Ostroga piętowa – jak ją rozpoznać i leczyć? Kiedy konieczna jest operacja?

Pięćdziesięcioczteroletnia pacjentka została skierowana do poradni rehabilitacyjnej z powodu silnego bólu pięty. W badaniu RTG stopy opisano haczykowaty wyrostek kostny na dolnej krawędzi guza piętowego. Ortopeda rozpoznał ostrogę piętową. Zalecił leki przeciwbólowe i rehabilitację.

Przyczyny ostrogi piętowej

Stopa ludzka składa się z prawie 30 kości. Całe to kostne rusztowanie jest utrzymywane przez więzadła, łącznotkankowe rozcięgna i mięśnie. Przez całe nasze życie stopy wykonują ruchy umożliwiające nam chodzenie, bieganie, skoki, a nawet upadki z różnych wysokości. Dlatego z upływem czasu w stopach mogą pojawić się nieprawidłowości wywołujące ból.

Jednym z najczęściej spotykanych problemów jest tak zwana ostroga piętowa. To kostna narośl pojawiająca się na dolnej krawędzi guza piętowego, tj. struktury będącej tylnym podparciem stopy.

Narośl tworzy się w miejscu, gdzie przyczepia się do kości piętowej rozcięgno podeszwowe stopy. Jest ono dość mocno napięte, dzięki czemu nadaje stopie kształt łuku z wypukłością skierowaną do góry. To właśnie ono przenosi największe obciążenia i jest narażone na znaczne siły rozciągające.

Wielokrotnie powtarzane mikrourazy i przeciążenia mogą doprowadzić do stanu zapalnego przyczepu rozcięgna do kości piętowej. Przewlekły – zaczyna wywoływać dolegliwości bólowe.

Dodatkowo, w miejscu toczącego się stanu zapalnego, w przyczepie rozcięgna dochodzi do odkładania się złogów wapnia, które potem tworzą charakterystyczną haczykowatą narośl kostną, zwaną ostrogą piętową.

Objawy choroby

Podstawowym objawem jest ból dolnej części pięty, najpierw w czasie chodzenia, później także w spoczynku. Ból często ma charakter kłujący. Może występować nad ranem i mijać po „rozchodzeniu”, może też pojawiać się po całym dniu chodzenia lub stania. Czasem promieniuje do podeszwy, palców, a nawet całej stopy.

Trwają spory, czy źródłem bólu jest sama ostroga piętowa. Niektórzy specjaliści twierdzą, że wyrostek kostny nie powoduje dolegliwości, natomiast ból wywołany jest wyłącznie przez toczący się stan zapalny.

Czy to ostroga piętowa - jak ją rozpoznać?

Leczeniem tego schorzenia zajmuje się ortopeda i rehabilitant. Zanim lekarz postawi diagnozę, zbierze dokładny wywiad. Zapyta cię o lokalizację bólu i czynniki, które go wywołują. Potem szczegółowo zbada stopę, aby ustalić, co dokładnie boli, od tego bowiem zależy, jakie leczenie trzeba podjąć.

Właściwa diagnoza jest kluczowa, taki ból pięty może być bowiem wywołany również: zapaleniem lub uszkodzeniem ścięgna Achillesa, stłuczeniem bądź pęknięciem kości pięty, a nawet… rozwijającą się kurzajką.

Zostaniesz skierowana na prześwietlenie stopy. Jest bardzo pomocne w postawieniu rozpoznania – widoczny na nim wyrostek kostny na dolnej krawędzi guza piętowego potwierdza diagnozę.

Leczenie ostrogi piętowej

Lekarz przepisze ci leki przeciwbólowe i przeciwzapalne z grupy NLPZ, doustnie i w postaci przezskórnej. W przypadku silniejszych dolegliwości może zalecić ostrzykiwanie chorego miejsca lekiem przeciwzapalnym, znieczulającym i sterydem.

Ponadto kieruje cię na rehabilitację, której celem jest likwidacja stanu zapalnego i bólu oraz wzmocnienie mięśni stopy i rozciągnięcie rozcięgna podeszwowego. W leczeniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym efekty przyniesie fizykoterapia z wykorzystaniem ultradźwięków, lasera i elektroterapii.

