Jak przetrwać upały, gdy masz kłopoty ze zdrowiem? 7 najczęstszych schorzeń i cenne wskazówki

Upały, zwłaszcza jeśli utrzymują się dłużej niż kilka dni, są wyzwaniem dla osób w każdym wieku. Pokazały to tegoroczne tragiczne wydarzenia z Grecji, gdzie w czerwcu temperatury sięgające ponad 40°C stały się bezpośrednią przyczyną zgonów co najmniej kilkunastu osób. Oczywiście, szczególnie powinni uważać seniorzy po 70. r.ż. – wraz z upływem lat spada bowiem wydolność układu krążenia, a mechanizmy chroniące przed przegrzaniem nie są już tak skuteczne. Ale upały mogą być niebezpieczne także dla osób młodszych, które mają różne przewlekłe choroby wpływające na stan całego organizmu. Podpowiadamy, jak się przed nimi bronić.

Jak przetrwać upały, gdy masz problemy z sercem?

Gdy temperatura powietrza wzrasta powyżej 25-30 stopni, organizm zaczyna bronić się przed przegrzaniem rozszerzając naczynia krwionośne skóry – serce musi pracować wówczas mocniej i szybciej. To dla osób starszych i tych z chorobami układu krążenia spore obciążenie, dlatego mogą czuć się osłabione i czuć kołatania serca (zwiększa się też ryzyko arytmii) i duszności.

Jak sobie pomóc?

• W najgorętszej porze dnia pozostań w domu. Zamknij i zasłoń okna. Jeśli koniecznie musisz wyjść na zewnątrz, np. z powodu wizyty u lekarza, zadbaj o przewiewne ubranie (najlepiej bawełniane, bo włókna syntetyczne zwiększają odczucie ciepła).
• Rób chłodne okłady – wilgotną ściereczkę umieść na nadgarstkach lub w zgięciach łokci. Możesz moczyć też nogi w chłodnej wodzie (patrz ramka).
• Uzupełniaj potas. Wraz z potem tracimy go z organizmu, a tymczasem jego prawidłowy poziom jest kluczowy dla pracy układu krążenia m.in. wzmacnia kurczliwość mięśnia sercowego). Potas obniża też ciśnienie krwi i zapobiega obrzękom. Pij sok pomidorowy albo odwar z korzenia mniszka lekarskiego (łyżeczkę suszu zalej szklanką wody, gotuj na małym ogniu przez 5 minut, zaparzaj pod przykryciem).
• Przez cały dzień pamiętaj o piciu wody! Szczególnie dotyczy to osób starszych, które mają często zaburzone odczuwanie pragnienia, dlatego powinny pić nawet wówczas, gdy zupełnie nie czują takiej potrzeby. Odwodnienie sprawia bowiem, że krew się zagęszcza, a to zwiększa ryzyko zakrzepów i związanych z nimi komplikacji (zawału serca lub udaru mózgu).
• Ograniczaj wysiłek – upalny dzień to nie jest dobra pora nawet na spacer. Odłóż to na wieczór lub wychodź wcześnie rano.
• Mierz częściej ciśnienie – zwłaszcza, jeśli masz zwykle za wysokie i stosujesz leki moczopędne. Gdy mocno się pocisz, może dojść do spadku wartości poniżej tych, do których jesteś przyzwyczajona. To sprzyja zawrotom głowy i uczuciu osłabienia.

Jak przetrwać upały, gdy masz astmę lub POChP?

Upały mogą nasilić objawy tych chorób, ponieważ w rozgrzanym powietrzu łatwiej unoszą się alergeny i kurz. Gdy się odwadniamy, wysuszają się też drogi oddechowe, co sprawia, że silniej reagują na wszelkie drażniące czynniki (pyłki, zanieczyszczenie powietrza), a wówczas może dochodzić do nasilenia się objawów choroby. 

Jak sobie pomóc?

• Zawsze noś ze sobą leki (np. inhalator) przerywające atak duszności.

Uwaga! Na świecie odnotowano przypadki tzw. astmy burzowej, czyli nagłego pogorszenia się podczas burzy stanu zdrowia osób chorujących na astmę. W Polsce także lekarze zauważają, że do szpitala zgłasza się w tym czasie więcej pacjentów z dusznością – ma to związek prawdopodobnie z gwałtownym zwiększeniem się liczby zarodników pleśni w powietrzu. 

Jak przetrwać upały, gdy masz cukrzycę?

Upał może zmieniać sposób wchłaniania insuliny i innych leków przeciwcukrzycowych, wpływając na poziom cukru we krwi, a to najczęściej grozi hipoglikemią. Z kolei duże odwodnienie zwiększa ryzyko podwyższonego stężenia glukozy (hiperglikemii). 

Jak sobie pomóc?

• Regularnie (częściej niż zwykle) używaj glukometru. To pomoże ci dostosować dawki insuliny lub leków doustnych do potrzeb organizmu. Uwaga! Osoby korzystające z ciągłego monitorowania glikemii także powinny kontrolować niepokojące wyniki pomiarów glukometrem, ponieważ odwodnienie może fałszować wskazania tych systemów.
• Ogranicz aktywność fizyczną i przebywanie na słońcu – ekstremalne temperatury mogą wpłynąć na działanie insuliny.
• Nie pozostawiaj żadnych leków, a w szczególności insuliny i penów na słońcu lub w gorących miejscach.

