Czy udział w wyborach i referendum jest obowiązkowy? Czy można głosować korespondencyjnie i poza miejscem zamieszkania? Jak głosować i kiedy głos będzie nieważny? Wyjaśniamy wątpliwości dotyczące głosowania w wyborach i udziału w referendum, informujemy także o terminach ważnych dla wyborców.
W tym roku wybory będą inne niż dotychczas – bo połączone z referendum. Wiele osób, także tych, które nie raz już głosowały, ma wątpliwości dotyczące kwestii technicznych i formalnych.
Czy wybory i referendum są obowiązkowe?
Udział w wyborach i referendum jest dobrowolny. Zapewnia to Konstytucja i ordynacja wyborcza. Zgodnie z nimi nikt nie może być zmuszony do głosowania w wyborach do żadnego organu ani też do udziału w referendum. Państwowa Komisja Wyborcza ponadto informuje, że każdy z nas może zdecydować według własnego uznania i wziąć udział jedynie w wyborach albo tylko w referendum, bez głosowania w wyborach.
Ile kart do głosowania dostaniemy?
W komisjach wyborczych będą czekały na nas trzy karty: do Sejmu, Senatu i referendalna. Nie mamy obowiązku pobierać wszystkich, możemy wziąć np. tylko wyborcze albo tylko referendalną. Wszystkie karty będziemy wrzucać do jednej urny. Ważne! Kart nie wolno niszczyć, np. drzeć, zgniatać. Zgodnie z Kodeksem karnym może za to grozić kara pozbawienia wolności.
W październiku będę w sanatorium. Czy mogę tam głosować?
Tak, jeśli złożysz wniosek o dopisanie do spisu wyborców w miejscu, gdzie będzie Pani w tym czasie przebywać. Spis jest sporządzany jednorazowo, na konkretne wybory. Zatem teraz będzie Pani mogła głosować np. w Polanicy, a w kolejnych już w miejscu zamieszkania.
Inny sposób to uzyskanie zaświadczenia o prawie głosowania w miejscu aktualnego pobytu. Z takim zaświadczeniem można głosować w dowolnym miejscu w kraju, a także za granicą. Po zaświadczenie można się udać do dowolnego urzędu gminy do 12 października. Zwykle wydawane jest od ręki. W dniu głosowania zaświadczenie trzeba przedstawić komisji wyborczej w wybranym lokalu. Na tej podstawie komisja dopisze Panią do spisu wyborców i wyda karty do głosowania.
Ważne! Nie wydaje się duplikatów zaświadczeń, więc jeśli zgubimy zaświadczenie, nie będziemy mogli wziąć udziału w wyborach ani w referendum.
Przeprowadziłam się. Czy mogę głosować tu, gdzie teraz mieszkam?
Tak, jeżeli jest Pani wpisana do rejestru wyborców gminy, w której aktualnie Pani zamieszkuje. Rejestr jest stały, obejmuje listę mieszkańców gminy uprawnionych do udziału w aktualnych oraz w przyszłych wyborach – parlamentarnych, prezydenckich, samorządowych, a także w referendach. Na podstawie rejestru sporządzane są listy wyborców na każde wybory. Z urzędu jesteśmy wpisani do rejestru wyborców tam, gdzie mamy meldunek na pobyt stały. Jeśli mieszka Pani w innej gminie niż jest zameldowana, należy złożyć w urzędzie wniosek o ujęcie w stałym obwodzie głosowania. Nie ma określonego terminu, w jakim należy to zrobić. Warto jednak się pospieszyć, tak aby wójt (burmistrz, prezydent miasta) zdążył dokonać wpisu. Ma na to 5 dni od dnia, gdy otrzymał wniosek.
Ważne! Wyborca może figurować w jednym rejestrze. Po złożeniu wniosku o wpisanie do nowego rejestru jesteśmy wykreślani z dotychczasowego.
Jestem osobą niepełnosprawną, czy ktoś może mi pomóc oddać głos?
