Choroba Gravesa-Basedowa – co się dzieje z ciałem, gdy tarczyca produkuje za dużo hormonów?

Czym jest choroba Gravesa-Basedowa?

Tarczyca to mały gruczoł u nasady szyi, wpływa m.in. na pracę serca, regulację temperatury ciała, cykl hormonalny. Gdy tarczyca zaczyna wytwarzać za dużo hormonów, lekarz diagnozuje jej nadczynność. Najczęstszą postacią nadczynności jest choroba Gravesa-Basedowa. To choroba autoimmunologiczna, która polega na tym, że układ odpornościowy wytwarza przeciwciała pobudzające gruczoł tarczowy do pracy. Skutkiem tej autoagresji jest stan zapalny, rozrastanie się gruczołu i nadmierna produkcja hormonów.

Choroba Gravesa-Basedowa – przyczyny

Nie wiadomo, dlaczego układ odpornościowy zaczyna produkować nieprawidłowe przeciwciała. Choroba może mieć tło dziedziczne, stwierdzono bowiem rodzinną podatność na to zaburzenie.

Ujawnieniu się nadczynności sprzyjają: silny stres, uraz fizyczny, zabieg chirurgiczny, infekcja wirusowa, wahania poziomu hormonów, diety powodujące szybkie chudnięcie, stosowanie leków lub suplementów z jodem.

Choroba Gravesa-Basedowa – objawy

Choroba może powodować dolegliwości ze strony różnych narządów. Typowe sygnały to:

• odczucie gorąca, nadmierna potliwość,
• kołatanie, nierówne bicie serca, ból w klatce piersiowej, zadyszka po wysiłku,
• szybkie męczenie się,
• drżenie dłoni lub nóg,
• chudnięcie przy zwiększonym apetycie,
• częstsze wypróżnienia,
• biegunka,
• powiększenie się obwodu szyi (wole),
• wydłużenie się cyklu,
• skąpe miesiączki, czasem ustanie miesiączkowania,
• wytrzeszcz, ból gałek ocznych, obrzęk powiek,
• zaczerwienienie, pieczenie lub świąd spojówek,
• obrzęki przedniej części łydki i stopy,
• wypadanie włosów,
• niepokój, trudności z zaśnięciem,
• płaczliwość, stany depresyjne, kłopoty z koncentracją.

U każdego mogą wystąpić inne symptomy. Niekiedy pojawia się tylko jeden. Nie zawsze następuje utrata masy ciała (czasem waga wzrasta).

Diagnostyka choroby Gravesa-Basedowa

Zanim lekarz postawi diagnozę, skieruje cię na:

• badania stężenia hormonów – oznacza się TSH (hormon przysadki zawiadującej pracą tarczycy) – wynik poniżej normy (0,27-4,2 uIU/ml) to sygnał, że gruczoł nie pracuje prawidłowo. Wtedy trzeba zbadać hormony tarczycowe: trójjodotyroninę FT3 i tyroksynę FT4. Jeżeli wyniki będą odbiegać od normy, konieczne będzie badanie krwi na przeciwciała anty-TSHR – przekroczenie normy powyżej 1,5 IU/l sugeruje chorobę Gravesa-Basedowa;
• USG tarczycy – pozwala wykryć zmiany w strukturze, powiększenie się gruczołu oraz zmiany guzkowe; jeśli lekarz będzie miał wątpliwości co do charakteru zmian w tarczycy, skieruje cię na biopsję cienkoigłową
• BAAC – pod kontrolą USG do tarczycy wprowadza się igłę i pobiera materiał do badań histopatologicznych.

Leczenie choroby Gravesa-Basedowa 

Powinno być wdrożone przez endokrynologa – skierowanie do poradni specjalistycznej wystawi ci lekarz rodzinny. Celem leczenia jest zahamowanie nadmiernej produkcji hormonów. Stosuje się:

• tyreostatyki (Tiamazol, Propylotiouracyl) – podczas terapii konieczne są częste kontrole stężenia hormonów tarczycowych. Dawki leku muszą być dobrze dobrane, by nie wystąpiły działania niepożądane. Jeśli pojawi się wysypka, świąd skóry, bóle stawów, gardła, gorączka – zgłoś to lekarzowi. Zmniejszy dawkę lub zmieni lek. Tyreostatyki mogą wpływać toksycznie na komórki szpiku kostnego. Oprócz stężenia hormonów tarczycy niezbędne jest częste oznaczanie morfologii krwi z rozmazem. Szczególnie istotne są białe krwinki – neutrofile. Spadek ich liczby to sygnał, że lek ma niekorzystny wpływ na szpik (skutkiem może być pogorszenie się odporności organizmu);
• jod radioaktywny (I-131) – tę metodę lekarz wdroży, jeśli nie możesz brać tyreostatyków, nie będą dostatecznie skuteczne lub wystąpi nawrót choroby. Jod niszczy komórki tarczycy odpowiedzialne za nadczynność, a nie oddziałuje na zdrowe tkanki. Zostanie ci podany jednorazowo (doustnie z wodą) w warunkach szpitalnych. Po powrocie do domu przez 14 dni będziesz musiała izolować się od dzieci i od kobiet w ciąży;
• beta-adrenolityki – redukują uczucie niepokoju, kołatania serca, nadpotliwość;
• kortykosteroidy – łagodzą stan zapalny i obrzęki; zalecane są w ciężkich przypadkach, np. z wytrzeszczem oczu. Stosuje się je przez dłuższy czas – doustnie lub dożylnie.
• leczenie chirurgiczne – Jest konieczne, gdy przyjmowanie tyreostatyków lub jodu nie przynosi poprawy lub nie możesz poddać się tym terapiom. Zabieg polega na wycięciu całego gruczołu. Wykonuje się go w znieczuleniu całkowitym. Po dwóch dniach usuwany jest dren i możesz wrócić do domu. Rekonwalescencja trwa ok. 2 tygodni. Po leczeniu chirurgicznym będziesz musiała stale zażywać leki wyrównujące niedobór hormonów (lewotyroksynę) i regularnie badać TSH. Po dobraniu optymalnej dawki badania kontrolne krwi wykonuje się co 6-12 miesięcy.

Bezpieczniejsze leczenie choroby Gravesa-Basedowa

Do niedawna interwencja chirurga niosła ryzyko uszkodzenia nerwu krtaniowego wstecznego. W 2019 r. wprowadzono refundację bezpieczniejszych zabiegów przeprowadzanych z neuromonitoringiem (kontrolowaniem przewodnictwa nerwowego podczas operacji).

Pacjenci z chorobą Gravesa-Basedowa, u których rutynowo usuwa się cały gruczoł, mają szczególne wskazania do takiej operacji. Zabiegi na NFZ przeprowadza się w ośrodkach publicznej i niepublicznej służby zdrowia (w klinikach mających kontrakt z NFZ).