Pierwiosnki – najpiękniejsze odmiany do sadzenia w donicach i na rabatach

Jeśli ktoś kiedykolwiek pomyślał, że pierwiosnki to nudne i przewidywalne wiosenne byliny, to był w niemałym błędzie i powinien jak najszybciej odprawić pokutę. Wystarczy nawet powierzchownie zagłębić się w przegląd gatunków i odmian prymuli, aby przekonać się, że może mieć ona zupełnie nieprzewidywalny wygląd, całkowicie nie... pierwiosnkowy! Jaka przepaść dzieli wizerunek pierwiosnka zwyczajnego od np. pierwiosnka Viala. Przecież to dwa różne okazy, a jednak ten sam rodzaj.

Nazwa "pierwiosnek" pochodzi od łacińskiego słowa primula – pierwszy. Legenda głosi, że wypuszczają liście, gdy ptaki zaczynają wracać do nas z ciepłych krajów. Pierwiosnki rosną dziko, w ogrodach i na balkonach, zdobią dom (po przekwitnięciu sadzi się je na zewnątrz). Jako całoroczne kwiaty domowe uprawia się pierwiosnki kubkowate. Prymulki nie tylko cieszą oczy. Napar z kwiatów pierwiosnka lekarskiego (2 łyżki na 0,5 l wrzątku) łagodzi ból gardła i zawroty głowy. W Rosji i Gruzji kwiaty i młode liście dodaje się do sałatek, a w Anglii z kwiatów robi się wino.

Pierwiosnki – bogactwo odmian i gatunków

Niesamowita różnorodność pierwiosnków sprawia, że sprawdzą się właściwie na każdej rabacie. W nowoczesnym, ujednoliconym ogrodzie świetnie odnajdzie się wspomniany gatunek Viala. Wystarczy wyobrazić sobie jego oryginalne kwiatostany na tle ascetycznych traw, najlepiej w srebrzystym odcieniu. Robi wrażenie, prawda?

W swobodnym założeniu ogrodowym, rodem  z angielskich katalogów, z pewnością zasłynie pierwiosnek kandelabrowy. Szczęśliwcy, którzy mają go w ogrodzie, zapewne mogliby rozprawiać o jego niesamowitości godzinami.

A teraz ostatnie wyzwanie. Wyobraźmy sobie niebieską odmianę pierwiosnka (tak, tak, pierwiosnki są także niebieskie) na tle kremowo-białych tulipanów – elegancja sama w sobie. Jednak to nie wszystko. Należy przedstawić również odmianę o zielonych kwiatostanach: 'Francesca'.

Trzeba przyznać, że pierwiosnki to niezwykłe i zaskakujące rośliny. Dlatego warto poszukać ich ciekawych odmian i gatunków, aby pozbyć się przekonania, że muszą one wyglądać jak te sprzedawane w supermarketach o nieco oklepanym wyglądzie. 

Pierwiosnek – zwiastun wiosny

Pierwiosnki (Primula) rosną głównie w europejskich górach i w Azji (na obszarach o umiarkowanym klimacie). W Polsce możemy spotkać sporo gatunków: pierwiosnek lekarski, bezłodygowy czy łyszczak. Rosnący niegdyś w Bieszczadach pierwiosnek Hallera jest uważany za wymarły. Gatunki, które rozwijają się w naszym kraju w naturalnych siedliskach, są objęte ścisłą ochroną.

Pierwiosnki ze względu na szereg zalet (wielość gatunków i odmian, bogata paleta kolorów, wytrzymałość, łatwość w uprawie, wczesne kwitnienie) są bardzo popularne w naszych ogrodach. Najczęściej rosną na rabatach, ale mogą być także ozdobą wnętrz, gdyż dobrze się czują posadzone w pojemniku.

Jak długo kwitną pierwiosnki?

Pierwiosnki zasadniczo kwitną od marca do początku lata. Dokładny termin zależy od gatunku. A do rodzaju Primula należy blisko 500 gatunków! Pędy kwiatostanowe pierwiosnków zwykle są dość krótkie (2-3 cm), a same kwiaty mają wiele kolorów, od żółtego przez czerwony po zielony i niebieski. Najwcześniej kwitnące pierwiosnki to m.in. pierwiosnek lekarski (Primula officinalis), wyniosły (Primula elatior), bezłodygowy (Primula acaulis) i gruziński (Primula juliae). Pierwiosnki są przede wszystkim roślinami ogrodowymi. Doskonale sprawdzają się na skalniakach i wiosennych rabatach. Lubią towarzystwo gatunków cebulowych. Są niezastąpione jako obwódki kwiatowych grządek i dekoracja klombów. 

Jak uprawiać pierwiosnki?

Pierwiosnki lubią stanowiska delikatnie zacienione, półcieniste. Większość gatunków dobrze rośnie na glebach częściowo próchnicznych, ale o wysokiej zawartości piasku, wilgotnych, lecz przepuszczalnych. W ostrym słońcu, na suchej, zbitej glebie pierwiosnki będą rosły marnie.

Pierwiosnki są całkowicie mrozoodporne, wytrzymują temperaturę nawet do -20°C. Pierwiosnki możemy posadzić pod drzewami, krzewami i przy zbiornikach wodnych. Bardzo często uprawia się je w doniczkach i wykorzystuje jako wielkanocną dekorację domu. Do takich kompozycji używa się również roślin cebulowych, zwłaszcza hiacyntów, żonkili, krokusów i niezapominajek. Warto także zadbać o to, aby feeria barw rozkwitających roślin nie przyćmiła całej kompozycji, dlatego wielokolorowe pierwiosnki sadźmy też w towarzystwie okazów zimozielonych, np. barwinka czy bluszczu.

