienione, poniżej, konieczna jest wizyta u lekarza pierwszego kontaktu. Opiszmy mu swoje dolegliwości i poprośmy o skierowanie do specjalisty alergologa.
Objawy charakterystyczne
Najczęstsze typowe objawy alergii występują zazwyczaj przy alergiach oddechowych i kontaktowych:
- nawracające infekcje górnych dróg oddechowych (katar, kichanie, kaszel)
- pieczenie pod powiekami
- łzawienie oczu
- duszność
- zwiększona ilość wydzieliny z nosa
- zmiany skórne (zaczerwienienie
- wysypka
- swędzenie po kontakcie z substancją uczulającą), niekiedy także po powrocie ze spaceru przy silnym wietrze
Objawy nietypowe
Mogą występować pojedynczo lub po kilka, także w kombinacji z objawami typowymi:
- ból brzucha
- uczucie pełności oraz „przelewania się” w jelitach,
- zaparcia lub biegunka
- nudności
- nagłe spadki ciśnienia
- rozległe plamy na skórze
- suchość skóry
- świąd
- swędzące bąble z czerwoną obwódką
Nie liczmy na to, że katar, kaszel lub kichanie „same przejdą”. Te objawy mogą się nasilić, bo wraz z wiosną pojawia się coraz więcej czynników uczulających (pyłków traw i drzew).
Alergia może być sezonowa lub całoroczna. Pomoże ją określić wywiad z pacjentem – czyli to, co powiemy lekarzowi.
Co ci grozi, jeśli alergia się rozwinie?
Nieleczona alergia może przerodzić się w astmę, która ogranicza wydolność dróg oddechowych. Powoduje napady duszności wywołane problemami w przepływie powietrza do płuc podczas oddychania. Towarzyszą jej kaszel, ucisk w piersiach, także świszczący oddech.
Gdzie szukać pomocy, zanim dostaniesz się do alergologa?
Jeśli masz np. długotrwały katar, biegunki, bóle brzucha, nawracające infekcje gardła, oczu lub oskrzeli poproś w aptece o leki antyalergiczne dostępne bez recepty (spytaj o ich o dawkowanie). Jeśli po nich objawy ustąpią, to zwykle dowód na to, że mamy alergię. Koniecznie skonsultuj się z lekarzem POZ – prawidłowe leczenie alergii zapobiega poważnym powikłaniom, m.in. astmie alergicznej.
Alergię może zdiagnozować każdy lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Aby działać na swoją korzyść, należy trzymać siec tych zasad:
- Nawet jeśli wydaje nam się, że nie ma to znaczenia, powiedzmy lekarzowi o przypadkach alergii w rodzinie.
- Najczęstszym błędem jest zgłaszanie każdego objawu osobno, u innego specjalisty. Wtedy leczenie nie odbywa się kompleksowo – zapalenie oczu leczy okulista, biegunkę gastrolog itd.
- Jeśli więc idziemy do lekarza, zgłaszajmy mu wszystkie dolegliwości, nawet te, których nie uznajemy za ważne. Np. u okulisty lub lekarza POZ powiedzmy o kłopotach ze snem, swędzeniu nosa, niespodziewanych wysypkach, łzawieniu oczu, przewlekłym przeziębieniu – to ułatwi diagnozę i wybranie sposobu leczenia.
- W razie podejrzenia alergii lekarz POZ powinien przepisać podstawowe leki na alergię oraz skierować nas do alergologa. Może to zrobić także każdy lekarz specjalista.
Jak przygotować się do wizyty u alergologa?
Chociaż receptę na leki na alergię może wypisać lekarz POZ, i tak warto poprosić o skierowanie do alergologa. Tylko specjalista zleci odpowiednie testy i wdroży zaawansowane nowoczesne leczenie.
W czasie oczekiwania na wizytę (nawet kilka miesięcy) załóż zeszyt i zapisuj w nim:
- objawy (np. infekcje, zaburzenia żołądkowe) oraz kiedy się nasilają lub ustępują
- czy objawy nasilają się u ciebie w trakcie konkretnych czynności, np. odkurzania
- czy zdarzają ci się wysypki lub złe samopoczucie po niektórych pokarmach
Przed wizytą przygotuj spis wszystkich zażywanych leków, suplementów i ziół.
Poproś również lekarza POZ o skierowanie na RTG płuc, zatok (jeśli masz przewlekły katar), morfologię krwi.