Tak, prośbę o pomoc innej osoby wystarczy zgłosić komisji wyborczej. Tą osobą może być ktoś z rodziny lub znajomy. Pomoc powinna być tylko techniczna, nie może polegać na głosowaniu w cudzym imieniu ani sugerowaniu, na kogo oddać głos.
Osoby, które najpóźniej w dniu wyborów ukończą 60 lat lub mają orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, mogą głosować przez pełnomocnika. Trzeba w tej sprawie złożyć wniosek w swoim urzędzie gminy najpóźniej 6 października. Można wysłać go pocztą lub złożyć osobiście (może to też zrobić np. ktoś z rodziny). Do wniosku należy dołączyć zgodę osoby mającej być pełnomocnikiem i kopię orzeczenia o niepełnosprawności (nie dotyczy to osób po 60 r.ż.).
Czy w wyborach 2023 można głosować korespondencyjnie?
To uprawnienie mają osoby, które ukończyły 60 lat. A także te, które posiadają orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Zamiar takiego głosowania trzeba zgłosić komisarzowi wyborczemu do 2 października 2023 r. (można to zrobić przez telefon). Lista komisarzy wyborczych i dane kontaktowe znajdują się na stronie Państwowej Komisji Wyborczej: pkw.gov.pl (informację na ten temat można też uzyskać w urzędzie gminy).
Przebywam za granicą. Czy mogę tam głosować?
Tak, ale trzeba dopisać się do spisu wyborców utworzonego przez konsula. Wniosek w tej sprawie składa się konsulowi najpóźniej 10 października. Można to zrobić osobiście albo mailowo (wysłać e-mailem na adres konsula skan podpisanego wniosku).
W niedzielę w mojej wsi nie kursują autobusy. Jak dojadę do lokalu?
Wyborcy po 60 r.ż. lub z niepełnosprawnością mają prawo do bezpłatnego transportu z miejsca zamieszkania do lokalu wyborczego. Transport organizuje samorząd. Zamiar skorzystania z transportu powinna Pani zgłosić wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) do 2 października. Zgłoszenie może być dokonane ustnie, pisemnie lub e-mailem.
O czym pamiętać, żeby nasz głos był ważny?
Karta przeznaczona do wyborów do Sejmu zawiera listy kandydatów komitetów zarejestrowanych w danym okręgu. Aby oddać ważny głos, należy postawić znak „x” w kratce obok nazwiska jednego z kandydatów z wybranej listy. Na karcie przeznaczonej do wyborów do Senatu należy postawić znak „x” w kratce obok jednego wybranego nazwiska. Głos będzie nieważny, jeśli postawimy więcej niż jeden znak „x”, nie postawimy znaku „x” w żadnej kratce, postawimy znak inny niż „x”, np. „ptaszek” lub „parafkę”.
Karta referendalna będzie zawierać 4 pytania, a obok nich kratki oznaczone jako odpowiedź „Tak” lub „Nie”. Aby oddać ważny głos, należy postawić znak „x” w wybranej kratce obok każdego pytania odpowiedzi. Zgodnie z ustawą o referendum dopisanie na karcie dodatkowych pytań, skreślenia czy uwagi nie wpływają na ważność głosu.
Kiedy wynik referendum będzie wiążący?
Zgodnie z art. 66 ustawy z 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym wynik referendum jest wiążący, jeżeli wzięła w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania. W tę liczbę wlicza się nie tylko osoby, które oddały ważne głosy. Także te, które pobrały karty do głosowania. Jeśli w referendum uczestniczyło mniej niż połowa uprawnionych, ma ono jedynie charakter opiniotwórczy. Wiążący wynik referendum oznacza, że staje się ono podstawą prawną do wydania odpowiednich regulacji. Jeśli referendum dotyczy np. określonych ustaw i większość biorących w nim udział opowiedziała się za ich wprowadzeniem, to taki wynik nakłada na organy państwa obowiązek wydania odpowiednich regulacji.
Uwaga, referendum może być ważne, ale nie wiążące. Tak jest wtedy, gdy zostało przeprowadzone zgodnie z prawem (co za każdym razem stwierdza Sąd Najwyższy), ale nie miało wymaganej frekwencji.