Jak przetrwać upały, gdy cierpisz na otyłość?

U osób z otyłością reakcja organizmu na utratę ciepła jest mniej efektywna, ponieważ tkanka tłuszczowa działa jak skuteczna izolacja. Przez to są one bardziej podatne na zaburzenia temperatury ciała, w tym także udar cieplny (temperatura ciała wzrasta nawet powyżej 40°C i organizm nie jest w stanie samodzielnie jej obniżyć, co jest zagrożeniem życia).

Jak sobie pomóc?

• Unikaj wysiłku fizycznego, zwłaszcza przy dużej wilgotności powietrza.
• Pij co najmniej 30 ml wody na każdy kilogram masy ciała, a podczas upałów dodatkowe 0,5-1 l – to oznacza, że osoba ważąca np. 90 kg powinna wypijać nawet ok. 3,5 l płynów dziennie. Jeśli mocno się pocisz, możesz wypić 1-2 napoje z elektrolitami na dobę lub zamienić część wody na soki warzywne (np. pomidorowy). 
• Noś bawełniane, luźne i przewiewne ubrania i zawsze na słońcu miej nakrycie głowy. 

Jak przetrwać upały, gdy masz depresję lub nerwicę?

Ekstremalne temperatury i związany z nimi dyskomfort mogą nasilać objawy depresji i lęku. Sprzyjają temu problemy z zasypianiem podczas gorących nocy. Są badania, z których wynika, że utrzymujące się przez wiele dni wysokie temperatury mogą prowadzić do nasilenia objawów depresji i nerwicy lękowej, a także choroby afektywnej dwubiegunowej czy schizofrenii. Warto o tym wiedzieć i starać się minimalizować wpływ upałów na organizm.

Jak sobie pomóc?

• Jak najczęściej przebywaj w chłodnych, spokojnych miejscach, unikaj centrów miast.
• Stosuj rano i wieczorem techniki relaksacyjne, takie jak medytacja czy głębokie oddychanie.
• Kontynuuj terapię i przyjmowanie leków zgodnie z zaleceniami lekarza – zapytaj jednak, czy możesz korzystać ze słońca (przyjmując niektóre preparaty potrzebujesz ochrony kremów z wysokim filtrem).

Jak przetrwać upały, gdy masz problemy z nerkami?

Wysokie temperatury zwiększają ryzyko odwodnienia, co może prowadzić do pogorszenia funkcjonowania nerek, które już są osłabione przez chorobę oraz atakom kamicy nerkowej.

Jak temu zapobiec? 

• Pamiętaj o piciu ok. pół litra więcej wody niż normalnie. Jednak uwaga! Jeśli masz zaawansowaną niewydolność nerek, zwłaszcza w przypadku, gdy konieczne są już dializy, nie zwiększaj ilości płynów bez uzgodnienia z nefrologiem!
• U osób z towarzyszącym nadciśnieniem, czasem konieczna jest zmiana dawki leków odwadniających – pobudzają one nerki do produkcji moczu, a więc pogłębiają utratę płynów, a to może sprzyjać ostremu uszkodzeniu tych na rządów. Nigdy jednak nie podejmuj takiej decyzji samodzielnie, tylko po konsultacji z lekarzem!
• Zrezygnuj ze słodkich napojów, zastąp je wodą. W badaniach naukowych wykazano, że po wypiciu słodzonych soków zwiększa się stężenie kreatyniny we krwi, a zmniejsza wskaźnik filtracji kłębuszkowej, co wskazuje na pogorszenie pracy nerek. 

Jak przetrwać upały, gdy masz choroby skóry?

To fakt, że słońce pomaga leczyć niektóre choroby dermatologiczne np. trądzik czy łuszczycę, jednak bywa to poprawa jedynie chwilowa. Długa ekspozycja na promieniowanie UV wiąże się często z uszkodzeniem bariery naskórkowej, co utrudnia leczenie wielu chorób i powoduje późniejsze zaostrzenie się ich objawów. Dlatego każdy powinien uzgodnić ze swoim dermatologiem najlepszy sposób postępowania.

Jak sobie pomóc?

• Jeśli stosujesz leki czy maści, zapytaj lekarza, jak się leczyć podczas upałów – czasem potrzebna jest przerwa w terapii lub zmiana preparatów, są bowiem takie, których nie powinno się używać latem.
• Gdy cierpisz na chorobę o podłożu alergicznym np. AZS (atopowe zapalenie skóry) unikaj opalania się, które dodatkowo wysusza skórę. Upał sprzyja też podrażnianiu jej przez pot, który bardzo nasila swędzenie. Gdy zapowiadają tropikalne noce śpij w jedwabnej koszuli (jest wyjątkowo przewiewna i najlepiej odprowadza pot) lub w piżamach dla osób z AZS (są dostępne w sklepach internetowych).
• U wielu osób, zwłaszcza ze skórą wrażliwą, w upalne dni pojawiają się potówki (niewielkie, czerwone krostki np. w pachwinach i pod biustem) – pomoże kąpiel z sody (6 łyżek na wannę wody).