Jakie badania zleca alergolog?
Aby ustalić, co cię uczula, lekarz zleci następujące badania:
- testy z krwi wykrywające przeciwciała wytwarzane na skutek reakcji uczuleniowych w organizmie
- testy skórne pozwalające ustalić, jakie substancje i jak mocno nas uczulają
Tydzień przed wykonaniem testów trzeba odstawić niektóre leki, inaczej wynik nie będzie wiarygodny. Zapytaj o to lekarza!
Co obejmuje leczenie w poradni alergologicznej?
- Leczenie obejmuje indywidualne dobranie i podanie odpowiednich leków zmniejszających reakcje alergiczne.
- Lekarz alergolog może zlecić pacjentowi również odczulanie. Zaleca się je szczególnie wtedy, gdy pacjent jest uczulony na substancje, z którymi nie da się unikać kontaktu np. kurz, roztocza czy pyłki.
Jakie sposoby odczulania refunduje NFZ?
Zdarza się, że gdy pacjenci poczują się lepiej, odstawiają leki bez konsultacji z lekarzem, ale wtedy alergia powraca – to jest choroba przewlekła.
Jeśli leki zapisane przez lekarza pogarszają twoje samopoczucie, np. powodują senność, ból głowy – masz prawo poprosić o ich zmianę na inne.
Działania niepożądane leków antyalergicznych
Gdy lekarz przepisze nam środki antyalergiczne, zapytajmy go, czy mają działanie przedłużone, czy doraźne.
Leki o przedłużonym (stałym) działaniu zobojętniające działanie histaminy, rzadko mają działanie uboczne.
Leki doraźne, które działają szybko i przynoszą ulgę po kilkunastu minutach, mogą mieć działania niepożądane:
- senność i zaburzenie refleksu, wydłużenie czasu reakcji (nie należy po nich prowadzić samochodu)
- upośledzenie funkcjonowania wątroby, układów nerwowego i krwiotwórczego
- wzmożony apetyt (i przyrost masy ciała)
Zanim zaczniemy przyjmować dany lek, dokładnie zapoznajmy się z ulotką.
Jakie badania należy wykonać w przypadku długotrwałej alergii?
Te badania mogą być konieczne, jeśli mimo leczenia nie następuje poprawa.
- Badanie wydolności dróg oddechowych (spirometria) – skierowanie da specjalista. Polega na wydmuchiwaniu powietrza do specjalnej rurki. Jeśli bierzemy leki wziewne, zapytajmy lekarza kierującego na badanie, czy w dniu badania należy je zażyć (czasem trzeba je odstawić).
- Specjalista powinien nas też skierować na testy alergiczne (z krwi). Warto poprosić nie tylko o tzw. panel wziewny, ale też pokarmowy.
- Niektórzy lekarze kierują na badania w kierunku pasożytów. Ich obecność daje objawy astmy i alergii, zwłaszcza jeśli mamy zwierzęta (podwyższa się wówczas ilość eozynofili we krwi).
Jak rozpoznać alergię krzyżową?
Wywołują ją alergeny z dwóch grup. Wtedy mamy jednocześnie objawy alergii pokarmowej i kontaktowej albo wziewnej (oddechowej) i kontaktowej.
Alergię krzyżową wywołują pary alergenów o wspólnym pochodzeniu (np. produkty pochodzące od jednego zwierzęcia) lub o podobnej budowie (z roślin z tej samej grupy). Przy tym rodzaju alergii każdy z alergenów daje inne objawy.
Alergię krzyżową najczęściej wywołują je następujące pary alergenów:
- mięso wołowe i mleko
- pyłki leszczyny i orzechy
- mięso kurze i jajka
- pyłki brzozy i marchew (albo zamiast marchwi – seler, jabłka lub wiśnie)
- pyłki traw i pomarańcze (albo zamiast pomarańczy
- arbuzy lub melony)
Objawy pojawiają się po upływie 15-30 min od dotknięcia lub zjedzenia alergenu albo wciągnięcia powietrza z alergenem.
Jeśli więc mamy niespodziewany atak duszności i jednocześnie rozbolał nas brzuch albo pojawia się wysypka i w tym samym czasie zaczynamy kichać, to znak, że możemy mieć alergię krzyżową.