Pierwiosnki to z reguły odporne i wytrzymałe rośliny, ale nie wolne od chorób. Głównie podatne są na choroby grzybowe, np. szarą pleśń. Atak patogenem może nastąpić w momencie kwitnienia rośliny. Warto zatem zadbać o to, aby uniemożliwić rozwój choroby.  Obrywamy zainfekowane liście i wykonujemy oprysk preparatami grzybobójczymi. By zapobiegać chorobom, należy sadzić pierwiosnki w odpowiednich odstępach, żeby zarówno ziemia, jak i rośliny miały stały dopływ świeżego powietrza. 

Rozmnażanie pierwiosnków przez podział

1. Po zakończeniu kwitnienia wykop widłami dorosłą kępę pierwiosnka. Następnie zdezynfekowanym nożem podziel bryłę korzeniową na kilka części. 
2. Delikatnie oddziel każdą z kęp. Pamiętaj, aby nic nie robić na siłę, nie rozrywaj kęp. Lepiej wykonać dodatkowe cięcie niż uszkodzić korzenie.
3. Przygotowane sadzonki umieszczaj w wykopanych dołkach na rabacie. Ziemię możesz wzbogacić kompostem lub próchnicą. 
4. Sadzonki dokładnie przysyp glebą, dociśnij, aby korzenie połączyły się z nowym podłożem. Obficie podlej. Zabieg powtarzaj przez pierwsze tygodnie.

Najpopularniejsze gatunki pierwiosnków

Pierwiosnek bezłodygowy

Najsłynniejszy gatunek wśród pierwiosnków doniczkowych. Jest niski, gdyż osiąga wysokość od 10 do 30 cm. Kwiatostany są osadzone na krótkich łodygach. Występuje w wielu barwach. 

Pierwiosnek gruziński

To jeden z najniższych gatunków (5-10 cm wysokości). Jego kwiaty są fioletowe z żółtym oczkiem. Kwitnie od marca. Lubi stanowiska żyzne, próchniczne i wilgotne. 

Pierwiosnek lekarski

Wytwarza drobne, niepozorne, żółte kwiaty o delikatnym zapachu. Pędy kwiatostanowe osiągają niemal 25 cm wysokości. Pięknie wygląda sadzony dużymi grupami. 

Pierwiosnek omszony

Ma niespotykane kwiatostany, zwykle ciemnofioletowe z kontrastowym, żółtym oczkiem. Płatki są grube, pokryte zamszowym nalotem. Liście zaś jasnozielone i skórzaste. 

Pierwiosnek wyniosły

Kwiatostany są zebrane w szerokie baldachy, dorastają do 30 cm wysokości i świetnie prezentują się w bukietach. Wyjątkowo dobrze zimują. Mają wiele barwnych odmian. 

Pierwiosnek ząbkowany

Niezwykle efektowne kwiatostany o kulistych główkach wznoszą się na grubych, sztywnych łodygach. Kwiaty pojawiają się jeszcze przed liśćmi. Kwitnie od marca do kwietnia.

Najciekawsze odmiany pierwiosnków

Pierwiosnek kandelabrowy

Jest najbardziej pożądanym okazem pośród prymul. Liście tworzą niskie rozety. Wyrastają z nich strzeliste kwiatostany o 50-60 cm wysokości.

Pierwiosnek 'Francesca'

Obok tej odmiany pierwiosnka nie da się przejść obojętnie. Kwiatostany osiągają 30-40 cm i mają żółto-seledynową barwę. 

Pierwiosnek ślimakowaty

Ten okaz należy do grupy roślin jednorocznych. Uprawiany jest jako kwiat doniczkowy. Kwiatostany są wysokie.

Pierwiosnek Viala

Ten gatunek pierwiosnka osiąga 50 cm wysokości. Jego ozdoba to bardzo nietypowe kwiatostany, które zebrane są w gęste, dwukolorowe kłosy. Kielichy mają ciemnoczerwony kolor, a same kwiaty liliowy. 

Pierwiosnek 'Miss Indigo'

To odmiana pierwiosnka zwyczajnego. Tworzy rozłożyste, bogato kwitnące kępy. Zachwycające, błękitne kwiatostany są złożone z wielu warstw płatków.

Pierwiosnek 'Zebra Blue'

Bardzo atrakcyjna odmiana pierwiosnka bezłodygowego. Wytwarza błękitne kwiaty z gęsto rozsianymi, białymi paskami. 

A to ciekawe! Pierwiosnki dla zdrowia – na wiele schorzeń

Napary z kwiatów pierwiosnka lekarskiego mogą być pomocne przy dolegliwościach górnych dróg oddechowych, zapaleniu krtani, oskrzeli, a także jako lek wspomagający leczenie astmy. Mają działanie wykrztuśne.

Cenny susz z pierwiosnka

Preparaty z korzenia i kwiatu pierwiosnka lekarskiego doskonale sprawdzają się w leczeniu przeziębień, a zwłaszcza mokrego kaszlu. Upłynniają zalegającą wydzielinę, ponadto pobudzają sam odruch kaszlu. Specyfiki na bazie kwiatu pierwiosnka działają także lekko napotnie, co jest dodatkową zaletą szczególnie przy przeziębieniach. Susz ma delikatniejsze działanie niż korzeń. Dlatego warto w trakcie przeziębienia popijać napar z kwiatów.