W wyeliminowaniu samej ostrogi pomogą zabiegi zwane falą uderzeniową (fizjoterapeuta przy pomocy fali dźwiękowej o wysokiej energii rozbija zwapniałe złogi w przyczepie rozcięgna; zasada przypomina rozbijanie kamienia nerkowego).

Ćwiczenia stopy (wykonywane według zaleceń terapeuty) wzmocnią mięśnie tworzące łuki stopy, aby odciążyć rozcięgno, a samą tę strukturę rozciągnąć tak, aby stała się mniej podatna na mikrourazy.

Dodatkowo lekarz zaleci:

• zakładanie na noc specjalnej ortezy odciągającej palce do góry,
• taping, tj. naklejanie specjalnych elastycznych plastrów,
• stosowanie w trakcie leczenia miękkich, żelowych wkładek do butów (zmniejszają nacisk na piętę).

Leczenie operacyjne ostrogi piętowej

To ostateczność ze względu na ryzyko powikłań. Wskazaniem do takiego postępowania jest bardzo silny ból, który znacznie utrudnia chodzenie, a także nieskuteczność innych metod.

Zabieg polega na nacięciu przyczepu rozcięgna podeszwowego, co zmniejsza jego obciążenie. Grozi to jednak osłabieniem podłużnego łuku stopy i może doprowadzić do płaskostopia.

Samą ostrogę usuwa się rzadko, ponieważ taki zabieg może spowodować uszkodzenie miękkich tkanek stopy, które amortyzują obciążenia i uderzenia. Początkowo ból nie jest silny i występuje głównie rano po wstaniu z łóżka.

Co sprzyja wystąpieniu ostrogi?

• otyłość, powodująca nadmierne obciążenie pięt,
• płaskostopie, na skutek którego dochodzi do nieprawidłowego rozłożenia obciążenia na stopie,
• praca stojąca przewlekle przeciążająca stopy,
• koślawość (wygięcie na zewnątrz) lub szpotawość
• (nadmierne wygięcie do wewnątrz),
• mechaniczne urazy pięty oraz niewyleczone urazy w obrębie stawu skokowego i kolanowego

Płaskostopie zwiększa ryzyko ostrogi piętowej

Prawidłowo zbudowana stopa opiera się na trzech punktach: podstawie palucha (czyli głowie I kości śródstopia) i podstawie małego palca (czyli głowie V kości śródstopia) z przodu oraz guzie pięty z tyłu.

Jest to możliwe dzięki dwóm łukom stopy: podłużnemu oraz poprzecznemu. Łuki te są utrzymywane przez mięśnie stóp i mięśnie podudzia oraz przez elementy łącznotkankowe stóp – więzadła i rozcięgna. Taka budowa umożliwia amortyzację znacznych obciążeń, którym stopy poddawane są każdego dnia, i sprawne poruszanie się.

Jeśli któryś z elementów tego układu zawiedzie, może dojść do spłaszczenia łuków i wytworzenia się płaskostopia, poprzecznego lub podłużnego, prowadzącego do nieprawidłowego rozkładu obciążeń stopy. Skutkiem tego są z kolei zniekształcenia kości stóp, co w efekcie może wywołać dolegliwości bólowe, a w skrajnych przypadkach nawet niedokrwienie stopy.

Choroba Haglunda

Łatwo ją pomylić z ostrogą piętową. Istotą choroby jest martwica górnej części guza piętowego z wytworzeniem się na jego górnej krawędzi narośli kostnej. Choroba jest efektem niedokrwienia kości piętowej spowodowanego częstym uciskiem na tę okolicę.

Jej wystąpienie może być skutkiem noszenia niewygodnego obuwia z twardym zapiętkiem, uprawiania sportów, takich jak tenis czy bieganie, oraz wrodzonych zmian w budowie kości piętowej.

Objawy choroby są podobne do tych spotykanych w ostrodze piętowej. To przede wszystkim ból, występujący początkowo w czasie chodzenia czy biegania, a także w czasie zakładania butów. Na skórze w miejscu bólu mogą pojawić się pęcherzyki, a w bardziej zaawansowanej postaci obrzęk w okolicy ścięgna Achillesa. Leczenie polega na odciążeniu stopy, noszeniu wygodnego obuwia, rehabilitacji i rezygnacji z uprawiania sportu.