Zastanówmy się wtedy, czy nie wystąpiła u nas kombinacja takich alergenów (np. byliśmy na spacerze, gdzie przechodziliśmy obok pylącej leszczyny, a przed wyjściem z domu jedliśmy orzeszki albo jedliśmy kanapkę z jajkiem i popiliśmy ją rosołem z kurczaka). Jeśli tak było, powiedzmy o tym lekarzowi.
Alergia a nietolerancja pokarmowa
Zdarza się, że produkty, które jadłyśmy do tej pory bez żadnych problemów, nagle zaczynają nam szkodzić. Także wtedy warto zrobić badania!
Jednak za kłopoty zdrowotne może odpowiadać nie tylko alergia, lecz także nietolerancja pokarmowa. Co je różni?
Alergia to reakcja organizmu na czynnik uczulający (alergen), a z nietolerancją mamy do czynienia, gdy organizm nie wytwarza enzymu potrzebnego do trawienia jakiegoś składnika z pożywienia.
Nietorancja pokarmowa, np. nietolerancja laktozy (w mleku krowim) jest spowodowana niewytwarzaniem laktazy, enzymu do trawienia cukrów (laktoza jest cukrem). Jeśli zauważymy, że mamy dolegliwości żołądkowe po spożyciu konkretnego produktu, to może być nietolerancja. Zdiagnozuje ją lekarz POZ.
Jak przygotować się do wizyty u lekarza POZ?
Im więcej dokładnych i rzeczowych informacji o swoich problemach zdrowotnych przekażesz lekarzowi, tym łatwiej będzie mu postawić właściwą diagnozę.
Dlatego przygotowania zacznij od zaprowadzenia dzienniczka nie później niż dwa, trzy tygodnie przed wizytą.
Codziennie zapisuj w dzienniczku:
- spożywane produkty i napoje
- częstotliwość oddawania stolca
- niepokojące objawy w obrębie brzucha (wzdęcia, gazy, nudności, zgagę, bóle)
- wysypki
- wymioty
- zaparcia
- biegunki
O czym należy powiedzieć lekarzowi, jeśli podejrzewasz, że masz alergię?
- Na początku wizyty przekaż krótko zapisane w dzienniczku informacje.
- Jeśli przyjmujesz na stałe leki, witaminy, suplementy albo zioła, koniecznie powiedz lekarzowi również o nich.
- Następnie lekarz powinien zbadać obszar twojego brzucha, ustalając miejsca, w których odczuwasz dolegliwości.
- Jeśli lekarz próbuje zakończyć wizytę bez zbadania cię, po prostu pokaż mu, gdzie odczuwasz ból, i poproś, aby cię dokładnie obejrzał.
Jakie badania może zlecić lekarz POZ, gdy masz niepokojące objawy układu pokarmowego?
Lekarz POZ może skierować cię na:
- gastroskopię i kolonoskopię
- USG jamy brzusznej
- badania kału: ogólne, w kierunku pasożytów oraz na obecność krwi utajonej
- próby wątrobowe (ASPAT i ALAT)
Co zrobić, jeśli masz objawy alergii pokarmowej?
Jeśli masz dużo nietolerancji, skorzystaj z porad dietetyka. Choć dietetycy nie udzielają porad na NFZ, pod patronatem Ministerstwa Zdrowia działa specjalistyczna poradnia dietetyczna online.
Jak zarejestrować się w poradni NFZ?
- Wejdź na stronę poradni – znajdziesz ją w internecie pod adresem: www.poradnia.ncez.pl
- Kliknij w duży zielony przycisk z napisem „zapisz się na konsultację online”, a następnie kliknij w przycisk z napisem „zarejestruj się”.
Wypełnij formularz
- Wystarczy, że podasz swój adres e-mail i datę urodzenia oraz wymyślisz i podasz hasło, którym będziesz się logować w serwisie (zapisz je).
- Następnie zostaniesz poproszona o wypełnienie ankiety online, dotyczącej twojego odżywiania się i stanu zdrowia.
Umów się na konsultację online
- Po wypełnieniu ankiety umów wizytę, wybierając dzień i godzinę.
- Konsultacja może odbyć się przez słuchawki z mikrofonem, chat (wystarczy klawiatura) lub video (przez kamerkę online).
Kto może stosować odczulanie?
Nie ma górnej granicy wieku, do której można stosować odczulanie. Przeciwwskazaniem do jego przeprowadzenia mogą być za to niektóre choroby przewlekłe (np. nadciśnienie, choroba wieńcowa), choroby autoimmunologiczne.
